چگونه در صندوق های درآمد ثابت سرمایه گذاری کنیم؟ راه مطمئن برای سود بدون ریسک
انتخابی امن برای کسانی که از ریسک فراریاند ؛ مسیر مطمئن برای رشد سرمایه بدون استرس
اگر بهدنبال روشی کمریسکتر از بورس و پربازدهتر از سپرده بانکی هستید، صندوقهای درآمد ثابت یکی از اولین گزینههایی هستند که سر راه شما قرار میگیرند. این صندوقها برای خیلیها تبدیل شدهاند به «پارکینگ پول» یا هسته کمریسک سبد سرمایهگذاری، مخصوصا در دورههایی که بازار سهام پرنوسان است و حوصله ریسک زیاد نداریم.
اما سؤال مهم این است که چگونه در صندوق های درآمد ثابت سرمایه گذاری کنیم تا هم انتخاب صندوق درست باشد، هم از ریسکهای پنهان دور بمانیم و هم بدانیم دقیقا چه انتظاری از سود و نقدشوندگی میتوانیم داشته باشیم. در این مقاله از بخش کسب و کار ماگرتا، بهصورت گامبهگام و کاربردی توضیح میدهم صندوق درآمد ثابت چیست، چه انواعی دارد، چطور صندوق مناسب را انتخاب کنید و عملا از صفر تا خرید واحد و مدیریت آن چه کارهایی باید انجام دهید.
صندوق درآمد ثابت چیست و چگونه کار می کند
صندوق درآمد ثابت نوعی صندوق سرمایهگذاری است که بخش عمده دارایی خود را در ابزارهای کمریسک با درآمد ثابت مانند اوراق بدهی دولتی، اوراق مشارکت، گواهی سپرده بانکی و سپردههای بانکی قرار میدهد. طبق مقررات بازار سرمایه، این صندوقها معمولاً موظفاند حداقل بخش بزرگی از داراییشان را در این اوراق با درآمد ثابت نگه دارند و فقط درصد کمی را به سهام یا داراییهای پرنوسان اختصاص دهند.
به زبان ساده، شما پول خود را به صندوق میسپارید، صندوق آن را در ترکیبی از اوراق و سپردهها سرمایهگذاری میکند و سود حاصل، بعد از کسر کارمزد مدیریت، به شما میرسد. این سود ممکن است بهصورت «تقسیم سود دورهای» (مثلا ماهانه) پرداخت شود یا در «ارزش خالص هر واحد» جمع شود و شما هنگام فروش واحدها، مجموع سود و اصل پول را یکجا دریافت کنید.
مزایا و ریسک های صندوق های درآمد ثابت
مهمترین مزیت این صندوقها ریسک نسبتا پایین و نوسان محدود آنها است. چون بخش اعظم دارایی صندوق در اوراق درآمد ثابت و سپردههای بانکی قرار دارد، عملکرد آن نسبت به سهام و بازارهای پرنوسان آرامتر است. در بسیاری از دورهها بازدهی صندوقهای درآمد ثابت نزدیک یا کمی بالاتر از سپرده بانکی بوده و در عین حال شما درگیر جزئیات پیچیده معامله در بازار سرمایه نمیشوید.
با این حال، «بدون ریسک» بودن کاملا واقعی نیست. اگر نرخ بهره در اقتصاد تغییر کند، اگر قیمت اوراق در بازار دچار نوسان شود، یا اگر مدیریت صندوق خوب عمل نکند، بازدهی ممکن است کمتر از انتظار شما باشد و حتی در دورههای کوتاه، کاهش جزئی ارزش واحدها هم دیده شود. ضمن اینکه همیشه احتمال تغییر مقررات یا شرایط اقتصادی وجود دارد. بنابراین، صندوق درآمد ثابت را باید «کمریسک» بدانیم، نه کاملاً بدون ریسک و تضمینی.
صندوق درآمد ثابت برای چه کسانی مناسب است
صندوقهای درآمد ثابت برای کسانی مناسب هستند که اولویتشان حفظ سرمایه و دریافت بازدهی نسبتاً قابلپیشبینی است، نه شکار سودهای بزرگ و پرریسک. اگر وقت، دانش یا اعصاب لازم برای معامله مستقیم در بورس را ندارید، این صندوقها میتوانند گزینه خوبی باشند.
همچنین برای کسانی که میخواهند بخشی از سبد خود را «ایمنتر» کنند، صندوق درآمد ثابت میتواند نقش هسته کمریسک سبد را بازی کند و در کنار آن، با بخش کوچکتری از سرمایه در سهام، طلا یا سایر داراییها فعالیت کنند. حتی اگر قصد دارید مدتی پولی را کنار بگذارید تا در زمان مناسب وارد بازار دیگری شوید، صندوق درآمد ثابت میتواند جایگزین جذابتری نسبت به نگهداری پول در حساب جاری باشد.
انواع صندوق های درآمد ثابت از نظر ساختار و معامله
بهطور کلی، صندوقهای درآمد ثابت را میتوان از چند زاویه دستهبندی کرد. یکی از مهمترینها، نحوه معامله آنها است. بخشی از این صندوقها «قابل معامله در بورس» هستند و بهصورت واحدهای قابل خرید و فروش مانند سهام در سامانههای آنلاین معامله میشوند. این دسته را معمولا بهعنوان صندوقهای ETF درآمد ثابت میشناسند.
دسته دیگر صندوقهای «صدور و ابطال» هستند. در این ساختار، به جای خرید و فروش واحد در بورس، شما مستقیماً از طریق درگاه صندوق یا شعب معرفیشده، درخواست صدور (خرید) یا ابطال (فروش) واحد ثبت میکنید. قیمت واحدها بر اساس ارزش خالص دارایی صندوق محاسبه میشود و معمولا پس از یک تا چند روز کاری، پول به حساب شما واریز میشود.
از زاویهای دیگر، برخی صندوقها سود را بهصورت دورهای (مثلاً ماهانه) نقداً به حساب شما واریز میکنند و برخی دیگر سود را روی قیمت واحدها جمع میکنند و شما هنگام فروش، مجموع سود و اصل پول را یکجا میگیرید. این نکته در نقدشوندگی و برنامهریزی جریان نقدی شما اهمیت دارد.
مراحل گام به گام سرمایهگذاری
برای سرمایهگذاری در صندوقهای درآمد ثابت، باید مراحل زیر را طی کنید. این فرآیند بسته به نوع صندوق (ETF یا صدور و ابطالی) کمی متفاوت است.
برای توضیح محتوای فلوچارت، این مراحل تبدیل به متن شدهاند:
سرعت کار به این صورت است که ابتدا فرآیند با شروع سرمایهگذاری آغاز میشود. سپس انتخاب نوع صندوق انجام میشود. اگر صندوق از نوع ETF باشد، باید کد بورسی دریافت کرده و در سامانه سجام ثبتنام کنید. اگر صندوق از نوع صدور و ابطالی باشد، باید در سایت صندوق مورد نظر ثبتنام کنید. در ادامه، اگر ETF انتخاب شده باشد، نماد صندوق را در پلتفرم کارگزاری جستجو کرده و خرید را مانند سهام انجام میدهید. اگر صندوق از نوع صدور و ابطالی باشد، پس از ثبتنام، با واریز وجه درخواست خرید ثبت میکنید و واحدهای صندوق برای شما صادر میشود. در هر دو حالت پس از خرید واحدها، میتوانید سود و بازدهی صندوق را ردیابی کرده و در صورت نیاز واحدها را بفروشید.
مرحله ۱: پیشنیازها و ثبتنام
قبل از هر کاری، باید ثبتنام اولیه را انجام دهید.
دریافت کد بورسی و ثبتنام در سجام برای صندوقهای ETF الزامی است. برای صندوقهای صدور و ابطالی تنها ثبتنام در سایت صندوق کافی است.
مرحله ۲: انتخاب صندوق درآمد ثابت
در این مرحله باید یک صندوق مناسب انتخاب کنید.
مرحله ۳: نحوه سرمایهگذاری بر اساس نوع صندوق
دو مسیر اصلی وجود دارد:
۱. سرمایهگذاری در صندوقهای قابل معامله (ETF)
این صندوقها مانند سهام در بورس معامله میشوند.
مراحل:
وارد سامانه معاملاتی شوید، نماد صندوق را جستجو کنید، تعداد واحدها را انتخاب کنید و خرید را ثبت کنید.
۲. سرمایهگذاری در صندوقهای صدور و ابطالی
در سایت رسمی صندوق ثبتنام کرده، درخواست صدور ثبت میکنید، مبلغ را واریز میکنید و واحدها به پرتفوی اضافه میشوند.
مرحله ۴: رصد و برداشت
پس از سرمایهگذاری، میتوانید عملکرد و سود روزشمار را از طریق پنل صندوق یا کارگزاری مشاهده کنید. برای برداشت وجه، باید واحدها را بفروشید یا درخواست ابطال بدهید.
مقایسه صندوقهای ETF و صدور و ابطالی
| ویژگی | صندوقهای قابل معامله (ETF) | صندوقهای صدور و ابطالی |
|---|---|---|
| نحوه معامله | مانند سهام | از طریق سایت صندوق |
| سرعت نقدشوندگی | بسیار سریع | معمولاً تا ۴۸ ساعت کاری |
| حداقل سرمایهگذاری | گاهی بسیار کم | معمولاً مبلغ بالاتر |
| کارمزد | مشابه سهام + کارمزد مدیریت | تنها کارمزد مدیریت |
گام اول: تعیین هدف و افق زمانی سرمایه گذاری
قبل از اینکه سراغ انتخاب صندوق بروید، باید با خودتان مشخص کنید که از این سرمایهگذاری چه میخواهید. آیا بهدنبال دریافت سود ماهانه برای پوشش بخشی از هزینههای زندگی هستید؟ یا میخواهید چند سال پول را در جای نسبتاً امن نگه دارید و سود مرکب بگیرید؟
اگر به جریان نقدی منظم نیاز دارید، صندوقهای تقسیم سود دورهای برای شما جذابترند، چون هر ماه (یا در بازه مشخص) مبلغی به حسابتان واریز میشود. اگر هدفتان رشد بلندمدت سرمایه است و درآمد ماهانه برایتان حیاتی نیست، صندوقهایی که سود را در قیمت واحدها انباشته میکنند میتوانند مناسبتر باشند، چون عملاً از اثر سودِ روی سود استفاده میکنید.
افق زمانی هم مهم است. اگر افق شما چند ماهه است، روی نقدشوندگی، ساختار کارمزد و ثبات کوتاهمدت بیشتر تمرکز کنید. اگر افق چندساله دارید، میتوانید به سابقه مدیریت صندوق و روند عملکرد بلندمدت آن توجه بیشتری داشته باشید.
گام دوم: فراهم کردن زیرساخت های لازم (کد بورسی و ثبت نام)
برای سرمایهگذاری در صندوقهای درآمد ثابت قابل معامله در بورس، داشتن کد بورسی و دسترسی به سامانههای آنلاین کارگزاری لازم است. گرفتن کد بورسی این روزها بیشتر بهصورت غیرحضوری و از طریق سامانههای سجام و کارگزاریها انجام میشود و بعد از تکمیل مراحل، میتوانید با نام کاربری و رمز عبور، وارد سامانه معاملات آنلاین شوید و نماد صندوق مورد نظر را جستوجو کنید.
برای صندوقهای صدور و ابطال، معمولا کافی است در سامانه خود صندوق ثبتنام کنید، احراز هویت انجام دهید و یک حساب بانکی به نام خودتان معرفی کنید. بعد از آن، میتوانید درخواست صدور واحد (خرید) را ثبت کنید، مبلغ را پرداخت کنید و در موعد مقرر، واحدها به نام شما صادر میشود. در هر دو حالت، داشتن کارت ملی، شناسنامه و حساب بانکی فعال، جزو پیششرطهای مشترک است.
گام سوم: مقایسه و انتخاب صندوق مناسب
بعد از آماده شدن زیرساختها، مهمترین بخش، انتخاب خود صندوق است. برای این انتخاب، بهتر است چند معیار را با هم ببینید. یکی از آنها «بازدهی تاریخی» صندوق است؛ یعنی سودی که در دورههای گذشته به سرمایهگذاران داده است. این عدد میتواند به شما تصویر تقریبی از کیفیت مدیریت صندوق بدهد، اما تضمینی برای آینده نیست، چون شرایط بازار و اقتصاد تغییر میکند.
معیار مهم دیگر، «ترکیب دارایی» است. در امیدنامه و گزارشهای دورهای هر صندوق، مشخص میشود چه درصدی از داراییها در اوراق دولتی، سپرده بانکی، اوراق شرکتی و سهام قرار گرفته است. هرچقدر وزن اوراق دولتی و سپرده بیشتر باشد، ریسک نوسان معمولاً پایینتر است، اما احتمالاً بازدهی هم نزدیکتر به نرخهای بدون ریسک خواهد بود.
اندازه صندوق (میزان دارایی تحت مدیریت)، سابقه فعالیت، شفافیت گزارشدهی، کارمزد مدیریت و نقدشوندگی نیز معیارهای مهمی هستند. صندوقهای بزرگتر و باسابقه، معمولاً زیر ذرهبین تعداد بیشتری از سرمایهگذاران و نهادهای نظارتی هستند و این میتواند نشانهای از ثبات نسبی باشد، هرچند صندوق کوچک و تازهتأسیس هم لزوماً بد نیست.
گام چهارم: نحوه خرید واحدهای صندوق
بعد از انتخاب صندوق، نوبت اجرای عملی سرمایهگذاری است. اگر صندوق از نوع قابل معامله در بورس باشد، کافی است نماد آن را در سامانه آنلاین کارگزاری خود جستوجو کنید، تعداد واحد مورد نظر را وارد کنید و سفارش خرید بگذارید. فرایند دقیقاً شبیه خرید یک سهم است، با این تفاوت که دامنه نوسان و رفتار قیمتی معمولاً آرامتر و تابع ارزش خالص دارایی صندوق است.
اگر صندوق از نوع صدور و ابطال است، وارد پنل آن میشوید، درخواست صدور ثبت میکنید، مبلغ ریالی را واریز میکنید و بعد از مدتی، واحدها صادر و در حساب کاربری شما نمایش داده میشود. هنگام فروش هم بهجای ثبت سفارش در بازار، درخواست ابطال میدهید و مبلغ پس از کسر کارمزد احتمالی، در مهلت مشخص به حسابتان واریز میشود.
در هر دو نوع، بهتر است قبل از خرید، حداقل مبلغ قابل سرمایهگذاری، زمان تسویه، نحوه تقسیم سود و کارمزدها را در امیدنامه یا بخش معرفی صندوق بخوانید تا بعدها غافلگیر نشوید.
گام پنجم: پیگیری عملکرد و مدیریت ریسک
سرمایهگذاری در صندوق درآمد ثابت به این معنی نیست که بعد از خرید باید آن را کاملاً فراموش کنید. بهتر است هرچند وقت یکبار، عملکرد صندوق را در مقایسه با نرخ سود بانکی، تورم و سایر صندوقهای مشابه بررسی کنید. اگر دیدید بازدهی صندوق در یک بازه طولانی، بهطور معناداری کمتر از صندوقهای مشابه است، میتوانید به فکر جابهجایی بخشی از سرمایه به صندوقهای دیگر باشید.
یکی دیگر از جنبههای مدیریت ریسک، تعیین سقف برای درصدی از سرمایه است که در صندوق درآمد ثابت نگه میدارید. بعضیها کل سرمایه را در این صندوقها قرار میدهند، بعضی دیگر فقط بخشی را بهعنوان هسته ایمن و باقی را در داراییهای پرریسکتر سرمایهگذاری میکنند. انتخاب این نسبت، به ریسکپذیری، سن، درآمد و اهداف مالی شما بستگی دارد.
استفاده از صندوق درآمد ثابت در کنار سایر سرمایه گذاری ها
یکی از استفادههای رایج این صندوقها، نقش «پایهای» در سبد سرمایهگذاری است. خیلیها درصدی از پول خود را در صندوق درآمد ثابت نگه میدارند تا ارزش پولشان در برابر تورم تا حدی حفظ شود و در کنار آن، با بخش کوچکی از سرمایه در بورس، طلا، ارز یا کسبوکار شخصی فعالیت میکنند.
همچنین اگر استراتژی فعال در بازار سهام دارید، صندوق درآمد ثابت میتواند محلی برای پارک موقت نقدینگی باشد؛ یعنی زمانی که سهم جذابی پیدا نمیکنید یا بازار را پرریسک میبینید، بهجای نگهداری پول در حساب بدون سود، آن را موقتاً در صندوق درآمد ثابت قرار دهید تا همچنان بازدهی روزشمار یا دورهای بگیرید.
این نگاه «ترکیبی» به سرمایهگذاری کمک میکند که نه تمام سرمایه در معرض ریسک بالا باشد و نه همه چیز صرفاً با یک نرخ ثابت رشد کند؛ تعادلی بین امنیت و رشد.
اشتباهات رایج در سرمایه گذاری روی صندوق های درآمد ثابت
یکی از اشتباهات رایج این است که صندوق درآمد ثابت را کاملاً معادل سپرده بانکی بدون ریسک در نظر بگیریم. همانطور که گفته شد، هرچند ریسک این صندوقها پایین است، اما صفر نیست و نباید تمام تصمیم سرمایهگذاری را فقط روی یک عدد بازدهی تبلیغشده بنا کنید. شرایط بازار میتواند تغییر کند و بازدهیها بالا و پایین شود.
اشتباه دیگر، مقایسه روزانه قیمت واحد صندوق با سهام و انتظار سودهای سریع و بزرگ است. صندوق درآمد ثابت برای سود سریع و هیجانی طراحی نشده؛ اگر کسی دنبال نوسانگیری کوتاهمدت است، این ابزار انتخاب مناسبی برای او نیست.
همچنین بعضیها بدون خواندن امیدنامه، قوانین تقسیم سود، کارمزدها و زمان تسویه را نادیده میگیرند و بعد از اولین فروش، از تأخیر در واریز یا مقدار سود تعجب میکنند. بخش زیادی از این سوءتفاهمها با چند دقیقه مطالعه قبل از خرید، قابل پیشگیری است.
نکات کلیدی برای انتخاب بهترین صندوق
هنگام انتخاب صندوق، به این موارد توجه کنید:
بازدهی (سود پیشبینی شده): بازدهی صندوقها را با یکدیگر و با سپردههای بانکی مقایسه کنید. برخی صندوقها سودی بالاتر از بانک ارائه میدهند.
سطح ریسک: با وجود اینکه این صندوقها کمریسک هستند، اما میزان ریسک آنها (که معمولاً در سایت صندوق نمایش داده میشود) را بررسی کنید.
نحوه پرداخت سود: برخی صندوقها سود را ماهانه به حساب شما واریز میکنند و برخی دیگر سود را روزانه به ارزش واحدها اضافه میکنند.
ضامن نقدشوندگی: وجود یک نهاد معتبر برای ضمانت نقدشوندگی صندوق، یک مزیت مهم است.
کارمزد مدیریت: این کارمزد (معمولاً بین ۰.۵٪ تا ۲٪ سالانه) از دارایی صندوق کسر میشود و بر بازدهی نهایی تأثیر دارد.
نکته مهم: قبل از هر تصمیمی، بخش شرایط و قوانین صندوق را با دقت مطالعه کنید و در صورت نیاز از مشاوران مالی معتبر کمک بگیرید.
پرسش های متداول
آیا صندوق های درآمد ثابت کاملاً بدون ریسک و تضمینی هستند؟
خیر، ریسک آنها نسبت به سهام و بسیاری از بازارها کمتر است، چون عمدتاً در اوراق با درآمد ثابت سرمایهگذاری میکنند، اما همچنان وابسته به شرایط اقتصادی، نرخ بهره و مدیریت صندوق هستند و بازدهی تضمینشده قطعی ندارند.
برای سرمایه گذاری در صندوق های درآمد ثابت حتماً باید کد بورسی داشته باشیم؟
برای صندوقهای قابل معامله در بورس، داشتن کد بورسی لازم است، اما برای صندوقهای صدور و ابطال، معمولاً میتوانید مستقیماً از طریق درگاه صندوق و با احراز هویت، بدون معامله در بورس، سرمایهگذاری کنید.
حداقل سرمایه لازم برای ورود به صندوق های درآمد ثابت چقدر است؟
حداقل مبلغ، به مقررات هر صندوق بستگی دارد، اما معمولاً میتوان با مبالغ نسبتاً کوچک هم وارد شد و بعداً با اضافه کردن سرمایههای خرد، مجموع سرمایهگذاری را افزایش داد.
سود صندوق های درآمد ثابت به چه صورت پرداخت می شود؟
در برخی صندوقها سود بهصورت ماهانه یا دورهای به حساب بانکی شما واریز میشود و در برخی دیگر، سود در قیمت واحدها جمع میشود و هنگام فروش، سود و اصل پول را یکجا دریافت میکنید؛ این موضوع در امیدنامه صندوق توضیح داده میشود.
اگر از عملکرد صندوق راضی نباشم، می توانم به راحتی خارج شوم؟
در صندوقهای قابل معامله، میتوانید واحدها را در بازار بفروشید و در صندوقهای صدور و ابطال با درخواست ابطال، پس از مهلت تسویه، پول خود را دریافت میکنید؛ نقدشوندگی معمولاً بالاست، هرچند زمان و جزئیات آن در هر صندوق کمی متفاوت است.
نتیجه گیری
سرمایهگذاری در صندوقهای درآمد ثابت، برای بسیاری از افراد پلی است میان دنیای سپرده بانکی و دنیای پرنوسان بازار سرمایه. اگر بدانید این صندوقها چگونه کار میکنند، چه مزایا و محدودیتهایی دارند، چطور صندوق مناسب را انتخاب کنید و چگونه عملکرد آن را زیر نظر بگیرید، میتوانید از آنها بهعنوان ابزار مهمی برای حفظ ارزش پول و دریافت بازدهی نسبتاً پایدار استفاده کنید.
نکته کلیدی این است که صندوق درآمد ثابت را بخشی از استراتژی کلی مالی خود ببینید، نه تنها گزینه ممکن، و تصمیمها را با آگاهی و واقعبینی بگیرید.
به اشتراک گذاری نظرات شما
شما در صندوقهای درآمد ثابت سرمایهگذاری کردهاید؟ تجربهتان از بازدهی، نقدشوندگی و مقایسه با سپرده بانکی یا سایر روشهای سرمایهگذاری چه بوده است؟ دیدگاهها و پرسشهای خود را در بخش نظرات بنویسید تا دیگران هم از تجربههای واقعی شما استفاده کنند.
