بهترین زمان گوگرد پاشی انگور: اقدامات مهم برای کنترل آفات در باغهای تاک
برنامهای اصولی برای کاهش خسارتهای قارچی ؛ تکنیکهایی برای افزایش کیفیت محصول نهایی
گوگردپاشی یکی از مهمترین عملیات حفاظتی در تاکستان است که اگر درست و در زمان مناسب انجام شود، میتواند تا حد زیادی از بروز بیماریهایی مثل سفیدک سطحی و برخی آفات جلوگیری کند و در نهایت به افزایش کیفیت و کمیت محصول انگور منجر شود. بسیاری از باغداران میدانند که «باید» گوگرد بپاشند، اما همیشه این سؤال باقی میماند که «بهترین زمان گوگردپاشی انگور چه موقع است» و در چه شرایطی این کار بیشترین اثر و کمترین ریسک سوختگی برگ و خوشه را دارد.
در این مقاله از بخش گل و گیاه ماگرتا، به صورت مرحلهبهمرحله توضیح میدهیم که در طول سال چه زمانهایی برای گوگردپاشی مناسبتر است، در کدام مراحل رشد انگور باید حساستر باشید، چه شرایط دمایی و زمانی از روز برای پاشش بهتر است، چند نوبت گوگردپاشی لازم است و از چه اشتباهاتی باید پرهیز کنید تا هم درخت آسیب نبیند و هم عملکرد باغ حفظ شود.
نقش گوگرد در تاکستان انگور
گوگرد یکی از قدیمیترین مواد حفاظتی در کشاورزی است که هم نقش قارچکش تماسی دارد و هم به شکل کود، بر بهبود pH و بافت خاک و تأمین عنصر گوگرد کمک میکند. در تاکستانها، مهمترین کاربرد گوگرد، کنترل و پیشگیری از بیماری سفیدک سطحی (سفیدک پودری) روی برگ، شاخه و خوشه است. این بیماری در دماهای معتدل و شرایط نسبتاً خشک و مرطوب متغیر، بهسرعت گسترش پیدا میکند و اگر به موقع کنترل نشود، میتواند کیفیت و کمیت محصول را به شدت کاهش دهد.
گوگرد روی سطح اندامهای هوایی انگور مینشیند و با بخار شدن تدریجی در دمای مناسب، محیط را برای قارچ نامساعد میکند. این اثر بیشتر پیشگیرانه است؛ یعنی اگر قبل از اوج فعالیت قارچ روی برگ و خوشه حضور داشته باشد، بهترین نتیجه را میدهد. به همین دلیل «زمان» گوگردپاشی حتی از خود «ماده» اهمیت بیشتری پیدا میکند. از طرف دیگر، گوگرد در دماهای خیلی بالا میتواند باعث سوختگی برگها و میوه شود، بهخصوص وقتی رطوبت هوا بالاست و محلول روی برگ دیر خشک میشود.
چرا زمانبندی گوگردپاشی اینقدر مهم است؟
زمانبندی سه بُعد مهم دارد. اول وضعیت رشد انگور است؛ در مرحله خواب زمستانی، مرحله باز شدن جوانهها، تشکیل گل، تشکیل غوره و رشد دانهها، حساسیت درخت و بیماریها متفاوت است. دوم شرایط آبوهوایی است؛ دما، رطوبت و وزش باد هم روی فعالیت قارچ و هم روی اثر گوگرد و خطر سوختگی تأثیر میگذارند. سوم وضعیت بیماری در باغ است؛ اینکه صرفاً بهصورت پیشگیرانه کار میکنید یا در پاسخ به مشاهده علائم بیماری.
مطالعات روی سفیدک پودری نشان میدهند که این قارچ در دمای حدود ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد بیشترین رشد را دارد و اگر گوگرد بهموقع روی برگ و خوشه باشد، میتواند چرخه بیماری را بهشدت محدود کند. از طرف دیگر، وقتی دمای هوا بالاتر از حدود ۲۷ تا ۳۰ درجه و رطوبت نسبی بالا باشد، خطر سوختگی برگ و خوشه بر اثر گوگرد بیشتر میشود و باید در زمان پاشش و مقدار آن احتیاط بیشتری کرد.
بنابراین بهترین زمان گوگردپاشی انگور زمانی است که بدنۀ درخت در مرحله حساس رشد باشد، قارچ در حال فعال شدن یا در اوج فعالیت باشد، دما و رطوبت در محدوده مناسب قرار داشته باشد، و در عین حال از موجهای گرمای شدید و بارندگیهای بلافاصله بعد از پاشش خبری نباشد.
📅 زمانبندی گوگردپاشی انگور
بهترین زمان گوگردپاشی انگور برای کنترل بیماریها (بهویژه سفیدک پودری) و تأمین گوگرد مورد نیاز گیاه، در بازههای زمانی خاصی از فصل رشد انجام میشود. در ادامه، زمانبندی دقیق و نکات کلیدی را برای شما در جدول و زمانبندی مرتب آوردهام.
| مرحله زمانی | شرح دقیق زمان | هدف اصلی | نوع گوگرد پیشنهادی | مقدار مصرف (تقریبی) |
|---|---|---|---|---|
| مرحله اول (پیش از شکوفه) | اواخر زمستان تا اوایل بهار، زمانی که جوانهها هنوز باز نشدهاند | از بین بردن قارچهای زمستانگذرانی و کاهش آلودگی اولیه. | گوگرد پودری میکرونیزه (مش 200) یا گل گوگرد | حدود ۱۵ کیلوگرم در هکتار |
| مرحله دوم (ابتدای فصل رشد) | اوایل بهار، همزمان با باز شدن جوانهها و زمانی که ۴ تا ۱۰ برگ جوان روی هر شاخه دیده میشود | کنترل رشد اولیه قارچ سفیدک پودری. | گوگرد پودری یا مایع (محلولپاشی). | حدود ۱۵ کیلوگرم در هکتار |
| مرحله سوم (قبل از گلدهی) | همزمان با مرحله گل کردن انگورها (قبل از کامل شدن گلها) | محافظت از گلها و خوشههای جوان در برابر عفونت. | گوگرد پودری میکرونیزه. | حدود ۳۰ کیلوگرم در هکتار |
| مرحله چهارم (بعد از گلدهی) | حدود ۱۵ تا ۲۰ روز پس از مرحله سوم، زمانی که غورهها تازه شیرین شدهاند (مرحله تشکیل میوه) | کنترل عفونتهای ثانویه و محافظت از میوهها در حال رشد. | گوگرد پودری. | حدود ۴۵ کیلوگرم در هکتار |
| مرحله پنجم (اواسط تابستان) | اواسط بهار تا اواسط تابستان | تأمین گوگرد مورد نیاز گیاه و کنترل بیماری در فصل رشد. | گوگرد مایع (آبیاری یا محلولپاشی). | طبق دستورالعمل کود. |
⚠️ نکات بسیار مهم در گوگردپاشی
دمای هوا: گوگردپاشی را در دمای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد انجام ندهید، زیرا باعث سوختن برگها و میوهها میشود. بهترین دما برای پاشش، صبح زود یا عصرها است.
دوره گلدهی: از گوگردپاشی در اوج گلدهی خودداری کنید، زیرا ممکن است به گلها آسیب زده و فرآیند گردهافشانی را مختل کند.
فاصله تا برداشت: آخرین گوگردپاشی را حداقل ۲۰ روز قبل از برداشت محصول انجام دهید.
آبیاری پس از پاشش: اگر از گوگرد پودری استفاده میکنید، بهتر است پس از پاشش، آبیاری انجام نشود تا گوگرد روی گیاه باقی بماند.
استفاده از تجهیزات حفاظت فردی: هنگام پاشش گوگرد، حتماً از ماسک، عینک و دستکش استفاده کنید.
💎 جمعبندی
- بهترین زمان کلی برای شروع گوگردپاشی، اوایل بهار همزمان با رشد اولیه جوانههاست.
- گوگردپاشی باید چندین بار در فصل رشد تکرار شود تا اثربخشی آن تضمین شود.
- گوگرد مایع را میتوان از طریق آبیاری نیز به خاک اضافه کرد تا pH خاک تنظیم و گوگرد مورد نیاز گیاه تأمین شود.
بهترین زمان گوگردپاشی در طول سال
با توجه به تجربه باغداران و توصیههای فنی، میتوان سال زراعی تاکستان را به چند بازه مهم برای گوگردپاشی تقسیم کرد. البته بسته به اقلیم منطقه و رقم انگور، زمان دقیق کمی جابهجا میشود، اما منطق کلی مشترک است.
اواخر زمستان و اوایل بهار
در برخی توصیهها اشاره میشود که نیمه دوم اسفند، زمانی که درخت هنوز بهطور کامل بیدار نشده و جوانهها هنوز باز نشدهاند، زمان مناسبی برای یک مرحله گوگردپاشی (بهخصوص به صورت محلول یا گوگرد مایع) است. هدف در این مرحله کاهش جمعیت برخی عوامل بیماریزا و کمک به آمادهسازی درخت برای فصل رشد است.
در این دوره، دمای هوا معمولاً ملایم است، نور مستقیم شدید تابستان وجود ندارد و برگهای ظریف هنوز ظاهر نشدهاند، بنابراین خطر سوختگی بسیار کم است. در عین حال، باید مراقب بود که هوا خیلی سرد یا بارندگی در پیش نباشد تا محلول شسته نشود.
پس از بیدار شدن درخت و تشکیل ۴ تا ۱۰ برگ
یکی از حساسترین زمانها زمانی است که جوانهها باز شده و روی هر شاخه حدود ۴ تا ۱۰ برگ جوان ظاهر شدهاند. در این مرحله، برگها تازه و بسیار حساساند و اگر بیماری سفیدک در باغ یا منطقه وجود داشته باشد، به سرعت میتواند روی این بافتهای جوان مستقر شود. توصیه میشود در این زمان، اولین نوبت جدی گوگردپاشی روی اندامهای هوایی انجام شود تا از همان ابتدا سطح برگ و شاخهها پوشش محافظتی داشته باشد.
بهطور معمول این مرحله در اوایل بهار و با گرم شدن تدریجی هوا رخ میدهد. در این زمان، دمای روزها معمولاً در حدی است که گوگرد بتواند بخار مناسب تولید کند، اما هنوز به حد سوختگی نرسیده است. انتخاب ساعات خنک روز برای پاشش، مثل صبح زود یا غروب، در این مرحله اهمیت دارد.
زمان گلدهی و تشکیل غوره
مرحله بعدی، زمان گلدهی و بلافاصله پس از ریزش گلها و تشکیل غوره است. در این زمان، خوشهها وارد یکی از حساسترین دورههای خود میشوند و آلودگی سفیدک روی خوشه میتواند به کاهش جدی کیفیت میوه منجر شود. بسیاری از توصیهها تأکید میکنند که یکی از نوبتهای اصلی گوگردپاشی در همین دوره باشد؛ یعنی زمانی که گلها ریخته و دانههای کوچک سبز تازه شکل گرفتهاند.
در این دوره، اگر هوا معتدل و نسبتاً خشک باشد، گوگرد میتواند نقش بسیار مؤثری در جلوگیری از آلودگی خوشهها داشته باشد. با این حال، چون گل و دانهها حساستر از برگاند، لازم است دستور مصرف و دُز ماده بهدقت رعایت شود تا خطر سوختگی کاهش یابد.
رشد غوره تا قبل از نرم شدن دانهها
پس از اینکه غورهها شکل گرفتند، تا زمانی که دانهها به رشد نهایی خود برسند و هنوز نرم نشوند، میتوان آخرین نوبتهای گوگردپاشی را انجام داد. در این دوره، معمولاً یک نوبت مهم دیگر گوگردپاشی انجام میشود، زمانی که غورهها تقریباً به اندازه نهایی رسیدهاند اما هنوز وارد مرحله رسیدگی و تغییر رنگ نشدهاند.
در این مرحله، هدف تکمیل پوشش محافظتی روی خوشهها و برگهاست تا چرخه بیماری تا حد امکان کوتاه شود. پس از آن و با نزدیک شدن به مرحله رسیدگی، به دلیل خطر باقیماندن اثرات گوگرد روی میوه و افزایش حساسیت دانههای نرم، معمولاً از گوگردپاشی مستقیم روی خوشه پرهیز میشود و فقط بر اساس برچسب محصول و فاصله تا برداشت تصمیمگیری میشود.
میانه بهار تا میانه تابستان، بهعنوان بازه کلی پیشگیری
اگر بخواهیم یک بازۀ کلی برای بسیاری از مناطق بیان کنیم، میتوان گفت از میانه بهار تا میانه تابستان، یعنی زمانی که رشد رویشی فعال است و شرایط برای فعالیت قارچ سفیدک مناسب است، بازۀ اصلی برای گوگردپاشی پیشگیرانه بهشمار میآید. در این بازه، بسته به شدت بیماری، شرایط هوا و رقم انگور، میتوان چند نوبت گوگردپاشی با فواصل مناسب انجام داد تا روی سطح برگها و خوشهها همواره یک لایه محافظ وجود داشته باشد.
البته در مناطق بسیار گرم که دمای هوا در تابستان از ۳۰ درجه فراتر میرود، باید احتیاط بیشتری کرد و پاشش را به ساعات خنکتر روز منتقل نمود یا در اوج موج گرما برای مدتی برنامه را متوقف کرد تا خطر سوختگی کاهش یابد.
بهترین زمان در طول روز و نقش دما و رطوبت
فقط فصل و مرحله رشد مهم نیست، بلکه ساعت انجام گوگردپاشی و شرایط لحظهای هوا نیز اهمیت زیادی دارند. بررسیها در تاکستانها نشان داده است که گوگرد در محدوده دمایی حدود ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد عملکرد خوبی روی سفیدک سطحی دارد، اما در دماهای بالاتر از حدود ۲۷ تا ۳۰ درجه، بهخصوص اگر رطوبت بالا باشد و محلول یا گرد گوگرد روی برگ دیر خشک شود، احتمال سوختگی برگ و میوه بالا میرود.
برای کاهش این خطر، معمولاً چند توصیه مطرح میشود. یکی اینکه از گوگردپاشی در گرمترین ساعات روز، خصوصاً حوالی ظهر در روزهای تابستان، خودداری شود. ساعات خنک صبح زود، پس از خشک شدن شبنم، یا غروب و اوایل شب در زمان آرام بودن هوا، گزینههای مناسبتری برای پاشش هستند. حتی گاهی تأکید میشود که یک عصر آرام پس از یک روز گرم، زمان خوبی است برای اینکه گوگرد بخار مناسب تولید کند، در حالی که ریسک سوختگی کمتر از پاشش در وسط روز است.
همچنین نباید هنگام وجود شبنم سنگین، بارش در راه، یا وزش باد شدید گوگردپاشی کرد. باد شدید باعث هدررفت ماده و عدم پوشش یکنواخت میشود و باران زودهنگام میتواند بخش زیادی از گوگرد را بشوید و اثر آن را کاهش دهد.
فواصل و تعداد نوبتهای گوگردپاشی
اینکه چند بار در طول فصل باید گوگردپاشی انجام شود، به شدت بیماری در منطقه، شرایط آبوهوایی، رقم انگور و نوع محصول مورد استفاده بستگی دارد. با این حال، در بسیاری از برنامههای مدیریت بیماری در تاکستان، از فواصل حدود ۱۰ تا ۱۴ روز بین گوگردپاشیها استفاده میشود، بهخصوص در دورههای اوج خطر سفیدک سطحی.
گوگرد روی سطح برگ و خوشه به مرور در اثر باد، باران و رشد بافتهای جدید کم میشود. از طرف دیگر، قارچ سفیدک نیز با توجه به دما و رطوبت، دورههای رشد متناوبی دارد. به همین دلیل، تکرار با فاصلههای منظم کمک میکند که پوشش محافظتی روی اندامهای حساس همواره برقرار باشد. در سالهایی که بارندگی بهاره زیاد است یا بیماری در منطقه شدید است، ممکن است نیاز به تکرارهای بیشتری باشد، در حالی که در سالهای خشک و کم خطر، تعداد نوبتها کاهش پیدا میکند.
نکتۀ مهم این است که گوگرد بیشتر لزوماً به معنی نتیجه بهتر نیست. تجربه نشان میدهد وقتی دُز مناسب در هر نوبت استفاده شود، افزایش دُز ضروری نیست و مهمتر از آن، انتخاب زمان مناسب و پوشش خوب است.
نکات ایمنی و احتیاطی
گوگرد اگرچه در مقایسه با بسیاری از سموم شیمیایی، خطر کمتری دارد، اما همچنان مادهای است که باید با احتیاط مصرف شود. چند نکته مهم ایمنی شامل این است که هرگز در دماهای بسیار بالا، بهویژه بالاتر از حدود ۳۰ درجه و وقتی که هوا شرجی است، گوگردپاشی انجام نشود، زیرا خطر سوختگی برگ و خوشه بیشتر میشود.
همچنین نباید گوگرد را همزمان یا در فاصله زمانی کوتاه با برخی روغنهای معدنی و روغنهای باغبانی استفاده کرد؛ ترکیب یا نزدیکی زمانی این دو میتواند به برگها و شاخهها آسیب جدی بزند و حتی به خشک شدن تاک بیانجامد. استفاده از ماسک، دستکش و لباس کار هنگام کار با گرد یا محلول گوگرد ضروری است تا از تحریک پوست، چشم و دستگاه تنفسی جلوگیری شود.
همواره باید دستور مصرف محصولی که استفاده میشود، از نظر دُز، فواصل تکرار، و فاصله تا برداشت رعایت شود. برای برخی فرمهای گوگردی، فاصله تا برداشت ممکن است یک یا چند روز باشد، اما در هر صورت، اگر نزدیک زمان برداشت هستید باید حتماً برچسب محصول را معیار قرار دهید تا از باقیماندن اثر نامطلوب روی میوه جلوگیری شود.
خطاهای رایج در زمان گوگردپاشی انگور
یکی از شایعترین خطاها، گوگردپاشی دیرهنگام است؛ یعنی باغدار زمانی به فکر استفاده از گوگرد میافتد که سفیدک سطحی روی برگ و خوشه بهطور گسترده دیده شده است. از آنجا که گوگرد بیشتر اثر پیشگیرانه دارد، در چنین شرایطی ممکن است نتواند خسارت را بهخوبی جبران کند و فقط جلوی گسترش بیشتر را تا حدی بگیرد.
اشتباه رایج دیگر، گوگردپاشی در وسط روزهای گرم تابستان است، زمانی که دما بالا و رطوبت ممکن است زیاد باشد. این کار خطر سوختگی و لکههای قهوهای روی برگ و خوشه را افزایش میدهد و حتی میتواند به ریزش برگها منجر شود.
بعضی باغداران نیز اعتقاد دارند «هرچه بیشتر، بهتر» و دُز مصرفی را بالا میبرند یا فواصل را خیلی کوتاه میکنند. نتیجه این کار، هدررفت ماده، افزایش احتمال سوختگی و فشار بیمورد روی درخت است، در حالی که اگر زمانبندی، دُز و پوشش مناسب رعایت شود، همین مقدار کمتر هم کفایت میکند.
خطای دیگر، نادیده گرفتن فواصل زمانی بین گوگرد و سایر محلولپاشیها، بهویژه روغنها یا برخی سموم، و همچنین عدم توجه به بارش باران بلافاصله پس از پاشش است. اگر باران شدیدی مدت کوتاهی بعد از محلولپاشی بیاید، بخش زیادی از گوگرد شسته میشود و شاید نیاز باشد در فرصت مناسب، دوباره پاشش انجام شود.
جمعبندی عملی برای باغدار
اگر بخواهیم همه مطالب بالا را به چند قاعدۀ عملی تبدیل کنیم، میتوان گفت که بهترین زمان گوگردپاشی انگور در اغلب مناطق شامل اواخر زمستان و اوایل بهار در صورت نیاز، اوایل بهار در مرحله چندبرگی شدن جوانهها، دوران پس از ریزش گل و تشکیل غوره، و تا حدی در دوره رشد غورهها تا قبل از نرم شدن دانهها است. در این میان، باید همواره به دمای هوا، رطوبت، پیشبینی باران و فاصله با برداشت توجه شود.
در نهایت، موفقیت در گوگردپاشی فقط به «چه زمانی» بستگی ندارد، بلکه «چگونه» و «چقدر» نیز تعیینکننده هستند؛ یعنی دُز مناسب، پوشش یکنواخت، رعایت ایمنی، و هماهنگی با برنامه کامل تغذیه و حفاظت گیاه، همه در کنار هم نتیجهای مطمئن به باغدار میدهند.
پرسشهای متداول
۱. بهترین زمان کلی برای گوگردپاشی انگور چه فصلی از سال است؟
به طور کلی، از اواخر زمستان تا میانه تابستان مهمترین بازه برای گوگردپاشی است. اواخر زمستان و اوایل بهار میتواند برای کاهش فشار اولیه بیماری مفید باشد، اوایل بهار در مرحله چندبرگی شدن جوانهها و زمان تشکیل گل و غوره حساسترین دورههای رشد هستند، و تا قبل از نرم شدن دانهها میتوان در صورت نیاز، آخرین نوبتها را انجام داد.
۲. در چه ساعتی از روز گوگردپاشی انجام شود تا سوختگی ایجاد نشود؟
بهترین زمان معمولاً صبح زود، بعد از خشک شدن شبنم، یا عصر و اوایل شب در هوای آرام و نسبتاً خنک است. نباید در گرمترین ساعات روز، بهخصوص در روزهای تابستانی با دمای بالای حدود ۳۰ درجه، گوگردپاشی انجام شود، چون خطر سوختگی برگ و خوشه بالا میرود.
۳. اگر پس از گوگردپاشی باران ببارد، باید دوباره پاشش انجام شود؟
اگر باران سبک و کوتاه باشد، ممکن است بخش زیادی از گوگرد همچنان روی برگ بماند، اما در صورت بارش شدید و طولانی مدت کوتاهی پس از پاشش، احتمال شسته شدن قسمت زیادی از ماده وجود دارد. در چنین شرایطی، بهتر است پس از مناسب شدن هوا و خشک شدن برگها، وضعیت بیماری و پوشش برگها را ارزیابی کنید و در صورت نیاز، یک نوبت دیگر با دُز مناسب انجام دهید.
نتیجهگیری
بهترین زمان گوگردپاشی انگور نتیجه ترکیب چند عامل است: مرحله رشد درخت، شرایط آبوهوایی، وضعیت بیماری در باغ و نوع محصول مصرفی. گوگرد زمانی بیشترین اثر را دارد که پیش از اوج فعالیت قارچ و در دماهای معتدل و ساعات خنک روز روی برگ و خوشه قرار بگیرد.
اواخر زمستان و اوایل بهار، زمان چندبرگی شدن جوانهها، دوره پس از ریزش گل و تشکیل غوره و بخشی از دوره رشد دانهها تا قبل از نرم شدن، مهمترین پنجرههای زمانی برای بیشتر تاکستانها هستند. اگر این زمانها را با دُز مناسب، فاصلههای منطقی و رعایت نکات ایمنی همراه کنید، میتوانید با حداقل استفاده از مواد، حداکثر محافظت را برای تاکستان خود فراهم کنید.
به اشتراکگذاری نظرات شما
اگر شما هم تجربهای در زمینه گوگردپاشی انگور دارید، خوشحال میشویم آن را با ما در میان بگذارید. در منطقه شما چه زمانی بیشترین نتیجه را داده است؟ با چه چالشهایی مثل سوختگی یا باران بعد از پاشش روبهرو شدهاید و چگونه آنها را مدیریت کردهاید؟ نوشتن تجربهها و پرسشهای شما میتواند به سایر باغداران کمک کند تا تصمیمهای دقیقتری برای تاکستان خود بگیرند.
