معنی و آرایه های شعر بانگ جرس درس دهم فارسی یازدهم

معنی و آرایه های شعر بانگ جرس درس دهم فارسی یازدهم ؛ در این نوشته با معنی کلمات و آرایه های قلمرو ادبی و زبانی و فکری شعر بانگ جرس حمید سبزواری درس ۱۰ دهم کتاب ادبیات فارسی یازدهم متوسطه دوم رشته های تجربی و ریاضی و انسانی و فنی حرفه ای آشنا می شوید. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

همچنین بخوانید: جواب قلمرو های کارگاه متن پژوهی درس دهم فارسی یازدهم

معنی و ارایه های ادبی شعر بانگ جرس درس 10 دهم فارسی یازدهم

قالب و وزن شعر بانگ جرس چیست ؟

پاسخ: قالب: مثنوی / وزن: مستفعلن مستفعلن مستفعلن فع (رشته انسانی)

۱- وقت است تا برگ سفر بر باره بندیم / دل بر عبور از سدِّ خار و خاره بندیم

معنی: وقت آن رسیده که آماده سفر شویم. عزممان را جزم کنیم که از تمام مشکلات این راه عبور کنیم.

قلمرو زبانی: برگ: توشه و هر چیز مورد نیاز؛ مایحتاج و آذوقه
باره: اسب
بستن: سفت کردن (بن ماضی: بست؛ بن مضارع: بند)
سد: بند (هم آوا؛ صد: صفت شمارشی)
خار: خاربن، خلنگ ، خاشاک، خس، خسک، شوک، غاز، تیغ (هم آوا خوار: فرومایه)
خاره: سنگ خارا، سنگ
سفر: مسافرت (هم آوا؛ صفر: ماه صفر)

قلمرو ادبی: برگ سفر بستن: کنایه از آماده سفر شدن
سدّ خار و خاره: اضافه تشبیهی
جناس ناهمسان: خار، خاره
دل بستن: کنایه از قصد کردن
واج آرایی: «ر»
جناس ناهمسان: باره و خاره
خار و خاره:‌ استعاره از مشکلات

پیام: تشویق به سفر و مبارزه

۲- از هر کران بانگ رحیل آید به گوشم / بانگ از جرس برخاست وایِ من خموشم

معنی: از هر جانب فریاد کوچ و سفر کردن به گوش می رسد، زنگ کاروان به صدا در آمده است و وای بر من که هنوز حرکت نکرده ام.

قلمرو زبانی: کران: طرف، جهت، کنار
بانگ: آواز، فریاد
رحیل: از جایی به جای دیگر رفتن، کوچ کردن، سفر کردن
جرس: زنگ
برخاست: بلند شد (بن ماضی: برخاست؛ بن مضارع: برخیز)؛ (هم آوا؛ خواست: طلب کردن)
وای: فغان، دردا
خموش: خاموش، ساکت

قلمرو ادبی: بانگ از جرس برخاست: کنایه از کاروان آماده سفر شد
گوشم، خموشم: جناس واره
واژه آرایی: بانگ
واج آرایی: «ا»

پیام: تشویق به سفر و مبارزه

۳- دریادلان راه سفر در پیش دارند / پا در رکاب راهوارِ خویش دارند

معنی: انسان های دلیر و شجاع سفر را آغاز کردند. پا در رکاب اسب تندروی خود نهاده و آماده ی حرکت و هجوم هستند.

قلمرو زبانی: دریادل: بخشنده، دلیر
رکاب: حلقه‌ای فلزی که در دو طرف زین اسب آویخته می‌شود و سوار پا در آن می‌گذارد.
راهوار: آنچه با شتاب اما نرم و روان حرکت می‌کند؛ خوش حرکت و تندرو

قلمرو ادبی: دریادل: تشبیه (دلی مانند دریا)
«راه سفر در پیش داشتن» و «پا در رکاب داشتن»: کنایه از آماده حرکت شدن
پیش، خویش: جناس ناهمسان
واج آرایی: «ر»

پیام: تشویق به کوچ و مبارزه

۴- گاه سفر آمد برادر، ره دراز است / پروا مکن، بشتاب، همّت چاره ساز است

معنی: ای برادر مبارز ، هنگام جنگ فرا رسیده است و سفر طولانی در پیش داریم – واهمه به دل راه نده‌،‌ حرکت کن زیرا عزم و ارادۀ محکم و بلند، کارساز است.

قلمرو زبانی: گاه: زمان
ره: راه
پروا کردن: ترسیدن
شتافتن: عجله کردن (بن ماضی: شتافت؛ بن مضارع: شتاب)
همّت: اراده و عزم نیرومند

قلمرو ادبی: است: ردیف، واژه آرایی
واج آرایی: «ا»

پیام: تشویق به سفر و درازی راه

۵- گاه سفر شد باره بر دامن برانیم / تا بوسه گاهِ وادی ایمَن برانیم

معنی: زمان سفر رسیده است. باید حرکت کنیم و خودمان را به وادی ایمن که جایی مقدس است برسانیم.

قلمرو زبانی: باره: اسب
دامن: دامنه کوه
بوسه گاه: مکان بوسه
وادی: سرزمین
وادی ایمَن: جایی در فلسطین که به حضرت موسی وحی رسید.
راندن: راه بردن و واداشتن به حرکت (بن ماضی: راند؛ بن مضارع: ران)

قلمرو ادبی: باره بر جایی راندن: کنایه از به آنجا رفتن
تلمیح به داستان حضرت موسی
بوسه گاه: کنایه از جای مقدس
برانیم: ردیف، واژه آرایی

پیام: تشویق به سفر به آستانه های مقدس

۶- وادی پر از فرعونیان و قِبطیان است / موسی جلودار است و نیل اندر میان است

معنی: سرزمین فلسطین پر از اسرائیلی های اشغالگر است که دست کمی از فرعونیان و قبطیان ندارند. امام خمینی همچون حضرت موسی فرماندهی می کند و دشواری های راه نیز در پیش روی ما قرار دارند.

قلمرو زبانی: وادی: سرزمین
قبطیان: پیروان و دستیاران فرعون
جلودار: پیشرو
اندر: در

قلمرو ادبی: تلمیح به داستان حضرت موسی
فرعونیان و قبطیان: استعاره از اشغالگران
موسی: استعاره از رهبر
نیل: استعاره از دشواری ها
واژه آرایی: است

پیام: هشدار به وجود دشمنان و خطر

۷- تنگ است ما را خانه تنگ است ای برادر / بر جای ما بیگانه ننگ است ای برادر

معنی: به خاطر اشغالِ دشمن، این خانه بر ما تنگ و ملال آور شده و ننگ است که بیگانه ای بر جای ما نشسته باشد.

قلمرو زبانی: ای برادر: حرف ندا و منادا، شبه جمله
را: حرف اضافه به معنای «برای»

قلمرو ادبی: واژه آرایی: تنگ، ای برادر، است
خانه: استعاره از میهن
تنگ، ننگ: جناس
خانه تنگ است: کنایه از اینکه جای مناسبی برای ما نیست
واج آرایی: «گ»

پیام: تشویق به پیکار با دشمنان

۸- فرمان رسید این خانه از دشمن بگیرید / تخت و نگین از دست اهریمن بگیرید

معنی: فرمان رسید که سرزمین فلسطین را از دشمن پس بگیرید. و آن را از دست صهیونیست های اشغالگر آزاد کنید.

قلمرو زبانی: خانه: منزل
اهریمن: شیطان؛ منظور اشغالگران است

قلمرو ادبی: خانه: استعاره از فلسطین
تخت و نگین: مجاز از فرمانروایی
نگین: مجاز از انگشتر
تلمیح به داستان حضرت سلیمان
دست: مجاز از تحت اختیار

پیام: تشویق به پیکار با دشمنان

۹- یعنی کلیم آهنگ جان سامری کرد / ای یاوران باید ولی را یاوری کرد

معنی: یعنی حضرت موسی (امام خمینی) قصد نابودی سامری (اسرائیل) را کرده است. ای مردم و همرزمان! باید همگی فرمان رهبر را اطاعت کنیم.

قلمرو زبانی: کلیم: سخنگو، لقب حضرت موسی
آهنگ کردن: قصد کردن
سامری: منسوب به سامره، مردی که در نبود موسی مردم را گمراه کرد
ولی: دارنده بالاترین مقام در دین پس از پیغمبر (ص)، سرپرست، ولی امر
یاوری: کمک

قلمرو ادبی: تلمیح به داستان حضرت موسی و سامری
کلیم: استعاره از رهبر
سامری: استعاره از اشغالگران
آهنگ جان کسی را کردن: کنایه از قصد کشتن کسی را داشتن
یاور، یاوری: جناس، همریشگی (رشته انسانی)

پیام: کمک به رهبر و ولی امر

۱۰- حُکمِ جلودار است بر‌ هامون بتازید /‌ هامون اگر دریا شود از خون، بتازید

معنی: فرمان رهبر است که به دشمنان حمله کنیم. اگر خون همه دشت را بگیرد و گروهی کشته شوند، نترسید و باز هم به دشمنان یورش برید.

قلمرو زبانی: حکم: فرمان
جلودار: پیشرو
هامون: دشت
تاختن بر: حمله کردن (بن ماضی: تاخت؛ بن مضارع: تاز)

قلمرو ادبی: هامون اگر … شود: تشبیه
هامون اگر از خون دریا شود: کنایه از اینکه خیلی ها کشته شوند
اغراق
واژه آرایی: هامون، بتازید

پیام: فرمان رهبر به پیکار با دشمنان

۱۱- فرض است فرمان بردن از حکمِ جلودار / گر تیغ بارد، گو ببارد، نیست دشوار

معنی: اطاعت از فرمان امام (رهبر) واجب است و در این راه اگر شمشیر از آسمان ببارد، مهم نیست (هیچ چیز نمی تواند مانع راه شود).

قلمرو زبانی: فرض: واجب گردانیدن، آنچه انجام آن بر عهدۀ کسی نهاده شده باشد، لازم، ضروری؛ سفر: مسافرت (شبه هم آوا؛ فرز: چابک)
فرمان بردن: اطاعت کردن
حکم: فرمان
جلودار: پیشرو، رهبر
گر: اگر
تیغ: هر ابزار تیز و برنده

قلمرو ادبی: واژه آرایی: بارد
تیغ باریدن: استعاره پنهان، کنایه از شدت جنگ و مرگ
واج آرایی: «د»

پیام: وجوب اطاعت از رهبر

۱۲- جانان من برخیز و آهنگ سفر کن / گر تیغ بارد، گو ببارد، جان سپر کن

معنی: ای عزیزم بر خیز و عزم سفر کن اگر شمشیر و نیزه ببارد از جان مایه بگذار و بجنگ

قلمرو زبانی: جانان: دوست، یار
آهنگ کردن: قصد کردن

قلمرو ادبی: تیغ باریدن: استعاره پنهان، کنایه از شدت جنگ و مرگ
جان سپر کردن: کنایه از جان فشانی
سفر، سپر: جناس

پیام: تشویق به جان فشانی

۱۳- جانان من برخیز بر جولان برانیم / زان جا به جولان تا خط لبنان برانیم

معنی: ای دوست من، برخیز تا به سوی بلندی های جولان حرکت کنیم و از آن جا با تاخت و تاز تا حدّ لبنان برویم.

قلمرو زبانی: راندن: راه بردن و واداشتن به حرکت (بن ماضی: راند؛ بن مضارع: ران)
«جولان» نخست:‌ سرزمینی در سوریه

قلمرو ادبی: جناس: جولان (۱- سرزمینی در سوریه، ۲- تاخت و تاز)

پیام: تشویق به پیکار با اشغالگران

۱۴- آنجا که هر سو صد شهید خفته دارد / آنجا که هر کویش غمی بنهفته دارد

معنی: سرزمینی که هر سویش شهیدی آرمیده است و مردمش یکسره غمگین و دردمندند.

قلمرو زبانی: آنجا: منظور لبنان است
صد: (هم آوا؛ سد: بند)
خفته: خوابیده
کوی: محله، برزن
نهفته: پنهان

قلمرو ادبی: صد: مجاز از بسیار
واژه آرایی: آنجا که هر
شهید خفته: تشبیه (شهیدان مانند انسانهای خفته اند)
کوی: مجاز از مردم کوی
اغراق

پیام: رنج و درد مردم لبنان

۱۵- جانان من اندوه لبنان کُشت ما را / بشکست داغ دیرِ یاسین پشت ما را

معنی: عزیز من! غم لبنان، ما را کشت و کشتار مردم دیر یاسین، کمر ما را شکست.

قلمرو زبانی: جانان: یار، دوست
داغ: بسیار گرم
دیر یاسین: روستایی در فلسطین

قلمرو ادبی: لبنان: مجاز از مردم لبنان
داغ: مجاز از درد و رنج
دیر یاسین: مجاز از مردم دیر یاسین
ما را کشت؛ پشت ما را بشکست: کنایه از بسیار آزرد
کشت، پشت: جناس
واج آرایی: «ن»
عیب قافیه: «کشت» و «پشتِ» با یکدیگر قافیه نمی شوند، زیرا «پشت» دارای کسره است. (رشته انسانی)
تلمیح به رخداد دیر یاسین
اغراق

پیام: همدردی با مردم لبنان

۱۶- باید به مژگان رُفت گَرد از طُور سینین / باید به سینه رَفت زین جا تا فلسطین

معنی: باید از سرزمین فلسطین محافظت کرد گردش را با مژه جارو کرد و سینه خیز تا فلسطین (اگر نیاز باشد) برویم.

قلمرو زبانی: مژگان: مژه ها
رفت: رُفتن، زدودن، جارو کردن (بن ماضی: رفت؛ بن مضارع: روب)
گرد: غبار
طور سینین: نام کوهی که حضرت موسی برای راز و نیاز با خدا بدانجا رفت. (هم آوا؛ تور: تور ماهیگیری)

قلمرو ادبی: واژه آرایی: باید
با مژگان رفتن: کنایه از بزرگ داشتن
رُفت، رَفت: جناس ناهمسان
با سینه رفتن: سینه خیز رفتن، کنایه از بزرگ داشتن

پیام: بزرگداشت فلسطین

۱۷- جانان من برخیز و بشنو بانگ چاووش / آنَک امام ما عَلم بگرفته بر دوش

معنی: ای عزیز من ،به پا خیز و صدای رهبر را بشنو که اینک امام ،رهبریِ عملیات را برعهده گرفته است و آمادۀ حرکت و قیام است.

قلمرو زبانی: جانان: دوست، یار
بانگ: فریاد، آواز
چاووش: چاووش خوان، آن که پیشاپیش زائران حرکت می‌کند و با صدای بلند و به آواز اشعار مذهبی می‌خواند.
آنک: اکنون
علم: پرچم، درفش (هم آوا؛ الم: درد)

قلمرو ادبی: بانگ چاووش را شنیدن: کنایه از آماده حرکت شدن
علم بر دوش گرفتن: آماده حرکت شدن

پیام: تشویق به حرکت

۱۸- تکبیرزن، لبّیک گو بنشین به رهوار / مقصد دیار قدس همپای جلودار

معنی: الله گویان و لبیک گویان بر اسب خود سوار شو . همراه امام بسوی قدس که مقصدمان است حرکت کن.

قلمرو زبانی: تکبیر: الله اکبر
لبّیک: فرمان تو را اطاعت می‌کنم، چشم
رهوار: آنچه با شتاب اما نرم و روان حرکت می‌کند؛ خوش حرکت و تندرو
دیار: سرزمین
قدس: بیت المقدس
همپا: همراه، هم قدم، هر یک از دو یا چند نفری که با هم کاری انجام می‌دهند. همپایی: همگامی، همراهی
جلودار: پیشرو

قلمرو ادبی: بنشین به رهوار: کنایه از اینکه آماده حرکت شو

پیام: تشویق به کمک به فلسطینیان

معنی کلمات و واژه های درس دهم فارسی یازدهم شعر بانگ جرس

برگ: توشه و هر چیز مورد نیاز؛ مایحتاج و آذوقه
باره: اسب
بستن: سفت کردن
سد: بند
خاره: سنگ خارا، سنگ

کران: طرف، جهت، کنار
بانگ: آواز، فریاد
رحیل: از جایی به جای دیگر رفتن، کوچ کردن، سفر کردن
جرس: زنگ
برخاست: بلند شد

وای: فغان، دردا
خموش: خاموش، ساکت
دریادل: بخشنده، دلیر
رکاب: حلقه‌ای فلزی که در دو طرف زین اسب آویخته می‌شود و سوار پا در آن می‌گذارد.
راهوار: آنچه با شتاب اما نرم و روان حرکت می‌کند؛ خوش حرکت و تندرو

گاه: زمان
ره: راه
پروا کردن: ترسیدن
شتافتن: عجله کردن
همّت: اراده و عزم نیرومند

دامن: دامنه کوه
بوسه گاه: مکان بوسه
وادی: سرزمین
وادی ایمَن: جایی در فلسطین که به حضرت موسی وحی رسید.
راندن: راه بردن و واداشتن به حرکت

قبطیان: پیروان و دستیاران فرعون
جلودار: پیشرو
اندر: در
خانه: منزل
اهریمن: شیطان؛ منظور اشغالگران است

کلیم: سخنگو، لقب حضرت موسی
آهنگ کردن: قصد کردن
سامری: منسوب به سامره، مردی که در نبود موسی مردم را گمراه کرد
ولی: دارندۀ بالاترین مقام در دین پس از پیغمبر (ص)، سرپرست، ولی امر
یاوری: کمک

حکم: فرمان
جلودار: پیشرو
هامون: دشت
تاختن بر: حمله کردن
فرض: واجب گردانیدن، آنچه انجام آن بر عهدۀ کسی نهاده شده باشد،
فرمان بردن: اطاعت کردن
حکم: فرمان
تیغ: هر ابزار تیز و برنده

جانان: دوست، یار
آهنگ کردن: قصد کردن
راندن: راه بردن و واداشتن به حرکت
خفته: خوابیده
کوی: محله، برزن
نهفته: پنهان

جانان: یار، دوست
داغ: بسیار گرم
دیر یاسین: روستایی در فلسطین
مژگان: مژه ها
رفت: رُفتن، زدودن، جارو کردن

جانان: دوست، یار
بانگ: فریاد، آواز
چاووش: چاووش خوان، آن که پیشاپیش زائران حرکت می‌کند و با صدای بلند و به آواز اشعار مذهبی می‌خواند.
آنک: اکنون
علم: پرچم، درفش

تکبیر: الله اکبر
لبّیک: فرمان تو را اطاعت می‌کنم، چشم
رهوار: آنچه با شتاب اما نرم و روان حرکت می‌کند؛ خوش حرکت و تندرو
دیار: سرزمین
قدس: بیت المقدس
همپا: همراه، هم قدم، هر یک از دو یا چند نفری که با هم کاری انجام می‌دهند.
همپایی: همگامی، همراهی

همچنین بخوانید: معنی و آرایه های شعر یاران عاشق درس یازدهم فارسی یازدهم

توجه: شما دانش آموزان عزیز و کوشا می توانید برای دسترسی سریع تر و بهتر به مطالب کمک درسی کتاب فارسی پایه یازدهم متوسطه دوم ، کلمه و عبارت « ماگرتا » را به همراه مطلب مورد نظر خود جستجو کنید.

در انتها امیدواریم که مقاله معنی و آرایه های ادبی و زبانی شعر بانگ جرس درس 10 دهم ادبیات فارسی یازدهم ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. سوالات خود را در بخش نظرات بیان کنید.