راز عجایب هفت گانه جهان باستان چیست؟

عجایب هفت گانه باستان ، به هفت اثر برتر معماری دوران باستان گفته می شوند. این فهرست بر اساس کتاب‌های راهنمای سفر شناخته‌شده در بین گردشگران یونان باستان نوشته شده و تنها شامل آثاری است که در محدودهٔ دریای مدیترانه بنا شده بودند. عدد هفت به این دلیل انتخاب شده بود که یونانیان آن را نماد کمال و فراوانی و همچنین آن را نشانگر پنح سیاره شناخته شده دوران باستان به اضافه خورشید و ماه می دانستند. در این مقاله  قصد داریم به معرفی این عجایب هفتگانه بپردازیم. با ماگرتا همراه باشید.

تهیه فهرست کامل عجایب هفت‌گانه در اصل حدود سده دوم پیش از میلاد کامل شده‌است و اولین اشاره به تهیه این مجموعه مکتوب در کتاب تاریخ هرودوت آمده‌است که به سده ۵ پیش از میلاد مربوط برمی‌گردد.

چندین دهه بعد از آن، تاریخ نگاران یونانی دربارهٔ بزرگ‌ترین بناهای تاریخی دوران خود شروع به نوشتن کردند. از جمله کالیماکوس (Callimachus) – که در ۳۰۵ تا ۲۴۰ قبل از میلاد می‌زیست – سر کتابدار کتابخانه اسکندریه، «مجموعه‌ای از عجایب جهان» را تهیه کرد. امروزه، تنها چیزی که دربارهٔ این مجموعه می‌دانیم، همین عنوان آن است و بس، به این دلیل که این کتاب نیز در آتش‌سوزی بزرگ کتابخانه اسکندریه از بین رفت.

فهرست نهایی عجایب هفت‌گانه در قرون وسطا تکمیل شد. این فهرست شامل چشمگیرترین بناهای تاریخی جهان باستان بود که از بعضی، شواهد بسیار اندکی در دست بود و تعدادی نیز اصلاً باقی نمانده بودند. آثار کنده کاری هنرمند هلندی مارتن ون هیمسکرک (Marten Van Heemskerck) و کتاب تاریخ معماری یوهان فیشر ارلاخ (Johann Fischer von Erlach) از قدیمی‌ترین منابعی هستند که در آن به این فهرست عجایب هفت‌گانه اشاره شده‌است.

مورد اول عجایب هفت گانه باستان :
این هرم در مصر قرار دارد و تنها بازمانده عجایب هفت گانه باستان می باشد. باستان شناسان احتمال می دهند  که این هرم آرامگاه فرعون خوفو بوده ‌است. از اینرو به این هرم، هرم خوفو هم گفته می‌شود. این هرم در شهر قاهره مصر واقع شده‌است و قدمت آن به ۲۹۰۰ قبل از میلاد می رسد. ساخت آن توسط ۱۰۰٫۰۰۰ نفر کارگر در مدت ۲۰ سال به اتمام رسیده‌است. مصریان باستان به زندگی پس از مرگ اعتقاد فراوانی داشتند و این هرم در واقع مکان مقبره و محل زندگی فرعون پس از مرگ او به شمار می‌آمده‌است. از آنجایی که گنجینه فرعون نیز همراه با او در این هرم قرار داده می‌شد، راه ورود به مقبره بسیار پیچیده و تودرتو است و تعداد زیادی از سازندگان و مهندسین آن نیز در راهروهای آن ناپدید شدند. هرم در اصل ۱۴۷ متر ارتفاع داشته‌است که در حال حاضر در اثر فرسایش، به حدود ۱۳۷ متر رسیده‌است. هر ضلع قاعده هرم ۲۳۰ متر طول دارد و در ساخت آن از حدود ۲٬۳۰۰٬۰۰۰ بلوک به وزن متوسط ۲٫۵ تن استفاده شده‌است.

بسیاری از دانشمندان و باستان شناسان احتمال می‌دهند سنگ‌هایی که در ساخت این بنا مورد استفاده قرار گرفته‌اند از معادن استخراج می‌شدند و بعد کارگران آن‌ها را به سوی این مکان منتقل می‌کردند. نکته‌ی مهم دیگری که در ساخت این بنا بکار رفته موقعیت آن است. هرم بزرگ جیزه طوری جهت بندی شده است که موقعیت خاص ستاره‌ها را در حدود ۳۰۰۰ سال پیش نشان می‌دهد (ستاره های B-Ursae Minoris و Z-ursae Majoris) . در داخل هرم سه اتاق وجود دارد که بزرگترین آن در پایین ترین طبقه ی هرم است. جزئیات عجیبی در مورد این اتاق‌ها وجود دارد که توسط رباتی که مخترع آن یک مهندس آلمانی بنام آقای رادولف گانتن برینک بود کشف شد. تابوت فرعون که از گرانیت قرمز ساخته شده بیش از حد کوتاه است و دانشمندان بر این باورند که این تابوت برای بدن انسان طراحی نشده است!

مورخان معتقد هستند که هرم بزرگ جیزه در دوره‌ی سلسله‌ی چهارم فراعنه مصر و به فرمان فرعون خئوپس (۲۵۶۰ سال قبل از میلاد) ساخته شده و اتمام آن در حدود بیست سال به طول انجامید. این بنا با ارتفاع ۱۴۶ متری که دارد در حدود ۳۸۰۰ سال بلندترین بنا در کل جهان بشمار می‌آمد. هرودت ، تاریخ نویس مشهور، اعتقاد دارد که برای ساخت این بنا به کارگرانی در حدود ۱۰۰۰۰ نفر احتیاج بوده است. پیش از این عقیده بر این بود که این کارگران همگی برده بودند ولی دانشمندان کنونی معتقدند که آ‌‌ن‌ها همگی کارگانی ورزیده و با حقوق و دستمزد بودند که گواه این نظر هم گورستان کارگران است که در نزدیکی جیزه موجود می‌باشد. این هرم تنها هرم مصری است که هم راه عبور برای بالا رفتن و هم پایین آمدن را دارا می‌باشد .

عقیده‌ی عامه بر این اصل استوار است که این مکان مقبر‌ه‌ی فراعنه می‌باشد، اما می‌دانیم هواکش‌هایی در سراسر بنا وجود دارد که علت این امر هنوز روشن نشده است زیرا مومیایی‌های فراعنه احتیاجی به این هواکش‌ها نداشتند و بعلاوه هیچ مومیایی یا هیچ بقایایی از اجساد در داخل این هرم کشف نشده است. این دلایل باعث می‌شود که بسیاری از مصری شناسان و دانشمندان بر این عقیده‌ی خود پافشاری کنند که این هرم‌ها برای اجرای مراسم مذهبی و تشریفاتی و سنتی بکار گرفته می‌شدند. البته هنوز هم نمیتوان دقیقا علت ایجاد این بنای سمبولیسم را مشخص کرد.

مورد دوم عجایب هفت گانه باستان :
باغ‌های‌ معلق‌ بابل‌ در عراق‌ یکی‌ از بحث‌برانگیزترین‌ عجایب‌ هفت گانه‌ باستان  و بی‌نظیرترین‌ معماری‌های‌ جهان‌ به‌ شمار می‌رود. البته‌ عده‌ای‌از باستان‌شناسان‌ هنوز در وجود داشتن‌ آن‌ شک‌دارند. بعد از بدست‌ آمدن‌ اسناد اصلی‌ وخرابه‌های‌ برجا مانده‌ از آن‌ زمان‌، وجود داشتن‌آن‌ ثابت‌ شد. در این‌ میان‌ سوالی‌ مطرح‌ است‌ که‌این‌ باغ‌های‌ معلق‌ چرا ساخته‌ شدند؟ درپاسخ‌ به‌این‌ سوال‌ باید افزود که‌ شاه‌ «نبوکد» این‌ بنای‌عجیب‌ را برای‌ خوشحال‌ کردن‌ همسرش‌ در 6 قرن‌ قبل‌ از میلاد ساخت‌. عده‌ای‌ از تاریخ‌ نگاران‌می‌گویند: ملکه‌ آشوری‌ این‌ باغ‌ را برای‌ تفریح‌ وسرگرمی‌ خود ساخته‌ است‌.

به گفته‌ی مورخان یونانی باغ‌های شگفت‌انگیز و زیبای بابل به دستور شاه نبوچادنزار دوم (بخت‌النصر دوم) در حدود شش صد سال قبل از میلاد مسیح ساخته شد است. بر طبق روایات متعدد علت احداث این باغ هدیه و پیشکشی نبوچادنزار به همسر خود آمی‌تیس، دختر پادشاه مادها بود. آن دو برای اتحاد و دوستی بین ملت هایشان تن به این ازدواج داده بودند. ملکه که در سرزمین مادری خود به کوهستان سرسبز و پوشیده از گل و گیاه عادت کرده بود با آمدن به بابل و دیدن دشت‌های آفتاب سوخته و خشک آنجا دلگیر و افسرده شد. شاه نبوچادنزار دوم نیز برای شاد کردن همسرش به زیردستانش دستور داد تا کوهی مصنوعی به همراه پشت بام‌های سرسبز و پر از درخت احداث کنند.

با این وجود تعداد بیشماری از تاریخ دانان و مورخان عصر جدید درباره‌ وجود این باغ‌ها دچار تردید شده‌اند و دلیل موجه خود را موجود نبودن هیچ گونه لوح و نشانی از دوران سومری‌ها درباره باغ‌های معلق بابل می‌دانند. البته شرح حال‌هایی از قصرها و شهرهای عصر شاه نبوچادنزار دوم وجود دارد ولی بسیار جای شگفتی است که فقط تاریخ نویسان یونانی از وجود این باغ‌های زیبا و سرسبز بگویند و خود باستان شناسان محلی به هیچ عنوان خبری از این باغ‌ها ندهند.

مورد سوم عجایب هفت گانه باستان :
مجسمه‌ زئوس‌ در المپیای‌ یونان‌ است‌ و یکی‌ ازعظیم‌ترین‌ مجسمه‌های‌ جهان‌ به‌ شمار می‌رود.این‌ اثر در450 سال‌ قبل‌ از میلاد توسط مجسمه‌ساز معروفی‌ به‌ نام‌ «فیدیاس‌» ساخته‌ شد.ارتفاع‌ مجسمه‌ «زئوس‌» در حدود 12 متر است‌.«فیدیاس‌» با ساخت‌ این‌ مجسمه‌ بلند می‌خواست‌اقتدار و نیرومندی‌ زئوس‌ را نشان‌ دهد. مجسمه‌زئوس‌ در معبد زئوس‌، 64 متر طول‌ و 72 ستون‌به‌ سبک‌ معماری‌ قدیم‌ یونانی‌ دارد. مجسمه‌ زئوس‌در حدود 850 سال‌ در این‌ معبد قرار داشت‌. تاهنگامی‌ که‌ یونانی‌ ها آن‌ را به‌ استانبول‌ منتقل‌کردند. البته‌ بعد از مدتی‌ به‌ آتش‌ کشیده‌ شد و ازبین‌ رفت‌. عظمت‌ و زیبایی‌ این‌ مجسمه‌ سبب‌ شد که‌ در فهرست‌ عجایب‌ هفتگانه‌ قرار گیرد.

تخمین زده میشود معبدی که مجسمه ی زئوس در آن قرار داشته بین ۲۵۶ تا ۲۶۶ سال قبل از میلاد توسط “لیبون” معمار یونانیِ زاده ی اِلیس ( شهری در نزدیکی المپیا ) با سبک و سیاقی همانند پارتون آتن ساخته شده است. اما قطعه اصلی معبد که مد نظر ما نیز میباشد، مجسمه ی زئوس است که در حدود سال ۴۳۲ میلادی توسط فیدیاس ساخته شده. یونانی ها بر این باور بودند که مجسمه ی زئوس خدای مجسم آنها است و به همین دلیل آن را بسیار چشمگیر و به سبک مجسمه های بزرگ آن زمان ساختند . بنا به روایات از فیدیاس درباره ی الهامی که به او شد تا مجسمه ی باشکوه را بسازد سوال کردند که آیا او نزد زئوس رفت یا زئوس از آسمان ها به نزد او آمد . در پاسخ به آنان فیدیاس گفت : “به وسیله ی الهامی که از یکی از نشانه های ایلیاد هومر گرفتم ، پسر کرونوس با آن ابروهای سیاه پر پشتش سری به جانب من تکان داد که انگار تمام المپیا با این کارش به لرزه در آمد و با این کارش مرا مامور ساخت این مجسمه کرد “. از آنجا که آب و هوای المپیا بسیار نمناک و مرطوب بود، مجسمه زئوس به مراقبت شدید نیاز داشت تا بر پیکره ی او هیچگونه خللی وارد نشود . به همین منظور فیدیاس خود مسئول نگهداری از مجسمه شد و هر بار با روغن مخصوصی باعث جلا دادن و سالم ماندن آن میشد.

• 

• 

مورد چهارم عجایب هفت گانه باستان :
این معبد ۵۵۰ قبل از میلاد مسیح در ناحیه ی افه سوس در ترکیه ی کنونی ساخته شد ساخت این معبد آن قدر مهم بود که مردم شهرهای گوناگون با فرستادن هدایایی در ساحت آن شرکت کردند و پس از تکمیل از تمامی نقاط برای زیارت آن می آمدند. طول و عرض معبد ۱۳۰ در ۶۹ متر بود و ۲۷ ستون از مرمر خالص سقف آن را نگه می داشت که هر کدام از این ستون ها حدود ۱۹ متر ارتفاع داشتند ولی در سال ۳۶۵ بعد از میلاد اروس توستن فقط به خاطر کسب شهرت و قدرت این بنا را به آتش کشید، اما بعد مدتی آن را تعمیر کردند و تالار جدیدی برای آن ساختند و سرانجام به فرمان نرون آن جا را به کلی ویران ساختند.

حرم مقدس آرتمیس قبل از اینکه بعنوان یکی از عجایب هفتگانه در نظر گرفته شود، قرن های متمادی به عنوان مرکز مذهبی مهمی استفاده می شد. داستان های یونان باستان منشا پرستش آرتمیس در اِفِسوس را به آمازونی های افسانه ای نسبت می دهد. تا قبل از جنگ جهانی اول بر اثر کاووش های باستان شناسان، سه معبد متوالی که در یک مکان روی هم قرار گرفته اند، کشف شد. هر چند این معبد در حدود ۵۵۰ قبل از میلاد به فرمان شاه لیدیا کروسوس به دست معمار کریتان کرسیفرون و پسرش ساخته شده بود.

معبد آرتمیس بیش از ۱۰۰۰ مورد از مجسمه های هنرمندان معروف نظیر پولیکلیتوس، فیدیاس، فرادمون و کریسیلاس را در خود جای داده بود. بسیاری از مجسمه ها از آمازونی هایی بود که بر طبق افسانه ها، اِفِسوس را بنا نهادند. امروزه بسیاری از نقش برجسته هایی که برای تزیین ستون ها به کار می رفت در موزه بریتانیا نگهداری می شود. بخاطر این که مکان معبد در یک منطقه بسیار مهم اقتصادی واقع شده بود، از دیرباز توریست های زیادی را جذب خود می کرد. همین طور زائران، تاجران و پادشاهانی که به الهه های معبد جواهرات و کالا های گران بها هدیه می دادند.

طبق کتاب مقدس “اعمال” جان (در قرن دوم) یکی از حواریون در معبد آرتمیس برای بیرون راندن شیاطین دست به نیایش زد و ناگهان محراب آرتمیس فرو ریخت و به تکه های بیشماری بدل گشت و نصف معبد ویران شد. در همان لحظه بسیاری از اِفِسوسیان مسیحی شدند. در قرن چهارم اکثر افسوسیان به دین مسیح ایمان آوردند و در سال ۳۹۱ معابد مشکران به فرمان امپراطوری روم بسته شد. سرانجام معبد در سال ۴۰۱ میلادی توسط گروهی از مردم به رهبری سنت جان کریستوم ویران گشت و بسیاری از سنگ هایش صرف ساختن بنا های دیگر، منجمله مسجد معروف ایا صوفیه شد.

مکان معبد در سال ۱۸۶۹ به مدد هیئت اعزامی موزه بریتانیا، کشف شد. با شروع قرن بیستم، بسیاری از قطعات بجای مانده از معبد آرتمیس پیدا شد و در ساختن اتاق اِفِسوسیان در موزه بریتانیا بکار رفت. امروزه در مکان اصلی معبد فقط چندین ستون و تعدادی قطعه سنگ یافت می شود.

مورد \نجم عجایب هفت گانه باستان :
معبد شاه ماسولوس یعنی هالیکارناسوس که به معبد ماسولو معروف است توسط ساتراپ (یکی از حاکمان محلی پادشاه ایران) و همسرش ساخته شد. این بنا از نظر یونانیان باستان یکی از عجایب هفتگانه دنیا به شمار می آید. معبد، ساختمانی مستطیل شکل داشت و ارتفاع آن تا حدود ۴۰ متر می رسید. آن را روی تپه ای مشرف به شهر ساخته بودند که دور تا دور آن را حیاط بزرگی احاطه می کرد. در مرکز آن سکوی سنگی ای وجود داشت که توسط پلکانی زیبا با شیر های سنگی دورش، به بالای سکو وصل می شد. برای تزیین دیوار خارجی، از مجسمه ی الهه های باستان استفاده کردند و در هر گوشه از معبد مجسمه مردان جنگی و سلحشور سوار بر اسب قرار گرفته بود.

در سال ۳۵۲ قبل از میلاد هنگامی که ماسولوس پادشاه کاریس در ترکیه ی کنونی درگذشت، آرامگاه باشکوهی از مرمر خالص برای او در شهر هالیکارناس بنا کردند. این ساختمان چهار گوش و محیط آن ۱۴۰ متر بود و سقفی هرمی شکل داشت که بر روی تعدادی ستون استوار بود و بر بالای آن مجسمه ی کالسکه ی پیروزی با چهار اسب که شاه و ملکه بر آن سوار بودند، نصب دیده می شد. بلندی این مقبره به بیش ار ۴۰ متر می رسید و بارها توسط اعراب و بربرها مورد حمله قرار گرفت تا این که به سبب زلزله ی شدیدی از بین رفت اما در قرن نوزده میلادی بخش هایی از آن کشف گردید که هم اکنون در موزه ی بریتانیا نگهداری می شود.

مورد ششم عجایب هفت گانه باستان :
غول رودس یکی از عجایب دوران باستان بشمار میآید و در جزیره ای به همین نام در یونان واقع شده است. این مجسمه به عنوان نماد هلیوس، یکی از خدایان یونان، در قرن سوم قبل از میلاد ساخته شد. جزیره رودس بر اساس افسانه ها عمدتا به ماشین های جنگی اش شهرت داشت. غول رودس در ورودی بندرگاه جزیره رودس و روی پایه های ۱۵ متری از جنس سنگ مرمر سفید، قرار گرفته بود. در ابتدا مجسمه را از سنگ تراشیدند و بعد برای زیبا جلوه دادن آن رویش را با ورقه های برنزی پوشاندند. باستان شناسان اندازه مجسمه ی را تقریبا با مجسمه ی آزادی نیویورک (۳۳متر) که توسط آگوست بالتولوچی فرانسوی ساخته شده، برابر میدانند. بنا به گفته ی بالتولوچی الگوی اصلی مجسمه ی آزادی، شگفتی های دوران باستان بوده است. بر اساس گفته ها مجسمه به صورت ایستاده با پاهایی که هرکدام روی یک ستون قرار داشت، ساخته شده بود.

بعد از مرگ اسکندر، سرزمین های امپراطوری اش بین ژنرال ها تقسیم شد و منطقه رودس بهمراه تجارت مدیترانه ی شرقی به “پتولومی” رسید. اما “آنتیگونس” و “دیمیتریوس” دیگر ژنرال های اسکندر با این تصمیم مخالفت کردند و به دنبال آن با سپاهی متشکل از ۴۰۰۰۰ مرد جنگی و با وسایل و تجهیزات بیشمار ( منجنیق و … ) به منطقه رودس حمله کردند. سرانجام پتولومی تنها با کمک ۷۰۰۰ سرباز شجاع توانست آن منطقه را بازپس گیرد. رودسی ها به برکت این پیروزی و برای یادبود، تصمیم به ساخت مجسمه ی خدای خورشید (هلیوس) گرفتند. سرانجام مجسمه ردوس توسط “چارلز لیندز” که طراح مجسمه های غول پیکر بیشماری بود در سال ۲۸۲ قبل از میلاد ساخته شد.

بر اثر حادثه ی تلخی که ۵۶ سال بعد و بر اثر زمین لرزه به آن وارد شد ، مجسمه سقوط کرد. پتولومی سوم تصمیم به بازسازی مجسمه گرفته بود اما بر اساس خرافات یونانی ها و ترس از خشونت خدای خورشید، اینکار صورت نگرفت.

بقایای مجسمه رودس در حدود ۸۰۰ سال پا برجا بود و مردم زیادی در دوره ی باستان از آن دیدن کردند. در سال ۱۹۸۹ اعتقاد باستان شناسان بر این شد که تکه هایی از مجسمه در بستر دریا وجود دارد اما متاسفانه هیچگاه سرمایه و همتی برای کاوش و اثبات این فرضیه فراهم نشد.

مورد هفتم عجایب هفت گانه باستان :
فانوس اسکندریه یکی از هفت عجایب جهان باستان است. این فانوس عظیم در جزیره فاروس در ساحل شهر اسکندریه مصر قرار داشت و به منظور هدایت ملوانانی که قصد سفر به این شهر را داشتند، توسط اسکندر مقدونی بنا شد و در حدود ۱۵ قرن روشن بود. متاسفانه این فانوس یکی از شش شگفتی جهان باستان بشمار میآید که دیگر اثری از آن باقی نمانده است. معمولا از آن برای کمک به دریانوردان برای یافتن ساحل و دیدبانان برای رویت کشتی های جنگی استفاده میشد.

دو تل آتش بزرگ در بالای فانوس قرار داشت که در شب روشن میشد و نور عظیمی را ایجاد میکرد. همینطور در بدنه ی فانوس از آینه های جلا یافته استفاده شده بود که در طول روز اشعه خورشید را به زیبایی منعکس میکرد.
در کل ساختار فانوس را میتوان به سه بخش کلی تقسیم نمود : ۱- پایه مستطیل شکل. ۲- بخش هشت ضلعی میانی. ۳- بخش استوانه ایی بالای فانوس.

در ورودی فانوس اسکندریه شامل طاق بلندی بود تا حیوانات بارکش براحتی از آن عبور کنند. در برخی از افسانه های کهن به این نکته اشاره شده است که فانوس میتوانست تا ۵۶ کلیومتری اطراف خود را روشن نماید، البته باور این داستان بسیار دشوار و دور از ذهن میباشد. برخی از تاریخ نگاران ارتفاع آن را بین ۱۰۰ تا ۱۸۰ متر تخمین زده بودند که با این وجود بعد از هرم برگ جیزه بزرگترین ساختمان جهان بشمار میآمد.

ساخت این فانوس احتمالاً ۳۰۰ سال قبل از میلاد و به دستور فرمانده بطلیموس که یکی از ژنرال های اسکندر مقدونی بود آغاز شد و تا ۲۸۵ سال قبل از میلاد به اتمام رسید. نام معمار فانوس اسکندریه sostratus بود، ولی به دستور بطلیموس او نباید نام خود را روی اثر مینگاشت و باید فقط نام بطلیموس در سردر آن نصب میشد. وی نیز نام خود را با زیرکی، زیر پوششی از گچ پنهان کرد.

عملاً در طول سه قرن از این فانوس استفاده میشد. در سال ۷۹۶ طبقه بالایی فانوس به دلیل فرسودگی از بین رفت. ۱۰۰ سال بعد و توسط سلطان تلون (Toulun 868-884) این بنا به مسجد تغییر کاربری داد. در سال ۱۱۸۳ گردشگری مسلمان به نام ابن حبیر این بنا را چنین توصیف کرد: “چشم قادر به دیدن کل این بنا نیست و کلمات قادر به توصیف عظمتش نیستند”.

متاسفانه در زمین لرزه سال های ۱۳۰۳ و ۱۳۲۳ آسیب جدی به بنا وارد شد. در سال ۱۴۸۰ سلطان Qaitbay از بلوک های تخریب شده این بنا برای ساختن قصر خود استفاده کرد، و اینجا بود که فانوس اسکندریه به نابودی کشیده شد. در سال ۱۹۹۴ باستان شناسان توانستند بلوک های مربوط به این بنا را که در زیر آب غرق شده بود پیدا کنند.