کسوف ۲۶ دسامبر؛آخرین خورشید گرفتگی سال ۲۰۱۹ میلادی

خورشید گرفتگی ۵ دی ۹۸ : سال ۲۰۱۹ و همزمان با کریسمس، سومین و آخرین خورشید گرفتگی دهه به وقوع خواهد پیوست.۲۶ دسامبر (سه روز دیگر) ساعت ۱۰:۴۳ به وقت منطقه زمانی شرقی (EST)، خورشید گرفتگی حلقه ای رخ خواهد داد. در این زمان، ماه نو کمی دورتر از حد معمول در آسمان قرار گرفته و قسمت مرکزی خورشید را می پوشاند. ناظران به مدت ۳ دقیقه و ۴۰ ثانیه حلقه ای را اطراف خورشید مشاهده خواهند کرد. با اخبار علمی ماگرتا همراه باشید.

آسمان صبحگاهی روز پنج‌شنبه، ۵ دی ماه شاهد خورشیدگرفتگی از نوع حلقوی است که در سراسر کشور قابل مشاهده است و رصدگران در تهران می‌توانند این پدیده نجومی را در ساعت ۷ و ۱۳ دقیقه صبح این روز همزمان با طلوع مهر تابان از افق شرقی مشاهده کنند و این رخداد تا ساعت ۸ و ۲۳ دقیقه ادامه دارد.

مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا، گفت:‌ در واپسین روزهای میلادی جاری و در ابتدای زمستان امسال آخرین گرفت خورشید در سال ۹۸ رخ خواهد داد.

وی با بیان اینکه این گرفت در پایان هفته جاری و در روز پنج‌شنبه ۵ دی ماه رخ خواهد داد، اظهار کرد: این گرفت از نوع حلقوی است که تنها در بخش‌های محدودی از کره زمین به صورت حلقوی دیده می‌شود و خوشبختانه سراسر کشور تحت پوشش گرفت جزئی خورشید خواهد بود.

عتیقی با بیان اینکه مقدار پوشش کشور از این خورشیدگرفتگی در نقاط مختلف کشور از نظر درصد گرفت متفاوت است، ادامه داد: کمترین مقدار گرفت خورشید در کشور حدود ۴۵ درصد و بیشترین مقدار به میزان ۸۶ درصد خواهد بود که در جنوبی‌ترین نقاط کشور از جمله در جزایر کیش و قشم مشاهده خواهد شد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد: وضعیت گرفت حلقوی از کشور عربستان سعودی در حاشیه جنوبی خلیج فارس آغاز خواهد شد و پس از طی کردن کشورهای قطر، امارات و عمان از اقیانوس هند عبور کرده و با عبور از کشور هند در جنوب شرق آسیا پایان می‌یابد.

به گفته وی، مسیر گرفت حلقوی ۵ دی ماه پس از کشور هند، کشورهای سریلانکا،‌ مالزی،‌ اندونزی و سنگاپور را طی می‌کند و از شمال جزایر ماریانا و گوام عبور خواهد کرد.

عتیقی اضافه کرد: هر چند در کشورهای خلیج فارس مدت زمان گرفت حلقوی یک دقیقه است، ولی این زمان در کشور هند به بیش از ۳ دقیقه می‌رسد. بیشترین زمان گرفت حلقوی ۵ دی ماه ۳ دقیقه و ۴۰ ثانیه خواهد بود.

وی با بیان اینکه این گرفت در بخش‌هایی از اروپا و آسیا و همچنین شمال و غرب استرالیا به صورت جزئی دیده می‌شود، یادآور شد: خورشیدگرفتگی ۵ دی ماه ۹۸ متعلق به ساروس (دوره) ۱۳۲ است و مربوط به چهل و ششمین گرفت از این ساروس است.

زمان‌های شروع و پایان خور گرفت ۹۸

وی زمان آغاز این خورشید گرفتگی را از ساعت ۲ و ۲۹ دقیقه و ۵۳ ثانیه به وقت جهانی در روز ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹ برابر با پنج‌شنبه ۵ دی ماه ۹۸ دانست و اضافه کرد: این خور گرفت از اولین نقطه از کره زمین آغاز می‌شود و تا ساعت ۸ و ۵ دقیقه و ۴۰ ثانیه به زمان جهانی که سایه ماه زمین را ترک می‌کند، ادامه خواهد داشت.

عتیقی، خورشیدگرفتگی روز پنج‌شنبه را سومین کسوف در سال جاری میلادی و دومین و تنها خور گرفت قابل مشاهده در سال ۹۸ خورشیدی دانست و خاطر نشان کرد: این خورشید گرفتگی در تهران حدود ساعت ۷ و ۱۳ دقیقه صبح روز پنج‌شنبه ۵ دی ماه همزمان با طلوع مهر تابان از افق شرقی قابل مشاهده است و تا ساعت ۸ و ۲۳ دقیقه صبح این روز ادامه دارد.

زمان شروع کسوف در سایر استان‌های کشور
استان کرمان: ساکنان این استان می‌توانند از ساعت ۶:۳۶ دقیقه شاهد شروع کسوف باشند که در این استان سطح پوشیدگی خورشید ۷۳ درصد است. این پدیده در تا ساعت ۸:۲۷ دقیقه صبح ادامه دارد.

استان یزد: در ساعت ۶:۵۰ دقیقه کسوف شروع می‌شود و تا ۸:۲۵ دقیقه صبح ادامه خواهد داشت. میزان سطح پوشیدگی خورشید نیز ۶۸ درصد است.

استان فارس: ساکنان این استان از ساعت ۶:۵۲ دقیقه صبح شاهد خورشید گرفتگی خواهند بود که این پدیده در این استان با ۷۷ درصد پوشیدگی خورشید تا ساعت ۸:۲۳ دقیقه صبح ادامه دارد.

استان سیستان و بلوچستان: علاقه‌مندان به پدیده‌های نجومی این استان می‌توانند از ساعت ۶:۵۷ دقیقه شاهد آغاز کسوف باشند که تا ساعت ۸:۲۴ دقیقه صبح ادامه خواهد داشت. همچنین در این استان سطح خورشید تا ۶۷ درصد پوشیده خواهد شد.

استان آذربایجان شرقی: ساعت ۶:۵۷ دقیقه در این استان خورشید گرفتگی شروع خواهد شد که تا ساعت ۸:۲۴ دقیقه ادامه خواهد داشت. در این استان گرفت خورشید حدود ۶۷ درصد است.

استان اصفهان: ساکنان این استان از کشورمان نیز می‌توانند از ساعت ۷:۰۲ دقیقه شروع کسوف را رویت کنند که در ۸:۲۳ به اتمام می‌رسد. میزان پوشیدگی خورشید در این استان ۶۸ درصد است.

استان مازندران: خورشید گرفتگی در این استان از ساعت ۷:۱۳ دقیقه صبح شروع می‌شود و در ۸:۲۴ دقیقه به پایان می‌رسد. در این استان میزان پوشیدگی خورشید ۵۸ درصد است.

استان مرکزی: آغاز گرفت در این استان ۷:۱۷ دقیقه است و تا ۸:۲۲ نیز ادامه خواهد داشت. میزان پوشیدگی خورشید در این استان ۶۴ درصد خواهد بود.

استان همدان: علاقه‌مندان به پدیده‌های نجومی این استان می‌توانند ساعت ۷:۲۴ صبح شاهد کسوف باشند که تا ساعت ۸:۲۱ دقیقه نیز ادامه دارد. درصد گرفتگی خورشید در این استان ۵۹ درصد است.

استان کردستان: کسوف در این استان ساعت ۷:۳۲ دقیقه شروع می‌شود و در ساعت ۸:۲۰ به پایان خواهد رسید. میزان گرفت خورشید در این استان ۵۶ درصد خواهد بود.

طبق اعلام مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ساکنان تمامی شهر‌ها می‌توانند این خورشید گرفتگی جزئی را هنگام طلوع آفتاب مشاهده کنند.

آغاز گرفت حلقوی خورشید از عربستان سعودی
عتیقی در ادامه بیان کرد در خورشید گرفتگی حلقوی ۵ دی ۹۸، سایه کره ماه بیش از ۳ ساعت روی کره زمین به محدوده ۱۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتر را می‌پیماید. این گرفت حلقوی از کشور عربستان سعودی شروع خواهد شد و در ادامه از کشور‌های عمان، امارات و قطر می‌گذرد تا با عبور از اقیانوس هند به کشور هند برسد.

سپس از کشور‌های اندونزی، سنگاپور، سریلانکا و مالزی عبور می‌کند و به شمال جزایر ماریانا و گوام خواهد رسید. البته این گرفت حلقوی در کشور‌های جنوبی خلیج فارس حدود ۱ دقیقه خواهد بود، اما در کشور هند به بیش از ۳ دقیقه خواهد رسید.

نکات مهم برای رصد خورشید گرفتگی
مدیر انجمن نجوم اعلام کرد خورشید گرفتگی ۵ دی ۹۸ به شکل جزئی است و برای رصد خورشید حتما باید از عینک‌های مخصوص استفاده کرد و هیچ زمان با چشم غیرمسلح این خورشید گرفتگی را مشاهده نکنید.

همچنین اگر از تلسکوپ و دوربین چشمی استفاده می‌کنید، حتما می‌بایست آن‌ها را به فیلتر استاندارد نظیر فیلتر مایلار تجهیز کنید. عتیقی خاطرنشان کرد نگاه مستقیم به خورشید حتی برای زمانی اندک نیز برای چشمان فرد پیامد‌های جبران‌ناپذیری را به همراه دارد.

کسوف حلقوی به چه معناست؟
در تعریف کسوف حلقوی آماده است حتی اگر قرص کامل ماه از مقابل خورشید نیز عبور کند، در مواقعی تمام قرص خورشید پوشیده نخواهد شد و گرفت کامل اتفاق نمی‌افتد. دلیل چنین اتفاقی اغلب این است که کره ماه اگر در کمترین فاصله با سیاره زمین نباشد، قطر ظاهری ماه از قرص خورشید کوچک‌تر خواهد بود و حلقه‌ای از آتش در اطراف صفحه سیاه کره ماه مشاهده می‌شود.

جزئیاتی از کسوف‌های سال ۹۹
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در پایان عنوان کرد در سال ۹۹ شاهد دو خورشید گرفتگی در یکشنبه ۱ تیر از نوع حلقوی و در دوشنبه ۲۴ آذر ۹۹ از نوع کلی خواهیم بود. ساکنان اکثر شهر‌های ایران می‌توانند کسوف اول را به شکل جزئی رصد کنند.

به طور دقیق باید بگوییم این خورشید گرفتگی جزئی به جز در شمال و شمال غرب کشور در سایر نقاط کشور قابل رصد است، اما خورشید گرفتگی دوم در ۲۴ آذر ۹۹ در آمریکای جنوبی اتفاق می‌افتد و ساکنان ایران قادر به رصد آن نخواهند بود.

مدیر مرکز نجوم آوااستار گفت: حتما می‌دانید که خورشید گرفتگی یا کسوف زمانی رخ می‌دهد که زمین، ماه و خورشید دقیقا در یک راستا قرار بگیرند و سایه ماه بر روی زمین بیفتد.

وی ادامه داد: اگر مدار ماه به دور زمین و مدار زمین به دور خورشید هم صفحه بودند، هر ماه شاهد یک خورشید گرفتگی بودیم، اما به علت انحراف ۵ درجه‌ای این دو مدار، به طور معمول سالیانه ۲ بار خورشید گرفتگی روی می‌دهد و به علت کوچک بودن سایه ماه بر روی زمین، در هر کسوف درصد کمی از ساکنان کره زمین شانس دیدن خورشید گرفتگی را پیدا می‌کنند.

جعفری افزود: از طرف دیگر مدار زمین و مدار ماه هر دو دایره نیستند و بیضی شکل هستند؛ به همین جهت فاصله زمین تا ماه و فاصله زمین تا خورشید متغیّر است. از این رو اندازه ظاهری ماه و خورشید هم در آسمان متغیّر است. به طور معمول اندازه ظاهری ماه و خورشید در آسمان تقریبا یکسان و برابر نیم درجه است. اما زمانی که ماه در بیشترین فاصله خود از زمین یعنی اوج مداری و زمین در کمترین فاصله خود از خورشید یعنی حضیض مداری باشد، اندازه ظاهری خورشید کمی بزرگتر از ماه خواهد بود.

خورشید گرفتگی را با چشم غیر مسلح مشاهده نکنید؟

جعفری با تاکید بر محافظت از چشم‌ها با استفاده از یک فیلتر ایمن در برابر پرتو‌های خطرناک خورشید برای رصد کسوف گفت: با استفاده از فیلتر‌های مخصوص خورشید گرفتگی به راحتی می‌توان این کسوف را بدون ابزار رصد کرد. به کمک یک دوربین دوچشمی کوچک یا تلسکوپ هم می‌توانیم خورشید گرفتگی را با بزرگنمایی رصد کنیم، البته با فیلتر‌های مخصوص مثل فیلتر‌های شیشه‌ای و فیلتر مایلار. حواستان باشد که فیلتر باید حتما در مقابل دهانه ابزار رصدی شما قرار بگیرد. از پشت تلسکوپ یا دوربین بدون فیلتر حتی با عینک مخصوص هم نمی‌شود به خورشید نگاه کرد، چون عینک و چشم ما هر دو باهم می‌سوزند!

خورشید گرفتگی بعدی چه زمانی رخ می‌دهد؟

مدیر مرکز نجوم آوا استار در مورد زمان خورشید گرفتگی بعدی نیز گفت: خوشبختانه شش ماه دیگر و در اول تیر ۱۳۹۹ مجددا شاهد خورشید گرفتگی حلقوی مشابهی خواهیم بود که در مسیر مشابهی رویت پذیر است. همچنین خورشید گرفتگی کامل بعدی در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۹۹ و در کشور شیلی رخ خواهد داد.

۱. اولین راه برای مشاهده خورشید گرفتگی، استفاده از تلسکوپ است. اگر دامنه وسیعی دارید، از یک فیلتر خورشیدی ایمن مانند تلسکوپ برای این منظور استفاده کنید تا با خیال راحت بتوانید این رویداد را تماشا کنید. از فیلتر قسمت انتهایی سطح تلسکوپ خود استفاده نکنید.

۲. از شیشه‌های مخصوص جوشکاری استفاده کنید. استفاده از شیشه جوشکاری یکی از راه‌های مطمئن برای تماشای مستقیم خورشید گرفتگی است. شیشه جوش حتی دوام بیشتری نسبت به عینک‌های تجاری مخصوص خورشید گرفتگی دارد.

۳. هرگز در جریان خورشید گرفتگی برای محافظت از چشمان خود به طور مستقیم و بدون فیلتر ایمن به آفتاب نگاه نکنید. از عینک آفتابی، فیلتر‌های پولاروید، شیشه دودی، فیلم رنگی، فیلم اشعه ایکس یا فیلتر‌های چگالی خنثی عکاسی استفاده نکنید.

۴. مشاهده آنلاین یک پیشنهاد است. این گزینه برای آن دسته از افرادی است که در محلی هستند که امکان تماشای این رویداد را ندارند؛ بنابراین می‌توانند به صورت آنلاین این پدیده شگفت را تماشا کنند. به هر حال هر منظره از گرفتگی بهتر از هیچ است.

۵. عینک‌های مخصوص مشاهده خورشید گرفتگی یکی دیگر از راه‌های تماشای این رویداد است.