جواب درس ۷ تاریخ یازدهم انسانی ⚡️ جهان اسلام در عصر خلافت عباسی

جواب درس ۷ تاریخ یازدهم انسانی ؛ گام به گام درس هفتم تاریخ (۲) از بعثت پیامبر اسلام تا پایان صفویه پایه یازدهم رشته انسانی که شامل جواب فعالیت ها و پرسش های نمونه درس 7 هفتم جهان اسلام در عصر خلافت عباسی از فصل دوم ظهور اسلام، حرکتی تازه در تاریخ بشر در صفحه های ۶۶ ، ۶۸ ، ۶۹ ، ۷۰ ، ۷۷ و ۷۸ است را در ادامه در بخش آموزش و پرورش ماگرتا آماده کرده ایم.

همچنین بخوانید: جواب درس ۶ تاریخ یازدهم انسانی

جواب فعالیت ۱ صفحه ۶۶ درس ۷ تاریخ یازدهم انسانی

سفر به گذشته
فرض کنید که شما در زمان قیام عباسیان زندگی می کردید و از نزدیک شاهد تبلیغات و شعارهای آنان علیه امویان بودید. انتظارات خود را از دوران پس از پیروزی قیام در سه جنبه ی سیاسی، دینی و اجتماعی فهرست کنید.

پاسخ: بر عهده دانش آموزان (شما می توانید پاسخ پیشنهادی خود را در بخش دیدگاه بنویسید.)

جواب فعالیت ۲ صفحه ۶۸ درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی

با راهنمایی دبیر و هم فکری، توضیح دهید که انتخاب مکانی در نزدیکی تیسفون برای بنای پایتخت از سوی منصور عباسی و ساخت آن بر اساس سنت شهرسازی ایرانی، چرا برای مورخان نکته ای مهم و معنادار است؟ به نظر شما اهمیت و معناداری این اقدام چیست؟

پاسخ: این کار نشان می دهد که ایرانیان تا چه حد تسلط و نفوذ در درون بنی عباسیان داشته اند. یکی از دلایل آن تاثیر ابومسلم در به قدرت رسیدن آنها می باشد.

پاسخ فعالیت ۳ صفحه ۶۹ درس ۷ تاریخ انسانی یازدهم

نقشه های قلمرو خلافت عباسیان و امویان را مقایسه کنید و بگویید از نظر محدوده جغرافیایی چه تفاوتی با هم دارند و دلیل آن چیست؟

پاسخ: در زمان عباسیان نیز قلمرو توسعه یافت. اما در حد و اندازه امویان این اتفاق صورت نگرفت و دلیل آن ضعیف شدن خلفا به مرور زمان بود و به مرور مناطق سیطره عباسیان تجزیه شد.

جواب کاوش خارج از کلاس صفحه ۶۹ درس ۷ تاریخ یازدهم انسانی

به چند گروه تقسیم شوید و با استفاده از منابعی که دبیر معرفی می کند هر گروه درباره ی یکی از موضوع های زیر مطلبی را تهیه و در کلاس ارائه دهید.

الف) برمکیان که بودند و چگونه به دربار عباسیان راه یافتند؟

پاسخ: برمکیان خاندانی ایرانی بودند که با نزدیک شدن به دستگاه خلافت امویان و عباسیان، راه ترقی و کمال را پیمودند. در دوره اول عباسی، به روزگار خلافت هارون الرشید (حک: ۱۷۰-۱۹۳ق.) که اوج اقتدار عباسیان بود، آنان در بسیاری از شؤون حکومتی دخالت داشتند.

پایه‌گذاری قدرت برمکیان به دست خالد بن برمک صورت پذیرفت. خالد بن برمک که نزد مروان حمار نیز جایگاه ممتازی داشت در زمان شروع قیام عباسیان خود را در صفوف لشکریان ابومسلم جای داد و به فرماندهی در سپاه رسید.

همکاری با قحطبه بن شبیب موجب شد تا بتواند نزد سفاح راه یابد و به او نزدیک شود. چندی بعد متصدی دیوان خراج گشت و هنگام بنای بغداد نیز که وزارت منصور را بر عهده داشت او را از تخریب ایوان کسری که خلیفه می‌خواست مصالح آن را جهت بنای بغداد به کار برد بازداشت.

پس از فوت خالد بن برمک پسرش یحیی بن خالد بر جای او تکیه زد و قدرت را چپاول کرد. زمانی که طبرستان و دماوند به خالد سپرده شده بود یحیی بن خالد به جانشینی پدرش در ری حکومت می‌کرد و در همین محل بود که با مهدی عباسی، روابط صمیمانه‌ای برقرار کرد.

مدتی حکومت ارمنستان و آذربایجان را داشت، سپس خلیفه مهدی عباسی یحیی بن خالد را مربی هارون کرد و در هارون نفوذ زیادی کسب کرد. مخصوصاً در دوره خلافت هادی از حق ولیعهدی هارون دفاع کرد و به سبب آن به زندان افتاد و سختی فراوان دید و به این خاطر نزد هارون تقرب بیشتری یافت و در زمان خلافت وی وزارت یافت و خود و فرزندانش جعفر بن یحیی و فضل بن یحیی و موسی بن یحیی و محمد بن یحیی در دستگاه خلافت قدرت بی‌مانندی بدست آوردند.

ب) خدمات سیاسی و اداری برمکیان چه بود؟

پاسخ: در هفده سال نخست خلافت هارون الرشید تقریباً تمام امور خلافت در دست یحیی و فرزندان و خویشان او بود و توانستند ثروت و مکنتی بی حد به دست آورند. هارون الرشید نظر به اعتماد مطلقی که به برامکه داشت تربیت فرزندان خود را بر عهده فرزندان یحیی گذاشته بود، مأمون زیر نظر جعفر قرار گرفت و امین به فضل سپرده شد.

هارون الرشید ابتدا کار وزارت خویش را بر عهده فضل گذاشت اما نظر به علاقه‌ای که جعفر داشت و با وساطت یحیی این مقام را به جعفر محول کرد. جعفر نیز پس از رسیدن به این کرسی فضل را قائم مقام و جانشین خود کرد. مأموریت‌های مهمی بر عهده فضل گذاشته شد، از جمله در طغیان یحیی بن عبدالله علوی به طبرستان و گرگان فرستاده شد و توانست با مدارا و لطف یحیی را رام کرده و نزد هارون اعزام دارد.

فضل از ۱۷۷ تا ۱۸۰ هجری نیز به حکومت خراسان منصوب گردید و در این زمان دو اقدام کرد نخست سپاهیانی به تصرف بامیان؛ شهرهای دره جنوبی هندوکش و کابل اعزام کرد و این مناطق را مطیع خلیفه عباسی کرد و دوم در خراسان سپاهی از عجمان گرفت که آن‌ها را عباسیه نام داد و در بغداد کرنبیان عنوان یافتند.

پ) خاندان برمکی چه خدمات علمی و فرهنگی کردند؟

پاسخ: حضور برمکیان در دستگاه خلافت عباسی تاثیرات سیاسی و اجتماعی مهمی بر جای نهاد؛ همچون: نفوذ روزافزون ایرانیان در دستگاه خلافت، بهبود نظام حکومتی و رواج شیوه ایرانی عهد ساسانی در اداره دیوان‌های سراسر قلمرو پهناور عباسیان، توجه به ادیبان و دانشمندان و حمایت مادی و معنوی از ایشان، ترویج فرهنگ سخاوت و بخشش میان دولتمردان.

ت) چرا هارون الرشید تصمیم به نابودی برمکیان گرفت؟

پاسخ: سقوط برمکیان از نقاط مبهم تاریخ است و تحلیل‌های متفاوت و گاه متناقض را در پی داشته است. این که برخی از تاریخ نگاران ازدواج جعفر با عباسه، خواهر هارون، به شرط صوری‌بودن و سپس عهدشکنی جعفر و تولد دو فرزند و زندگی مخفیانه آن‌ها را علت سقوط برمکیان دانسته‌اند، به دلیل‌های گوناگون صحیح نیست.

گروهی دیگر خودداری فضل از پرداخت قسمتی از درآمد فارس به هارون را علت خشم وی دانسته‌اند.[۱۵۳]دلبستگی و ارتباط برمکیان با علویان و آزادی برخی از زندانیان ایشان به دست برمکیان نیز در زمره علل رویگردانی هارون و عقوبت ایشان یاد شده است.

برخی از منابع از نفرین امام رضا (علیه السلام) در حق برمکیان در عرفه و سقوط ایشان در همان سال یاد کرده‌اند. بدگویی مخالفان و رقیبانی از کارگزاران هارون چون علی بن عیسی یزدانی رود، منصور بن زیاد، جعفر بن محمد بن اشعث و فضل بن ربیع، و نفوذ برمکیان به ویژه فضل در سپاه خراسان نیز از علت‌هایی است که برای این حادثه برشمرده‌اند.

پاسخ فکر کنیم و پاسخ دهیم صفحه ۷۰ درس ۷ تاریخ یازدهم انسانی

به نظر شما، علت دوام آوردن خلافت عباسی با وجود ضعف قدرت سیاسی و نظامی خلفا و تجزیه ی قلمرو خلافت چه بود؟

پاسخ: اگر چه دستگاه خلافت عباسی دچار ضعف و انحطاط شده بود، ولی جایگاه دینی خلفا، نزد بیشتر مردم و حاکمان محفوظ مانده بود. بسیاری از حاکمانی که به عنوان امیر یا سلطان قدرت را به دست گرفته بودند، برای توجیه مشروعیت حکومت خود و مقبولیت نزد توده های مردم مسلمانان، نیازمند فرمان و لواء خلیفه بودند و همچنان وانمود می کردند که مطیع اوامر او هستند. به همین دلیل، خلیفه و دستگاه خلافت، همچنان جایگاه خود را میان تمامی مسلمانان حفظ کرده بود.

جواب فعالیت ۴ صفحه ۷۵ درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی

به نقشه دقت کنید و با هم فکری بگویید، تسلط فاطمیان بر مناطق شام و حجاز، از نظر سیاسی و مذهبی چه اهمیتی در رقابت آنان با عباسیان داشت؟

پاسخ: استقرار فاطمیان در شام به معنای یافتن راهی به سوری بغداد و برچیدن عباسیان بوده است. تسلط بر حجاز نیز به دلیل نزدیکی به مکه و مدینه نفوذ فاطمیان را افزایش می داد.

پاسخ فعالیت ۵ صفحه ۷۷ درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی

بررسی شواهد و مدارک

ناصرخسرو، حکیم و شاعر ایرانی که به مذهب اسماعیلیه گرایش داشت، در عصر فاطمیان به مصر سفر کرد. او در سفرنامه ی خود به توصیف دیده ها و شنیده هایش از مصر و شهرهای آن پرداخته است. بخشی از توصیف او از قاهره را بخوانید و بگویید برداشت شما از این توصیف، درباره ی هنر معماری و شهرسازی فاطمیان چیست؟

«… و آن شهری شد که نظیر آن کم باشد. و تقدیر کردم (اندازه گرفتم) که در این شهر قاهره، از بیست هزار دکان کم نباشد، همه مِلکِ سلطان. و بسیار دکان هاست که هر یک را در ماهی ده دینارِ مغربی اُجره (اجاره بها) است… و کاروان سرای و گرمابه و دیگر عَقارات (مِلک و زمین زراعتی) چندان است که آن را حدّ و قیاس نیست….. و قصر سلطان میان شهر قاهره است و همه حوالی آن گشاده، که هیچ عِمارت (ساختمان، بنا) بدان نپیوسته است. … و چون از بیرونِ شهر بنگرند قصرِ سلطان چون کوهی نماید، از بسیاری عمارات و ارتفاعِ آن، اما از شهر هیچ نتوان دید، که باروی آن عالی است. و گفتند که در این قصر دوازده هزار خادِم  اِجری خواره (مقرری بگیر، حقوق بگیر) است، و زنان و کنیزکان خود  که داند، الا گفتند که سی هزار آدمی در آن قصر است و آن دوازده کوشک (قصر، کاخ) است. و این حَرَم را ده دروازه است» (سفرنامه ی ناصرخسرو، ص ۷۷).

پاسخ: بناهای قاهره از شاهکارهای معماری جهان اسلام بود. اصول و شیوه معماری و شهرسازی ایرانی حتی بر شیوه معماری در خلافت فاطمی، تاثیر گذاشته بود.

جواب پرسش های نمونه صفحه ۷۸ درس ۷ تاریخ یازدهم انسانی

۱- خلافت عباسیان را به لحاظ شیوه ی کسب، انتقال و حفظ قدرت با خلافت امویان، مقایسه کنید.

پاسخ: عباسیان از نظر شیوه کسب قدرت: معاویه خود را خون خواه عثمان خواند و امام حسن (ع) بدلیل بی اعتمادی به مردم کوفه حکومت را او داد.
از نظر انتقال همانند امویان به صورت موروثی بود.
از نظر حفظ قدرت: نیرنگ و زیرگی و شهادت رساندن ائمه اطهار و سرکوب مخالفان بنی عباس

۲- اقدام های مهم منصور را برای تحکیم و تثبیت خلافت عباسیان، فهرست نمایید.

پاسخ: الف) خلع عموهایش از منصب های دولتی جون ادعای خلافت داشتند
ب) معلم عموهایش ابن مقفع که انسانی متفکر بود به قتل رساند
ج) ابومسلم را کشت
د) قیام هایی که بدلیل مرگ ابومسلم ایجاد شد را سرکوب کرد
ه) انتخاب بغداد به عنوان پایتخت

۳- تحلیل و قضاوت خود را از اقدام خلفای عباسی در کشتن ابومسلم بیان کنید.

پاسخ: قدرت زیاد ابومسلم در خراسان باعث نگرانی عباسیان شده بود. چون فرمانروایان شرق را بدون هماهنگی با آنها تعیین می کرد و همین کار باعث عصبانیت منصور شد و در نهایت منجر به مرگ او گردید.

۴- نقش خاندان ایرانیِ سهل را در تحولات سیاسی و فرهنگی دوران مأمون شرح دهید.

پاسخ: خانواده سهل از مالکان بزرگ خراسان بودند و نقش تعیین کننده ای در زمان مامون داشتند. هارون دو پسرش امین و مامون را به عنوان ولی عهد برگزید اما امین بعد از خلافت برادرش را کنار زد و مامون هم به کمک خانواده سهل برادرش را کشت و به حکومت رسید. پس از آن فضل بن سهل وزیر مامون شد و حسن بن سهل حاکم عراق شد. سرانجام مامون تحت تاثیر وزیر خود پایتخت را از بغداد به مرو منتقل کرد.

۵- مهم ترین دست آوردهای خلافت فاطمیان در عرصه علم و آموزش چه بود؟ توضیح دهید.

پاسخ: دانشگاه الازهر مسر در زمان فاطمیان افتتاح شد و مرکز علمی بزرگی به نام داراعلم در قاهره در آن زمان بنا شد. در دارالعلم کتاب های بسیار زیادی در اختیار عالمان آنجا قرار گرفت و کتابخانه ی معتبر و کاملی در آن شکل گرفت.

همچنین بخوانید: جواب درس ۵ تاریخ یازدهم انسانی

اگر سوالی در رابطه با جواب پرسش های نمونه و فعالیت های درس ۷ هفتم کتاب تاریخ انسانی یازدهم دارید آن را از قسمت دیدگاه بپرسید. همچنین جهت مشاهده گام به گام سایر درس های کتاب کافیست شماره درس را به همراه عبارت ماگرتا در گوگل جست و جو کنید.