زندگینامه شهید حسن طهرانی مقدم: از دوران کودکی تا شهادت + وصیت نامه
زندگینامه شهید حسن طهرانی مقدم ؛ پدر موشکی ایران، مردی که با ایمان، علم و غیرت، اقتدار نظامی جمهوری اسلامی را پایهگذاری کرد.
شهید حسن طهرانی مقدم، از فرماندهان برجسته دفاع مقدس و بنیانگذار صنعت موشکی ایران، چهرهای است که نامش با مفاهیمی چون ایمان، دانش، اراده و عشق به وطن گره خورده است. او در دوران دشوار جنگ تحمیلی، با نبوغ علمی و روحیه جهادی خود، نقشی سرنوشتساز در ساخت و توسعه توان دفاعی کشور ایفا کرد و پایهگذار خودکفایی ایران در عرصه موشکی شد.
متولد سال ۱۳۳۸ در تهران، حسن طهرانی مقدم از همان جوانی با روحیهای مؤمن و پرتلاش وارد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد. عشق او به میهن و باورش به توانایی جوانان ایرانی، او را به مسیر علم و جهاد کشاند. حاصل این مسیر، شکلگیری یکی از مهمترین و استراتژیکترین بخشهای دفاعی ایران بود — افتخاری که نام او را تا ابد در تاریخ این سرزمین ماندگار ساخت. در ادامه در بخش زندگینامه ماگرتا همراه ما باشید.
باکس پروفایل
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| نام | حسن طهرانیمقدم |
| لقبها | پدر موشکی ایران، بنیانگذار یگان موشکی سپاه |
| زادروز | ۶ آبان ۱۳۳۸ به روایتی ۲۹ اکتبر ۱۹۵۹ |
| زادگاه | تهران، محله سرچشمه و سالهای کودکی در شکوفه و بهارستان |
| شهادت | ۲۱ آبان ۱۳۹۰ در پادگان مدرس بیدگنه ملارد |
| تحصیلات و آموزش | دیپلم و دورههای فنی و نظامی پس از انقلاب آموزشهای تخصصی توپخانه و موشکی |
| یگان و سازمان | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سازمان جهاد خودکفایی و تحقیقات صنعتی سپاه نیروی هوافضای سپاه |
| سمتهای شاخص | بنیانگذار توپخانه و موشکی سپاه، رئیس سازمان جهاد خودکفایی سپاه، طراح برنامه موشکی بردهای مختلف |
| میدانهای حضور | دفاع مقدس جنگ شهرها عملیاتهای موشکی پس از جنگ توسعه صنایع موشکی |
| شناختهشده برای | شکلدهی شبکه طراحی تولید و بومیسازی موشکهای شهاب، زلزال، قدر، سجیل و ارتقای برد و دقت سامانهها |
| خانواده | از خانوادهای مذهبی، فرزند چهارم خانواده، دارای برادران و خواهران متعهد |
| ویژگی شخصی | سادهزیست، پیگیر، کمحرف، عملگرا، روحیه کار تیمی و آموزشگر |
روایت رسمی زندگی حسن طهرانیمقدم او را افسر کارکشته توپخانه و سپس معمار برنامه موشکی ایران معرفی میکند؛ کسی که از نیمه دهه شصت خورشیدی با تیمی کوچک در دل جنگ شهرها به دنبال یافتن «قدرت پاسخ» رفت و بعد از جنگ، همین مسیر را به برنامهای منسجم و بلندپروازانه تبدیل کرد. لقب پدر موشکی ایران که در رسانهها و منابع متعدد تکرار میشود، ناظر به همین نقش محوری است.
ریشهها و سالهای شکلگیری
او در تهران به دنیا آمد و در کوچهپسکوچههای مرکزی شهر بزرگ شد. خانوادهاش به دینداری و سادهزیستی شناخته میشدند. علاقه به امور فنی از نوجوانی در او پررنگ بود.
پس از پیروزی انقلاب، با شکلگیری ساختارهای نوین دفاعی، به سپاه پاسداران پیوست و خیلی زود تمرکز خود را روی توپخانه و سپس موشک گذاشت؛ مسیری که با واقعیت میدان جنگ و نیازهای فوری کشور پیوند داشت.
این تمرکز بهمرور از سطح «بهکارگیری» به «ساخت و خودکفایی» تغییر کرد و در دهه شصت به شکلگیری هسته نخست یگان موشکی انجامید.
از توپخانه تا موشک
آغاز جنگ ایران و عراق نشان داد که جنگ شهرها و عمق راهبردی دشمن بدون ابزار پاسخ مؤثر، کشور را آسیبپذیر میکند. تیمی که طهرانیمقدم گرد آورد، ابتدا به سراغ بهکارگیری و اصلاح موشکهای موجود رفت و سپس مسیر بومیسازی را گشود.
او از همان زمان به ترکیب سه مؤلفه تکیه داشت: انتقال دانش، مهندسی معکوس و توسعه بومی. این سهگانه بعدها به راهبرد اصلی نیروی هوافضای سپاه بدل شد.
معماری یک برنامه بلندبرد
آنچه نام او را در تاریخ دفاعی ایران تثبیت کرد، معماری برنامهای بود که از بردهای کوتاه آغاز شد و به بردهای بالای دو هزار کیلومتر رسید. روایتها نشان میدهد که در کنار توسعه درونزا، از تجربه دیگر کشورها نیز بهره گرفته شد، اما اصرار اصلی او بر ایجاد زنجیره طراحی تا تولید در داخل بود.
در دهه هفتاد و هشتاد خورشیدی، خانواده موشکهای شهاب و سپس قدر و سجیل عرضه شدند و با ارتقای پیوسته دقت و سامانههای هدایت، برنامه از «بازدارندگی نمادین» به «توان عملیاتی» نزدیک شد.
شیوه کار و رهبری تیم
همکاران قدیمیاش او را کمحرف اما پیگیر توصیف میکنند. بهجای سخنرانی، کار را با کار یاد میداد. از تیمهای کوچک شروع میکرد، شکستهای آزمایشی را بخشی از فرایند میدانست و اصول حفاظتی سختگیرانهای را اجرا میکرد.
در کنار این سختگیری، روحیه استادکاری داشت و آموزش نیروهای جوان را وظیفه اصلی خود میدانست. همین ترکیب «حفاظت و تربیت» باعث شد برنامه موشکی در طیف گستردهای از نسلهای تخصصی تداوم پیدا کند.
مسئولیتها و جایگاه سازمانی
در کارنامه او، چند جایگاه کلیدی تکرار میشود. نخست بنیانگذاری یگان موشکی در ساختار سپاه؛ دوم، ریاست سازمان جهاد خودکفایی و تحقیقات صنعتی سپاه؛ سوم، نقش محوری در شکلگیری نیروی هوافضای سپاه بهعنوان بدنه تخصصی موشکی.
این جایگاهها نشان میدهد که او فقط یک طراح یا فرمانده میدانی نبود، بلکه معمار سازمانی شبکهای بود که از پژوهش تا تولید و از آزمایش تا عملیات را پوشش میداد.
جدول زمانخط زندگی و مأموریتها
| سال | رخداد | توضیح |
|---|---|---|
| ۱۳۳۸ | تولد در تهران | رشد در خانواده مذهبی و سادهزیست در حوالی سرچشمه و شکوفه و بهارستان |
| ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ | پیوستن به ساختارهای انقلابی | گرایش به فعالیتهای فنی و آموزشی در سپاه |
| دهه ۱۳۶۰ | بنیانگذاری یگان موشکی سپاه | شکلگیری تیمهای تخصصی و بهکارگیری نخستین سامانهها در جنگ شهرها |
| دهه ۱۳۷۰ | توسعه خانواده شهاب و زلزال | عبور از مهندسی معکوس به طراحی و بهینهسازی بومی |
| دهه ۱۳۸۰ | جهش به قدر و سجیل | ارتقای برد و دقت و تثبیت زنجیره تولید داخلی |
| ۲۱ آبان ۱۳۹۰ | شهادت در انفجار پادگان مدرس بیدگنه | حادثه انفجاری در حین فعالیتهای مرتبط با تسلیحات که جان ۲۷ نفر از نیروها را نیز گرفت |
جدول مسئولیتها و سمتها
| دوره | سمت | حوزه عمل |
|---|---|---|
| دهه ۱۳۶۰ | بنیانگذار توپخانه و موشکی سپاه | سازماندهی واحدهای موشکی و آموزش |
| دهه ۱۳۷۰ | مدیر و طراح ارشد پروژههای موشکی | طراحی و تولید شهاب و زلزال |
| دهه ۱۳۸۰ | رئیس سازمان جهاد خودکفایی سپاه | توسعه زنجیره تحقیق و تولید موشکی و سامانههای پشتیبان |
جدول پروژهها و سامانههای منتسب
| خانواده | جایگاه طهرانیمقدم | نکات فنی برجسته |
|---|---|---|
| شهاب ۱ و ۲ | طراحی و بومیسازی مبتنی بر سامانههای اسکاد | ارتقای قابلیتهای عملیاتی نسبت به نمونههای اولیه |
| شهاب ۳ و قدر | هدایت و توسعه فازهای ارتقای برد و دقت | شکلدهی به بازدارندگی راهبردی منطقهای |
| زلزال ۱ تا ۳ | معماری برنامه راکتی بردکوتاه تا میانه | واکنش سریع و پوشش تاکتیکی میدان |
| سجیل | پیگیری مسیر پیشران جامد دوربرد | جهش فناورانه در برد و زمان آمادهسازی شلیک |
اخلاق حرفهای و سبک رهبری
طهرانیمقدم بیش از هر چیز به «کار گروهی» باور داشت. او مجموعهای از مهندسان و تکنسینهای جوان را در حلقههای نزدیک کنار هم چید، از خطای آزمایش نهراسید و آموختن را از دل شکستها بیرون کشید.
روایتهای شفاهی همکاران نشان میدهد که سادهزیستی شخصی را با بلندپروازی صنعتی جمع کرده بود. اگر در عملیات، دقت کافی نبود، دستور میداد پروژه دوباره به آزمایشگاه برگردد. این سماجت در دقت، بهمرور شاخص عملکرد برنامه شد.
حاشیهها و بحثهای وایرال
برنامه موشکی همواره با جدلهای رسانهای بینالمللی همراه بوده است. در داخل کشور نیز هر بار آزمایشی با موفقیت یا شکست خبرساز میشد، نام او و شاگردانش در شبکههای اجتماعی داغ میشد.
برخی گزارشهای خارجی درباره منشأ و مسیر فناوریها، بارها نقل شد و موافقان و مخالفان، برداشتهای متفاوتی عرضه کردند. درون کشور، نگاه غالب، تمرکز بر خودکفایی و بازدارندگی دفاعی بود و این رویکرد به نام او گره خورد.
حادثه بیدگنه و روایتهای رسمی و غیررسمی
ظهر ۲۱ آبان ۱۳۹۰ انفجاری در پادگان مدرس در روستای بیدگنه ملارد رخ داد. در این حادثه، ۲۷ نفر از نیروهای سپاه از جمله سرتیپ حسن طهرانیمقدم جان باختند. گزارشهای رسمی آن زمان حادثه را مرتبط با فعالیتهای انبار مهمات و آزمایشهای مرتبط دانستند.
برخی رسانهها بعدها عدد جانباختگان را بیش از این اعلام کردند. در سالهای پس از حادثه نیز تحلیلهایی درباره ماهیت رویداد منتشر شد، اما روایت رسمی همواره وقوع «حادثه» را علت دانسته است.
خانواده و زندگی شخصی
از خانهای میآمد که کار، قناعت و دیانت سه ضلع اصلی آن بود. برادران و خواهرانش او را به سختکوشی و تعهد میشناختند. در مواجهه با رسانه، اهل خودنمایی نبود و ترجیح میداد نام تیمها و دستاوردها برجسته شود، نه نام خودش.
در خانه، مثل بسیاری از خانوادههای تهرانی، خاطره سفرههای ساده و دورهمیهای خانوادگی پررنگ بود. روایتها از احترام ویژهاش به پدر و مادر و مراقبت از خانواده خبر میدهد.
شاگردپروری و زنجیره تداوم
بزرگترین میراث او شاید مجموعه انسانهایی است که تربیت کرد. برنامههای آموزشی درونسازمانی، کارگاههای فنی و انتقال تجربههای میدانی به نسل جوان، باعث شد پس از شهادتش نیز چرخه تحقیق و تولید متوقف نشود و پروژهها مسیر خود را ادامه دهند.
یادبودها و روایتهای مستند و مکتوب
در سالهای پس از شهادت، کتابها و آثار متعددی درباره او منتشر شد؛ از روایتهای مستندنگارانه تا خاطرهنگاریهای کوتاه. «خط مقدم» و «مردی با آرزوهای دوربُرد» از جمله آثاری است که با نگاهی داستانی اما مستند، روند شکلگیری یگان موشکی و شخصیت حرفهای او را بازخوانی کردهاند. مجموعههای خاطرات کوتاه نیز تصویری نزدیک از خلقیات شخصی و شیوه کارش ارائه میدهند.
جدول کتابها و مستندهای مرتبط
| عنوان | قالب | محور |
|---|---|---|
| خط مقدم | کتاب مستندنویسی زندگینامهای | روند شکلگیری یگان موشکی با محوریت نقش طهرانیمقدم |
| مردی با آرزوهای دوربُرد | کتاب روایی | روایتهایی از زیست شخصی و حرفهای |
| یادگاران حسن طهرانیمقدم | خاطرهنگاری | صد خاطره کوتاه از خلقیات و مدیریت او |
| مستندهای تلویزیونی یادبود | مستند تصویری | مرور زندگی و کارنامه فنی و سازمانی |
جدول گزیده مسئولیتها و جوایز درونسازمانی
| حوزه | عنوان | توضیح |
|---|---|---|
| ساختار سپاه | رئیس سازمان جهاد خودکفایی | فرماندهی شبکه تحقیق و تولید سامانههای موشکی و پشتیبان |
| نیروی هوافضا | معمار برنامه بردهای مختلف | هدایت سبد پروژهها از بردکوتاه تا دوربرد |
| تقدیرها | تقدیرهای رسمی | تقدیرهای متعدد درونسازمانی و ملی بهسبب نقش در خودکفایی دفاعی |
نگاه راهبردی و فلسفه عمل
در بیان خودش و همکارانش، فلسفه عمل او بر سه اصل استوار بود. اول ضرورت بازدارندگی برای کاهش احتمال جنگ. دوم خودکفایی فناورانه بهعنوان رکن استقلال. سوم تربیت نیرو برای تداوم پروژهها.
او میدانست که هر موشک، فقط یک پرتابه نیست؛ شبکهای از مواد، مهندسی، هدایت، لجستیک و امنیت اطلاعات است. پس بهجای «پروژهمحوری»، «سامانهنگری» را پیش برد.
یادگارهای فنی
توان موشکی ایران امروز حاصل کار جمعی صدها متخصص است، اما نقش معماری اولیه، تعریف استانداردها، ساخت زنجیره تأمین داخلی، و تثبیت چرخه طراحی تا پرتاب، میراث مستقیم او بهشمار میرود.
از راکتهای زمینی تا موشکهای با پیشران جامد و مایع، از آزمونهای میدانی تا سکوهای پرتاب متحرک، شبکهای که بنا گذاشت، بعدها جای خود را در دکترین دفاعی کشور تثبیت کرد.
واکنشها پس از شهادت
خبر شهادت او موجی از پیامهای تسلیت و یادداشتهای ارجگذارانه در جامعه نظامی و رسانهای برانگیخت. بسیاری نقش او را در تغییر موازنه بازدارندگی منطقهای برجسته کردند.
در سطح افکار عمومی، تصویر مردی سادهزیست که پشت پروژهای بزرگ ایستاده بود، پررنگ شد؛ تصویری که در سالگردها نیز با روایتهای تازه بازتولید میشود.
وصیت نامه شهید تهرانی مقدم
حسن تهرانی مقدم در بخشی از وصیت نامه خود بر لزوم اقامه عزا برای سید و سالار شهیدان حضرت حسین بن علی(ع) تأکید کرده و اورده است که: «هر وقت به یاد من افتادید برای شادیم یاد و ذکر اهل بیت (ع) و ذکر مصیبت آقا اباعبدالله و ائمه اطهار(ع) نمائید.»
در میان وسایل شخصی شهید تهرانی مقدم، خانواده ایشان دستمال مشکی پیدا کردند که این شهید بزرگوار با الصاق کاغذی بر روی آن خواسته بودند که این دستمال همراه ایشان دفن شده و در قبرشان قرار گیرد. این دستمال اشک مربوط به عزاداری های ایشان در مراسم عزای محرم بوده است.
بر روی کاغذی که روی این پارچه قرار داشت با دستخط شهید نوشته شده بود: «عنایت فرموده و این دستمال مشکی را در کفن بنده قرار دهید. حسن مقدم».
این دستمال مطابق با وصیتِ حاج حسن در کنار پیکر ایشان او به خاک سپرده شد.
زینب تهرانی مقدم، دختر شهید تهرانی مقدم، درباره این دستمال مشکی می گوید:«این دستمال در کمد شخصی ایشان قرار داشت پارچه ای است که پدرم در ایام سوگواری امام حسین(ع) با آن اشک چشم های خود را پاک می کرد.»
سوالات متداول
حسن طهرانیمقدم چرا به پدر موشکی ایران معروف است؟
به دلیل نقش محوری در شکلدهی یگان موشکی سپاه، معماری برنامههای بردهای مختلف و ریاست سازمان جهاد خودکفایی سپاه، این لقب در منابع متعدد برای او بهکار رفته است.
در حادثه بیدگنه چه گذشت؟
در ۲۱ آبان ۱۳۹۰ انفجاری در پادگان مدرس در روستای بیدگنه رخ داد. در این حادثه ۲۷ نفر از نیروهای سپاه از جمله طهرانیمقدم جان باختند. روایت رسمی علت را حادثه مرتبط با تجهیزات مهمات اعلام کرده است.
کدام خانوادههای موشکی به نام او گره خوردهاند؟
روایتهای تحلیلی و رسانهای ساخت و ارتقای خانوادههای شهاب و زلزال و سپس قدر و سجیل را در چارچوب برنامهای که او معماری کرد، شرح میدهند.
اثر یا کتابی که درباره او بخوانیم چیست؟
کتابهای «خط مقدم» و «مردی با آرزوهای دوربُرد» و مجموعه خاطرات «یادگاران» از عنوانهای شناختهشده درباره زندگی و کارنامه او هستند.
سالهای آغاز فعالیت تخصصی او چه زمانی بود؟
از میانه دهه شصت خورشیدی با تمرکز بر توپخانه و موشک در سپاه، و سپس با تشکیل و سازماندهی یگانهای موشکی.
جمعبندی
حسن طهرانیمقدم را میتوان در یک جمله اینگونه خلاصه کرد: معمار یک زنجیره. او از میدان جنگ آغاز کرد، به کارگاه و آزمایشگاه رفت، و سپس شبکهای ساخت که از ایده تا تولید و از آموزش تا عملیات امتداد داشت.
اگر راهبرد بازدارندگی در ایران امروز یک تکیهگاه قابل اتکا دارد، بخشی از آن از سماجت فنی و سازمانی او میآید. بیآنکه اهل جلوهگری باشد، نامش با مفهوم خودکفایی گره خورد. شهادتش نقطه پایان حضور فیزیکی بود، نه پایان برنامهای که با پرورش نسلها، استمرار یافته است.
نظر شما چیه؟
شهید حسن طهرانی مقدم برای بسیاری از ایرانیان، نماد تلاش، خودباوری و عشق به وطن است. شاید شما هم سخنان الهامبخش او را شنیده باشید یا در مستندها و روایتهای جنگ، از ایمان و شجاعتش تأثیر گرفته باشید.
به نظر شما بزرگترین ویژگی شخصیتی شهید طهرانی مقدم چه بود؟ ایمان و توکلش به خدا، نبوغ علمیاش یا عشق بیپایانش به ایران؟ لطفاً احساس و دیدگاه خود را در بخش کامنتها بنویسید تا این مقاله با حضور شما یادمانگونهتر، الهامبخشتر و ملیتر شود.🌹
