جواب درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی ☑️ تحولات سیاسی و اقتصادی ایران

جواب درس ۱۳ سیزدهم تاریخ یازدهم انسانی ؛ گام به گام درس سیزدهم تاریخ (۲) از بعثت پیامبر اسلام تا پایان صفویه پایه یازدهم رشته انسانی که شامل جواب فعالیت ها و پرسش های نمونه درس 13 سیزدهم تحولات سیاسی و اقتصادی ایران در دوره ی صفوی از فصل سوم ایران از ورود اسلام تا پایان صفویه در صفحه های ۱۳۵ ، ۱۳۷ ، ۱۳۸ ، ۱۴۰ ، ۱۴۱ ، ۱۴۲ ،‌ ۱۴۵ و ۱۴۷ است را در ادامه در بخش آموزش و پرورش ماگرتا آماده کرده ایم.

پاسخ درس بعد: جواب درس ۱۴ تاریخ یازدهم انسانی

جواب بحث و گفت و گو صفحه ۱۳۵ درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

به نظر شما برای ایجاد یک نظام سیاسی چه علل و عواملی ضروری است؟ با راهنمایی دبیر در این باره بحث و گفت‌وگو کنید و دیدگاه‌های خود را مستدل بیان نمایید.

پاسخ: داشتن پشتوانه اقتصادی و سیاسی و خانواده با نفوذ و دشتن یاران با لیاقت و با اعتماد و همچنین مردم دلسوز و مورد اعتماد و دوست‌دار دولت

جواب فعالیت ۱ صفحه ۱۳۵ درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

یادآوری
به صورت گروهی، حکومت های شیعه مذهبی را که پیش از تأسیس حکومت صفویان در ایران به قدرت رسیدند، فهرست کنید و محدوده قلمرو آن ها را بیان نمایید.

پاسخ: دولت علویان طبرستان – دولت آل بویه – دولت ایلخانیان مغول – دولت سربداران – دولت قراقویونلوها – دولت صفویه

جواب فکر کنیم و پاسخ دهیم صفحه ۱۳۷ درس سیزدهم تاریخ یازدهم انسانی

در آستانه ی تأسیس حکومت صفوی، حکومت مرکزی نیرومندی در ایران وجود نداشت و بر هر قسمت از کشور افراد و خاندان های مختلف که رقیب و دشمن یک دیگر بودند، حکومت می کردند. به نظر شما این وضعیت سیاسی چه تأثیری بر به قدرت رسیدن صفویان در ایران داشته است؟

پاسخ: ۱) در نبود حکومت مرکزی قدرتمند و در شرایط ضعف و انحطاط دولت آق قویونلو، سپاه منسجم صفویان که از پشتیبانی ایلات قدرتمند قزلباش برخوردار بود، به راحتی توانست بر نقاط مختلف ایران مسلط شود.

۲) در نبود حکومت مرکزی نیرومند، هرج و مرج ناامنی حاکم شد و زمینه برای پذیرش حکومتی یکپارچه و قدرتمند، فراهم شد. پیروزی های شاه اسماعیل، به سرعت برای وی مقبولیت مردمی پدید آورد، زیرا مردم در آرزوی حکومتی مقتدر و با ثبات بودند.

پاسخ فعالیت ۲ صفحه ۱۳۸ درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

بررسی شواهد و مدارک
متن های زیر را بخوانید و به پرسش های مربوط به آن ها پاسخ دهید.
متن ۱: «سواره نظام ایران با این که پراکنده بودند و به خوبی رهبری نمی شدند، افواج مقدم ینی چری ها را در هم شکستند و آن پیاده نظام نامور را در هم ریختند. چنان که گفتی صاعقه بر پیکر آن لشکر گران و نیرومند فرود آمده است. … سلطان (سلیم) که نگران خونریزی و کشتار بود، عقب نشینی آغاز کرد، و خواست از معرکه برتابد و بگریزد؛ اما سنان پاشا…. فرمان داد که توپ ها را بیاورند و به سوی…. ایرانیان آتش بگشایند. اسب های ایرانیان چون بانگ تندر آسای آن ادوات و آلات دوزخی را شنیدند، رم کردند و هر یک به سمتی از دشت گریختند و از فرط ترس و وحشت به عنان کشیدن … سواران اعتنا نکردند … براستی گفته اند اگر توپ خانه ی دشمن در میان نبود…. نیروی عثمانی هر چه بود تار و مار می شد و سپاهیان عثمانی از دم شمشیر ایرانیان می گذشتند » (کاترینوزنو، سفرنامه ی ونیزیان، ص ۲۲۷)
متن ۲: «چون نیران (آتش) محاربه … به اشتعال درآمد از صباح تا به نزدیک زوال… اکثر عزیزان… خرمن حیاتشان از آتش غیرت بسوخت. حضرت شاه دین پناه …. توکل بر کرم کردگار کرده با جمعی از قورچیان (سواره نظام) دلاور، که از تیر و شمشیر و از پلنگ و شیر، روی بر نمی تافتند بر مخالفان حمله برد» (خورشاه بن قباد حسینی، تاریخ ایلچی نظام شاه، ص ۶۷)

۱- متن اول، چه کسی را پیروز اولیه کارزار چالدران می داند و علت تفوق عثمانی ها را در نهایت چگونه بررسی می کند؟

پاسخ: در ابتدا صفویان را پیروز می داند و علت تفوق (برتری) عثمانی ها را استفاده توپ می داند که باعث رم اسبان صفوی ها شد.

۲- میان متن اول و دوم چه وجه مشترکی وجود دارد؟

پاسخ: مطلب مشترک این دو متن، آسیب خوردن سپاه صفوی از سلاح های آتشین عثمانی می باشد.

جواب بحث و گفت و گو صفحه ۱۳۹ درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

از جمله تدبیرهای شاه تهماسب در برابر حملات سپاه عثمانی به ایران، انتقال پایتخت از تبریز به قزوین و به کار گرفتن سیاست زمین سوخته بود. با راهنمایی دبیر، دربارهٔ علل این تدبیر و نتایج آن گفت‌وگو کنید.

پاسخ: شاه تهماسب اول برای مقابله با حملات مکرر عثمانی، دو تدبیر مهم اتخاذ کرد:

• انتقال پایتخت از تبریز به قزوین:
  • تبریز به دلیل موقعیت جغرافیایی، همواره در معرض تهاجم بود.
  • قزوین به دلیل موقعیت مرکزی و دور بودن از مرزها، امن‌تر بود.
  • این انتقال به شاه تهماسب کمک کرد تا کنترل بهتری بر قلمرو داشته باشد.
• سیاست زمین سوخته:
  • با این سیاست، عثمانی‌ها از منابع و آذوقه محروم می‌شدند.
  • این امر باعث کند شدن پیشروی دشمن و تضعیف روحیه آن‌ها می‌شد.
  • مناطق مرزی تخلیه می‌شد تا از جنگ‌های فرسایشی جلوگیری شود.

نتایج این تدابیر:

• کاهش تلفات و خسارات: هرچند با هزینه‌هایی همراه بود، اما جلوی تلفات سنگین‌تر را گرفت.
• طولانی شدن جنگ: هیچ یک از طرفین نتوانستند به پیروزی قاطع برسند.
• تثبیت حکومت صفوی: شاه تهماسب توانست حکومت خود را حفظ کند.
• ضعف اقتصادی ایران: سیاست زمین سوخته به اقتصاد آسیب جدی زد.

در مجموع:

این تدابیر اگرچه با هزینه‌هایی همراه بود، اما در شرایط آن زمان بهترین گزینه برای حفظ استقلال ایران بود. شاه تهماسب با این تدابیر توانست زمان بخرد و برای بازسازی کشور و تقویت ارتش اقدام کند.

نکات مهم:

• این تدابیر باعث شد جنگ طولانی شود و هزینه‌های زیادی به ایران تحمیل کرد.
• سیاست زمین سوخته به اقتصاد ایران ضربه شدیدی وارد کرد.
• انتقال پایتخت به قزوین، اگرچه از نظر امنیتی مفید بود، اما باعث دور شدن مرکز حکومت از مناطق کردنشین شد.

پاسخ فکر کنیم و پاسخ دهیم صفحه ۱۴۰ درس یازدهم تاریخ یازدهم انسانی

به نظر شما سپاه حرف های و دائمی که شاه عباس اول تشکیل داد، نسبت به سپاه قزلباش چه مزایا و چه معایبی داشت؟

پاسخ: مزایا: وابسته بودن به دولت متمرکز – منظم بودن – دارای ادوات و سلاح های پیشرفته

معایب: عرق ایلیاتی نداشتند – پس از شاه به دلیل نبود شخصی مدیر، کارایی خود را از دست داد.

جواب فعالیت ۳ صفحه ۱۴۱ درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

بررسی و تحلیل رویدادها
بعضی از شاهان صفوی، از جمله شاه عباس اول، دستور به زندانی کردن و کشتن برخی از شاه زادگان دادند.

الف) به نظر شما زمینه ها و دلایل این اقدام ها چه بود؟

پاسخ: دلیل این اقدام ترس از سوء قصد به پادشاه و کودتا علیه وی (از طرف قزلباشان با دیگر مقامات حکومتی) برای نشاندن شاهزاده ی دیگر یا فرزندان شاه به جای وی بود.

ب) نتایج و پیامدهای این اقدام ها را چگونه ارزیابی می کنید؟ بحث و استدلال نمایید.

پاسخ: موجب شد تا در مواقع حساس، کشور از داشتن فرد لایق و توانمند محروم بماند و اداره‌ی امور به دست افراد نالایق سپرده شود. از طرفی پرورش ولیعهد در حرمسرا، اثر مخربی بر روحیه‌ی شاه آینده می گذاشت، زیرا وی می بایست مشق سیاست می کرد و شیوه‌ی حکومت داری تعلیم می دید. این اقدام موجب شد که شاهان بعد از شاه عباس اول، افراد بی کفایتی بار بیایند و درایت کافی را برای اداره‌ی امور کشور نداشته باشند.

جواب فکر کنیم و پاسخ دهیم صفحه ۱۴۲ درس سیزدهم تاریخ یازدهم انسانی

به نظر شما چرا حکومتی که دو قرن در برابر امپراتوری قدرتمند عثمانی ایستادگی کرد، در سال ۱۱۳۵ ق نتوانست در برابر شورش گروهی کوچک از اتباع خود مقاومت کند؟

پاسخ: با به تخت نشستن شاه سلیمان، روند انحطاط و زوال صفویان شدت گرفت. این پادشاه با امور و اصول کشورداری بیگانه بود و در زمان او اعضای حرم سرا نفوذ زیادی داشتند و در اداره ی امور حکومت دخالت می کردند. در نتیجه ی نفوذ و دخالت حرم سرا بود که شاه زاده ی بی کفایت و بی لیاقتی هم چون حسین میرزا به عنوان جانشین شاه سلیمان انتخاب شد.

در دوران شاه سلطان حسین، حکومت صفوی به نهایت ضعف به امور مملکت توجه لازم را نداشت و به شدّت تحت نفوذ درباریان و مشاوران خرافه پرست و نالایق بود. از این رو، در زمان زمام داری او اختلاف و درگیری میان مقام های کشوری (اهل قلم) و لشکری (اهل شمشیر) افزایش یافت و اداره ی امور حکومت با بی نظمی و اخلال مواجه شد. کشاورزی، صنعت و تجارت دچار رکود و سستی شد. تعصبات مذهبی و فشار بر اقلیت های دینی افزایش یافت و اسباب نارضایتی گروه هایی از مردم ایران را فراهم آورد.

پاسخ ارزیابی و قضاوت صفحه ۱۴۵ درس سیزدهم تاریخ یازدهم انسانی

به نظر شما، اگر میان دو کشور همسایه و مسلمانِ ایران و عثمانی در دوره ی صفوی، به جای دشمنی و جنگ، صلح و دوستی پایدار برقرار بود، چه تغییری در وضعیت جهان اسلام ایجاد می شد؟ بحث و استدلال کنید.

پاسخ: ۱) افزایش توان نظامی و سیاسی هر دو کشور
۲) گسترش اسلام و پایداری بیشتر آن در برابر استعمار غرب
۳) کمتر شدن اختلاف میان مذاهب اسلامی
۴) تقویت وضعیت تجاری و اقتصادی دو کشور

جواب فعالیت ۴ صفحه ۱۴۷ درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

بررسی شواهد و مدارک
متن زیر را بخوانید و برداشت خود را از سیاست خارجی و موقعیت ایران در ارتباط با همسایگان و دولت‌های اروپایی در عصر صفوی بیان کنید.

«هیچ جوابی شیرین‌تر و منطقی‌تر از جوابی که ایرانیان به نمایندگان آلمان و لهستان و مسکو دادند، نمی‌باشد. نمایندگان این دولت‌ها آمده بودند به دولت ایران پیشنهاد کنند تا با رؤسای ممالک نامبرده که اربابانشان بودند، علیه سلطان عثمانی متحد شود… اعتمادالدوله اضافه کرده بود که شاه ایران به پادشاه عثمانی وعده داده است که با یکدیگر در صلح و آرامش زندگی کنند و شاه ایران هیچ نفع و فایده‌ای را از محترم شمردن قولی که به شاه عثمانی داده است، بالاتر نمی‌شناسد». (سانسون، سفرنامه، ص 172).

پاسخ: در دوره‌ی صفوی، مناسبات خارجی ایران با همسایگان و به خصوص با کشورهای ارویایی در دو بُعد سیاسی و اقتصادی توسعه یافت. مناسبات عمدتاً خصمانه‌ی امپراتوری عثمانی با حکومت صفوی تأثیر چشمگیری بر روابط سیاسی و اقتصادی ایران با سایر همسایگان و نیز با دولت‌های اروپایی گذاشت. شواهد و مدارک تاریخی بیانگر آن است که صفویان، به ویژه شاه عباس اول می‌کوشید که مناسبات خارجی ایران را در چارچوب منافع و مصالح سیاسی و اقتصادی کشور ایران گسترش دهد.

همچنین بخوانید: جواب درس ۱۱ تاریخ یازدهم انسانی

جواب پرسش های نمونه صفحه ۱۴۷ درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

۱- مهم ترین مسائل و مشکلات، نخستین سال های پادشاهی تهماسب و عباس اول را مقایسه کنید.

پاسخ: شاه طهماسب: خودسری و نافرمانی سران ایلات قزلباش – هجوم ازبکان از شرق مرزهای ایران – هجوم عثمانی ها از غرب مرزهای ایران
شاه عباس: سران قزلباش به جان هم افتاده و شاه را بازیچه اهداف و اغراقی طایفه و ایل خود قرار داده بودند

۲- روش کشورداری شاه عباس اول را چگونه ارزیابی می کنید؟

پاسخ: ۱) شاه عباس ابتدا برای نجات کشور اصلاحات زیادی انجام داد که عبارت است از ۱ ایجاد ثبات سیاسی و برقراری نظم و امنیت در داخل کشور
۲) نوسازی تشکیلات و تجهیزات سپاه
۳) توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی
۴) دفع حملات دشمنان خارجی و بیگانه اما مشکل شاه عباس بدبینی و بی اعتمادی به اعضای خانواده بود که باعث شد بسیاری از شاهزادگان را کور کند و زندانی کند و همین کار باعث شد تا بعد از او حاکم باکفایت نداشته باشد.

۳- دلایل و نتایج دشمنی و ستیز حکومت عثمانی با دولت صفوی را بررسی و تحلیل نمایید.

پاسخ: در آن زمان که حکومت صفوی حاکم ایران بود حکومت عثمانی نیز در حال پیشرفت و اوج گرفتن بود و خودشان را خلیفه تمام مسلمین می دانستند و تسلط جهان اسلام را می خواستند و اروپا را نیز فتح کرده بودند. به همین دلیل حکومت صفوی را مانع توسعه طلبی خود می دیدند و چندین بار به ایران نیز حمله کردند اما نتوانستند پیشرفت زیادی داشته باشند پس به ناچار عهدنامه صلحی نوشتند.

۴- روابط ایران و غرب در عصر صفوی بر چه محورهایی استوار بود؟

پاسخ: دو عامل نقش مهمی داشت: الف) تهاجم عثمانی ها به اروپا باعث شده بود تا اروپایی ها با رقیبان عثمانی ها رابطه دوستانه برقرار کنند و علیه عثمانی ها متحد شوند.
ب) دومین دلیل در گسترش روابط ایران و اروپا انگیزه و اهداف اقتصادی در زمان شروع حکومت صفوی اروپاییان به تازگی راه دریایی جدیدی به ایران و هند و کشورهای آسیایی پیدا کردند که به توسعه روابط دو کشور کمک می کرد.

۵- شواهد و مدارک استفاده شده در این درس را نام برده و در مورد اهمیت آن ها توضیح دهید.

پاسخ: ۱- سفرنامه ی ونیزیان در ایران: سفرنامه های ونیزیان در ایران شامل شش سفرنامه است که پنج بخش آن توسط سفرای ونیزی به نامهای جوزافا باربارو، آمبروزیو کنتارینی، کاترینو زنو، آنجوللو و وینچنتو دالساندری و بخش ششم توسط بازرگان گمنام ونیزی نوشته شده است.

 این سفرنامه ها از نظر تاریخی، سیاسی و جغرافیایی برای تاریخ ایران در عهد حکومت ترکمانان آق قویونلو و صفوی از اهمیت شایان توجهی برخوردار است . انگیزه اصلی مسافرت آنها به جز آجلو للو و بازرگان ونیزی، دلیل سیاسی بود. تا بر اثر اتحاد با ایران، امپراتوری عثمانی را تحت فشار قرار داده و از توسعه و بسط قدرت عثمانیان جلوگیری کنند.

۲- تاریخ ایلچی نظام شاه اثر خورشاه بن قباد حسینی: کتابی است به زبان فارسی، در تاریخ عمومی که به تاریخ خورشاه و تاریخ قطبی نیز معروف است. خورشاه، کتاب را در سال ۹۷۱ قمری نوشته و محمدرضا نصیری و کوئیچی هانه دا، دو مقاله از آن را که به تاریخ صفویه و پادشاهان هندوستان مربوط است، در سال ۱۳۷۹ش با عنوان «تاریخ ایلچی نظام شاه: تاریخ صفویه از آغاز تا سال ۹۷۲ق» گرد آوری کرده اند.

انگیزه تألیف، ثبت وقایع تاریخ و عبرت از گذشتگان بوده است . مؤلف در این دو مقاله، رویدادهایی را ذکر کرده که در دیگر منابع تاریخی کمتر دیده می شود. یک سال و نیم حضور وی در اردوهای شاه طهماسب، این مقاله را به گنجینه ای مهم و قابل استناد در تاریخ صفوی بدل کرده است .

وی در طی اقامت خود در ایران، در اغلب سفرها، همراه و همدم شاه طهماسب بود و در اکثر مجالس نیز حضور داشت. از این رو اغلب مشاهدات خود را در کتاب آورده که بدین وسیله بر اعتبار اثر افزوده است .

مباحث به دلیل نزدیکی به زمان مؤلف، ارزش تاریخی بسیاری دارد؛ از جمله، مطالب مربوط به تاریخ شاه طهماسب و روابط وی با هند از اعتبار ویژه ای برخوردار است.

۳- سفرنامه سانسون: سانسون مبلغ مسیحی که در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی برای ترویج دین مسیحیت به ایران آمده بود. چون زبان فارسی را یاد گرفته و سال های متمادی در ایران بود، در نتیجه با بسیاری از خصوصیات دربار و حکومت ایران و آداب و رسوم ایرانیان آشنایی پیدا کرده بود و آنچه را که به چشم خود دیده و مشاهده کرده بود، تحریر نموده است . سفرنامه سانسون بطور ویژه به به ساختار اداری حکومت صفویه در دوران شاه سلیمان پرداخته است.

پاسخ درس قبل: جواب درس ۱۲ تاریخ یازدهم انسانی

😊 اگر سوالی در رابطه با جواب پرسش های نمونه و فعالیت های درس ۱۳ سیزدهم کتاب تاریخ انسانی یازدهم دارید آن را از قسمت دیدگاه بپرسید. همچنین جهت مشاهده گام به گام سایر درس های کتاب کافیست شماره درس را به همراه عبارت ماگرتا در گوگل جست و جو کنید.