جواب فعالیت های فصل چهارم زیست دهم ♨️ گردش مواد در بدن

جواب فعالیت های فصل چهارم زیست شناسی دهم تجربی ؛ در این مقاله به پاسخ و جواب سوالات صفحه ۴۸ و فعالیت های صفحه ۵۰ ، ۵۱ ، ۵۲ ، ۵۳ ، ۵۶ ، ۵۷ ، ۵۸ ، ۵۹ ، ۶۲ ، ۶۳ و ۶۴ گفتار ۱ و ۲ و ۳ و ۴ فصل ۴ چهارم گردش مواد در بدن کتاب زیست شناسی پایه دهم علوم تجربی متوسطه دوم پرداخته ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

بعدی: جواب فعالیت های فصل پنجم زیست دهم

جواب سوالات صفحه ۴۸ فصل چهارم زیست دهم

با توجه به آنچه قبلاً آموختید، در گروه‌های درسی خود در مورد پرسش‌های زیر با همدیگر گفت‌و‌گو کنید و پاسخ مناسبی برای آنها بیابید:

– هر دهلیز خون را از کجا دریافت می‌کند؟

پاسخ: دهلیز راست خون رو از سیاهرگ های عمومی چپ هم از سیاهرگ های ششی

– هر بطن‌ خون را به کجا می‌فرستد؟

پاسخ: خون از طریق بطن چپ به سرخرگ آئورت ارسال می‌کند.
بطن راست از طریق شریان ریوی خون سیاهرگی را به داخل ریه‌ها ارسال می‌کند.

– خونِ طرف چپ و راست قلب، با هم چه تفاوت‌هایی دارد؟

پاسخ: خون طرف راست، تیره است و اکسیژن کمی دارد.
خون طرف چپ، روشن است و اکسیژن بیشتری نسبت به طرف راست دارد.

– چرا ضخامت دیوارۀ بطن‌های چپ و راست با هم متفاوت است؟

پاسخ: زیرا برای انقباض به نیرو و شدت بیشتری نیاز دارد به این دلیل که وظیفه دارد خون رو از طریق آئورت به بخش های مختلف بدن ارسال کند.

حل فعالیت ۱ صفحه ۵۰ و ۵۱ گفتار ۱ فصل چهارم زیست دهم

تشریح قلب گوسفند

وسایل و مواد لازم: قلب سالم گوسفند، تشتک تشریح، قیچی، گمانه (سوند) شیار دار

الف) مشاهدۀ شکل ظاهری: سطح پشتی، شکمی، چپ و راست قلب را مشخص کنید.

پاسخ: تشریح قلب گوسفند:

نشانه‌های سطح پشتی: ۱) حالت‌های برآمده دارد. (محدب)
۲) رگ‌های اکلیلی (کرونر) در آن حالت اریب است.
۳) در این سطح بیشتر سرخرگ‌ها دیده می‌شوند.

نشانه‌های سطح شکمی: ۱) حالت صاف یا تخت دارد.
۲) رگ اکلیلی در آن حالت عمودی دارد.
۳) در این سطح بیشتر سیاهرگ‌ها دیده می‌شوند.

تشخیص سمت چپ و راست قلب: ۱) قرار دادن سطح پشتی روی سینه و سطح شکمی به سمت جلو در این حالت چپ و راست قلب مطابق دست‌های چپ و راست است.
۲) سمت چپ قلب ضخامت بیشتری دارد و با لمس کردن دیواره آن را می‌توان تشخیص داد.
۳) با وارد کردن سوند به داخل سرخرگ‌ها و ادامه آن که به کدام حفره قلب وارد می‌شود. از سرخرگ آئورت سوند به سمت بطن چپ و از سرخرگ شش سوند به سمت راست قلب هدایت می‌شوند.

ضخامت دیواره قلب در بطن‌ها را باهم مقایسه کنید. چرا بطن چپ، دیواره قطور‌تری دارد؟

پاسخ: انرژی مورد نیاز برای خروج خون از بطن چپ بیشتر از بطن راست است؛ در نتیجه بافت ماهیچه‌ای بطن چپ قطورتر از بطن راست است.

رگ‌های اکلیلی را مشاهده و آنها را در جلو و عقب قلب، مقایسه کنید.

پاسخ: این شریان‌ها خون را به بیشتر عضله بطن چپ می رسانند. بطن چپ مسئول پمپاژ خون به تمام قسمت های بدن است. بنابراین عضلات آن بیشتر از بطن راست است. شریان های کرونری راست معمولا کوچکتر هستند و خون را به قسمت پایینی قلب و بطن راست می رسانند. بطن راست خون را به ریه‌ها پمپاژ می‌کند، شریان‌های کرونر (کرونری) ساختاری مشابه تمام شریان‌های بدن دارند، فقط در این شریان‌ها خون در فاصله زمانی بین ضربان‌های قلب (حالت استراحت قلب) جریان دارد.

در بالای قلب، سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها قابل مشاهده‌اند. دیوارهسرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها را با هم مقایسه کنید.

پاسخ: دیواره سرخرگ‌ها ضخیم‌تر از دیواره‌ی سیاهرگ‌ها است. اگر سرخرگ‌ها را با انگشت فشار دهیم و رها کنیم، دوباره به حالت اول بر می‌گردند، ولی دیواره سیاهرگ‌ها روی هم خوابیده است.

– با واردکردن سوند یا مداد به داخل رگ‌ها و اینکه به کجا می‌روند، می‌توان آنها را از یکدیگر تمیز داد.

ب) مشاهدۀ بخش‌های درونی قلب

– سوند شیاردار را از دهانه سرخرگ ششی به بطن راست وارد کنید. دیواره سرخرگ و بطن را در امتداد سوند، با قیچی ببرید. با باز کردن آن، دریچه سینی، سه‌لختی، برآمدگی‌های ماهیچه‌ای و طناب‌های ارتجاعی را می‌توان دید.

– به همین روش، سرخرگ آئورت و بطن چپ را شکاف دهید و جزئیات بطن چپ را مشاهده کنید.

– در ابتدای سرخرگ آئورت، بالای دریچۀ سینی، می‌توانید دو ورودی سرخرگ‌های اکلیلی را ببینید.

– با عبور دادن سوند از میان دریچه‌های دولختی و سه‌لختی به سمت بالا و بریدن دیواره در مسیر سوند، می‌توانید دیوارۀ داخلی دهلیزها و سیاهرگ‌های متصل به آنها را بهتر ببینید.

به دهلیز چپ، چهار سیاهرگ ششی و به دهلیز راست، سیاهرگ‌های زبرین، زیرین و سیاهرگ اکلیلی وارد می‌شود. اگر رگ‌های قلب از ته بریده نشده باشد، با گمانه به راحتی می‌توان آنها را تشخیص داد.

پاسخ فعالیت ۲ صفحه ۵۲ گفتار ۱ فصل چهارم زیست دهم

با توجه به شکل بافت گرهی در قلب، اهمیت دو مورد زیر را در کار قلب توضیح دهید:

۱) فرستادن پیام از گره دهلیزی بطنی به درون بطن، با فاصله زمانی انجام می‌شود.

پاسخ: در این گره، پیام حدود 0.10 ثانیه به تأخیر افتاده و سپس ارسال می شود. اهمیت فاصله زمانی در اختیار داشتن زمان کافی برای پر شدن بطن‌ها است. در این دوره خون از دهلیزها وارد بطن ها می شود و بطن ها پر از خون می شوند.

۲) انقباض بطن‌ها از قسمت پایین آنها شروع می‌شود و به سمت بالا ادامه می‌یابد.

پاسخ: چون بطن‌ها خون را به سمت بالا و به درون سرخرگ‌ها می‌فرستند برای تخلیه کامل بطن بهتر است انقباض از پایین شروع و به سمت بالا ادامه یابد.

جواب فعالیت ۳ صفحه ۵۳ گفتار ۱ فصل چهارم زیست شناسی دهم

با توجه به چرخه ضربان قلب، به موارد زیر پاسخ دهید:

الف) در هر مرحله از چرخه قلبی، وضعیت دریچه‌های قلبی را بررسی، و باز یا بسته بودن آنها را مشخص کنید.

پاسخ: به طور کلی در هنگام استراحت یا دیاستول (انبساط) قلب، دریچه‌های سینی بسته می شود و فقط خون وارد دهلیزها می شوند. به طور طبیعی، دریچه‌های دهلیزی باز می شوند و اجازه می دهد خون از دهلیزها به بطن ها جریان یابد.
در سیستول دهلیزی، دریچه های دهلیزی بطنی هنوز باز هستند و خون بطن ها را به طور کامل پر می کند و دریچه های سینی بسته هستند.
در طی سیستول بطنی، نیروی انقباضی بطن، دریچه دهلیزی بطنی بسته و دریچه سینی را در ابتدای شریان باز می کند.

ب) با توجه به زمان‌های مشخص شده در چرخه قلبی، تعداد ضربان طبیعی قلب را در دقیقه محاسبه کنید.

پاسخ: با توجه به آنکه برای انجام هر چرخه قلبی ۰/۸ ثانیه زمان لازم است:

۷۵ ضربان = (۰.۸ ثانیه) / (۶۰ ثانیه × ۱ ضربان)

یعنی قلب در هر دقیقه حدود 75 بار ضربان دارد.

حل فعالیت ۴ صفحه ۵۳ گفتار ۱ فصل ۴ زیست شناسی دهم

گفتیم که برون‌ده قلبی در بزرگسالان، در حالت استراحت حدود پنج لیتر در دقیقه است. با توجه به تعداد ضربان قلب در دقیقه، حجم ضربه‌ای را بر حسب میلی‌لیتر محاسبه کنید.

پاسخ: برون ده قلبی = حجم ضربه‌ای × تعداد ضربان‌ها در یک دقیقه

قلب در هر دقیقه ۷۵ بار می‌زند. (ضربان دارد)
برون ده قلب = ۵ لیتر = ۵۰۰۰ میلی‌لیتر
۵۰۰۰ = حجم ضربه‌ای × ۷۵
۶۶ = حجم ضربه‌ای

یعنی در هر ضربان حدود ۶۶ میلی لیتر خون از بطن وارد سرخرگ می شود.
بطن چپ ← آئورت
بطن راست ← سرخرگ شش

پاسخ فعالیت ۵ صفحه ۵۶ گفتار ۲ فصل ۴ زیست شناسی دهم

اندازه‌گیری فشار خون

دستگاه‌های اندازه‌گیری فشار خون انواع زیادی دارند، از جمله عقربه‌ای و جیوه‌ای که انواع رقمی (دیجیتال) هم به آنها اضافه شده است. یکی از انواع آن را به کلاس بیاورید و با کمک معلم خود فشار خون هم کلاسان را اندازه‌گیری کنید.

پاسخ: نحوه استفاده از فشارسنج دیجیتال:

۱- کاف را دور بازو یا مچ خود بپیچید و دستگاه را روشن کنید.
۲- دکمه را فشار دهید تا باد کن فعال شود و یا در مدل نیمه اتوماتیک پمپ دستی را فشار دهید. هنگامی که کاف پر است، دستگاه به طور خودکار شروع به تخلیه هوا می کند.
۳- به صفحه نمایش دیجیتال نگاه کنید. فشار خون سیستولیک (سیستولیک) و دیاستولیک (دیاستولیک) نمایش داده می شود. عدد را طوری بنویسید که فشار خون سیستولیک (سیستولیک) در بالا و دیاستولیک (دیاستولیک) در پایین باشد. (به عنوان مثال میلی متر جیوه).
۴- دکمه رهاسازی را فشار دهید تا کاف کاملا جدا شود.
ساختار دستگاه بسیار حساس است و حرکات بدن یا ضربان نامنظم قلب در دقت تاثیر می گذارد.

جواب فعالیت ۶ صفحه ۵۷ گفتار ۲ فصل ۴ زیست شناسی دهم

در مورد اینکه آیا نوشیدن قهوه بر فشارخون افراد تأثیر می‌گذارد یا نه، پژوهشی را طراحی کنید و با همکاری گروه درسی خود، آن را انجام دهید و نتیجه را در کلاس ارائه کنید.

پاسخ: نوشیدن بیش از حد قهوه باعث افزایش فشار خون و افزایش سیستول (انقباض) عضله قلب می شود.
شرح آزمایش: برای این کار از یکی از دوستان خواستیم که داوطلب شود ابتدا فشار خون او را در شرایط عادی اندازه گیری و ثبت کردیم. بعد خیلی قهوه نوشید. و اندکی بعد دوباره چند بار فشار خونش را اندازه گرفتیم. سپس نتایج به دست آمده را ثبت و مقایسه کردیم.

حل فعالیت ۷ صفحه ۵۸ گفتار ۲ فصل چهار زیست دهم

پیوسته بودن مویرگ‌ها در مغز و نا پیوسته بودن آنها در مغز استخوان چه مزیتی دارد؟

پاسخ: در اندام‌هایی که مویرگ‌های ناپیوسته دارند مانند کبد، منافذ زیاد‌تر و گشاد‌تر می‌باشند، زیرا در این مویرگ‌ها لازم است مواد زیادی بین اندام و مویرگ مبادله شود.

پاسخ دیگر: بین شکل و عملکرد هر یک از مویرگ‌ها رابطه‌ای مستقیم وجود دارد. در مناطقی که نیاز به مبادله مواد بیشتری بین مویرگ‌ها و بافت‌ها وجود دارد، منافذ بزرگ‌تر و بیشتری ایجاد شده است، مانند مغز استخوان، جایی که سلول‌های تولید شده باید به راحتی وارد مویرگ‌ها شوند.

در برخی نواحی، مانند مغز، ورود مواد باید به دقت کنترل شود تا از ورود هر نوع ماده‌ای جلوگیری شود. این اندام تنها به اکسیژن و گلوکز نیاز دارد، بنابراین در آن مویرگ‌های پیوسته شکل گرفته‌اند.

در اندام‌هایی مانند روده و کلیه نیز تعداد منافذ روی مویرگ‌ها زیاد است، اما این منافذ به‌طور کنترل‌شده‌ای عمل می‌کنند تا فرآیند جذب و دفع مواد به‌طور مؤثر مدیریت شود.

پاسخ فعالیت ۸ صفحه ۵۹ گفتار ۲ فصل چهار زیست دهم

مشاهدۀ گردش خون در بالۀ دمی ماهی

بدن یک ماهی کوچک را در پنبۀ خیس بپیچید به‌طوری که فقط بالۀ دمی آن بیرون باشد. ماهی را در ظرف پتری قرار دهید که مقداری آب دارد. روی بالۀ دمی، یک تیغه بگذارید تا بالۀ دمی گسترده شود و ماهی تکان نخورد. مجموعه را روی صفحۀ میکروسکوپ طوری قرار دهید که نور از بالۀ دمی عبور کند. ابتدا با بزرگ‌نماییِ کم و سپس با بزرگ‌نمایی متوسط، آن را مشاهده کنید.

– با توجه به معکوس بودن تصویر در میکروسکوپ، چگونه می‌توانید سرخرگ و سیاهرگ را در بالۀ دمی، تشخیص دهید؟

– گزارشی از آنچه مشاهده می‌کنید به معلم خود ارائه کنید.

– پس از پایان کار، ماهی را به آب برگردانید.

پاسخ: در باله دمی، شریان‌ها رگ‌های خونی هستند که خون را به نوک باله می برند و سیاهرگ ها رگ‌هایی هستند که خون را از باله می گیرند. اگر از میکروسکوپ استریومیکروسکوپ یا میکروسکوپ تشریحی استفاده می کنید، تصویر برگردانده نمی شود و آنچه را می‌بینید جهت آن صحیح است.

جواب فعالیت ۹ صفحه ۶۲ گفتار ۳ فصل چهار زیست دهم

به نظر شما چرا در انسان و بسیاری از پستانداران، گویچه‌های قرمز، هسته و بیشتر اندامک‌های خود را از دست می‌دهند؟

پاسخ: در انسان و بسیاری از پستانداران، گلبول های قرمز برای ساختن هموگلوبین بیشتر، هسته و بیشتر اندامک های خود را از دست می دهند. برخی از پستانداران مانند سگ و شتر دارای سلول های هسته قرمز هستند.

چرا غشای گویچه‌های قرمز در دو طرف، حالت فرورفته دارد؟

پاسخ: جذب و آزادسازی اکسیژن در سطح گلبول های قرمز خون اتفاق می افتد. سطح این سلول ها، هنگامی که گلبول های قرمز رشد می کنند، هسته و اندامک های خود را از دست می دهند، می تواند مقدار زیادی هموگلوبین در سیتوپلاسم تولید کند که می تواند کار انتقال گازهای تنفسی را انجام دهد. فرورفتن این سلول ها نسبت سطح به حجم را افزایش داده است تا کارایی سلول افزایش یابد و در مواقع لزوم بتوان آنها را خم کرد و از مویرگ ها عبور کرد وگرنه نمی تواند به راحتی در طول مویرگ ها حرکت کند.

محصور بودن هموگلوبین در غشای گویچه‌های قرمز چه اهمیتی دارد؟

پاسخ: هموگلوبین می تواند در آب حل شود. اگر داخل گلبول های قرمز نباشند، فشار اسمزی خون افزایش می یابد یا هموگلوبین در پلاسما تجزیه و دفع می‌شد.

جواب فعالیت ۱۰ صفحه ۶۳ گفتار ۳ فصل ۴ زیست شناسی دهم

شاید برگه‌های جواب آزمایش خون را دیده باشید. در این برگه‌ها اطلاعات زیادی در مورد یاخته‌ها و ترکیبات خون وجود دارد. یکی از این برگه‌ها را بررسی کنید و با توجه به آن، به سؤالات زیر پاسخ دهید:

۱) تعداد طبیعی هریک از یاخته‌های خونی (WBC و RBC) و گِرده‌ها (PLT) را در واحد اندازه‌گیری میکرو لیتر (μL) مشخص کنید.

پاسخ: توجه: هر میکرولیتر یک میلیونیوم یک لیتر است. لیتر ^6-10 × 1 = μL

می دانیم که یک لیتر برابر است با 10⁶ × 1 میلی متر مکعب – یعنی: 10⁶ × 1 = 1 لیتر

WBC: 4000 تا 10000 در میکرولیتر خون
RBC: تا 5 میلیون در میکرولیتر است.
PLT: 250000 در هر میکرولیتر خون

۲) میزان انواع لیپیدهایی را که در آزمایش خون سنجیده می‌شود؛ مشخص کنید.

پاسخ: کلسترول (Cholestrol): 200-150
تری‌گلیسیرید (Triglyceride): 5.0- 1.0
H.D.L:  بیشتر از 40    L.D.L: کمتر از 130

۳) گفتیم که روزانه تقریباً یک درصد گویچه‌های قرمز تخریب می‌شود. با توجه به تعداد RBC اگر حجم کل خون ما پنج لیتر باشد، روزانه چه تعداد از این یاخته‌ها تخریب می‌شوند و باید جایگزین شوند؟

پاسخ: در یک میلی‌متر مکعب خون 5 میلیون گویچه قرمز وجود دارد.

از طرفی:

میلی متر 10⁶ × 5 = 5 لیتر خون بدن

عدد گویچه قرمز در خون یک انسان بالغ خواهیم داشت:

25 × 10¹² × 1 × 10^-2 = 250/000/000/000

یعنی روزانه حدود دویست و پنجاه هزار میلیارد گلبول قرمز تخریب می‌شود و باید جایگزین شود.

پاسخ فعالیت ۱۱ صفحه ۶۴ گفتار ۳ فصل ۴ زیست شناسی دهم

مشاهدۀ یاخته‌های خونی قرمز و سفید

– با کمک معلم و رعایت نکات ایمنی، گسترش خونی تهیه کنید.

– در صورتی که امکانات لازم برای رنگ‌آمیزی یاخته‌های خونی در آزمایشگاه شما وجود دارد، گسترش خونی تهیه شده را رنگ آمیزی کنید.

– همچنین می‌توانید از نمونه‌‌های آماده یاخته‌های خونی که رنگ‌آمیزی شده‌اند نیز استفاده کنید و انواع یاخته‌های خونی را در آن تشخیص دهید.

پاسخ: با تهیه گسترش خونی، رنگ‌آمیزی آن و سپس مشاهده آن در زیر میکروسکوپ، می‌توان انواع یاخته‌های خونی را مشاهده کرد. برای رنگ‌آمیزی یاخته‌های خونی، می‌توان از رنگ‌هایی مثل گیمسا استفاده کرد.

قبلی: جواب فعالیت های فصل سوم زیست دهم

توجه: شما دانش آموز پایه دهم رشته علوم تجربی می توانید برای دسترسی سریع و آسان تر به جواب فعالیت های فصل های اول تا هفتم کتاب زیست شناسی دهم متوسطه دوم ، در انتهای عنوان خود عبارت «ماگرتا» را نیز در گوگل جستجو کنید.

✅ در انتها امیدواریم که مقاله توضیح و جواب فعالیت های فصل ۴ چهارم زیست شناسی دهم تجربی ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. سوالات خود را در بخش نظرات بیان کنید. 🌹