جواب خودارزیابی درس یازدهم علوم و فنون دوازدهم انسانی

پاسخ و حل سوال های خودارزیابی صفحه 109 ، 110 و 111 درس 11 یازده کتاب علوم و فنون ادبی 3 پایه دوازدهم انسانی

جواب خودارزیابی درس یازدهم علوم و فنون ادبی دوازدهم انسانی ؛ در این مطلب به پاسخ و جواب سوالات خودارزیابی صفحه ۱۰۹ ، ۱۱۰ و ۱۱۱ درس ۱۱ یازدهم «وزن در شعر نیمایی» کتاب علوم و فنون ادبی ۳ پایه دوازدهم رشته انسانی پرداخته ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا ، همراه ما باشید.

پاسخ سوالات درس بعدی: جواب خودارزیابی درس دوازدهم علوم و فنون دوازدهم انسانی
و
جواب کارگاه تحلیل فصل چهارم علوم و فنون دوازدهم انسانی

جواب خودارزیابی صفحه ۱۰۹ ، ۱۱۰ و ۱۱۱ درس ۱۱ یازدهم علوم و فنون ادبی دوازدهم

۱- پس از خوانش درست اشعار نیمایی زیر و نوشتن پایه‌های آوایی هریک از مصرا‌ع‌ها، وزن و نشانه‌های هجایی را مقابل هر مصراع بنویسید.

هست شب یک شب دم کرده و خاک
رنگ رخ باخته است
باد، نوباوهٔ ابر، از برِ کوه
سوی من تاخته است. _{نیما یوشیج}

هست شب یک شب دم کرده و خاک	پایه‌های آوایی	هَسـ ت شَب یک / شَ بِ دَم کَر / دِ وُ خاک
	وزن	فاعِلاتُن (فَعِلاتُن) فَعِلاتُن فَعِلُن
	نشانه‌های هجایی	– ∪ – – / ∪ ∪ – – / ∪ ∪ –
رنگ رخ باخته است	پایه‌های آوایی	رَن گِ رُخ با / خ تِ است
	وزن	فاعِلاتُن (فَعِلاتُن) فَعِلُن
	نشانه‌های هجایی	– ∪ – – / ∪ ∪ –
باد، نوباوهٔ ابر، از برِ کوه	پایه‌های آوایی	با د نُو با / وِ یِ اَب رَز / بَ رِ کوه
	وزن	فاعِلاتُن (فَعِلاتُن) فَعِلاتُن فَعِلُن
	نشانه‌های هجایی	– ∪ – – / ∪ ∪ – – / ∪ ∪ –
سوی من تاخته است	پایه‌های آوایی	سو یِ مَن تا / خ تِ اَست
	وزن	فَعِلاتُن فَعِلُن
	نشانه‌های هجایی	∪ ∪ – – / ∪ ∪ –

ادامه پاسخ: شاعر در رکن اول به جای فعلاتن فاعلاتن آورده و اصل وزن فعلاتن است و این از اختیارات شاعری (وزنی) است.

۲- برای اشعار نیمایی زیر مانند نمونهٔ بالا خانه‌هایی تولید کنید، پایه‌های آوایی و وزن و نشانه‌های هجایی هر مصراع را بنویسید. سپس اختیار شاعری به‌کار رفته در این شعر را مشخّص کنید.

میان مشرق و مغرب ندای محتضریست
که گاه می‌گوید
من از ستارهٔ دنباله‌دار می‌ترسم
که از کرانهٔ مشرق طلوع خواهد کرد _{شفیعی کدکنی}

میان مشرق و مغرب ندای مختصری ست	پایه‌های آوایی	م یا نِ مَش / رِ قُ مَغ رِب / نِ دا یِ مُخ / تَ صَ ریست
	وزن	مَفاعِلُن فَعِلاتُن مَفاعِلُن فَعِلُن
	نشانه‌های هجایی	∪ – ∪ – / ∪ ∪ – – /∪ – ∪ – / ∪ ∪ –
رنگ رخ که گاه می گوید	پایه‌های آوایی	کِ گاه می / گو یَد
	وزن	مَفاعِلُن فَع لُن (فَعِلُن)
	نشانه‌های هجایی	∪ – ∪ – / – – ∪∪
من از ستارهٔ دنباله دار می ترسم	پایه‌های آوایی	مَ نَز سِ تا / رِ یِ دُن با / لِ دا ر می / تَر سَم
	وزن	مَفاعِلُن فَعِلاتُن مَفاعِلُن فَع لُن (فَعِلُن)
	نشانه‌های هجایی	∪ – ∪ – / ∪ ∪ – – / ∪ – ∪ – / – – ∪ ∪
که از کرانهٔ مشرق طلوع خواهدکرد	پایه‌های آوایی	کِ اَز کَ را / نِ یِ مَش رِق / طُ لو ع خا / / هَد کَرد
	وزن	مَفاعِلُن فَعِلاتُن مَفاعِلُن فَع لُن (فَعِلُن)
	نشانه‌های هجایی	∪ – ∪ – / ∪ ∪ – – / ∪ – ∪ – / – – ∪ ∪

ادامه پاسخ: در پایان مصرع اول هجای کشیده بلند حساب می‌شود.
در هجای ماقبل آخر مصرع دوم و سوم و چهارم اختیار ابدال وجود دارد.
در هجای دوم مصرع سوم اختیار حذف همزه مشاهده می‌شود.

۳- پس از تعیین پایه‌های آوایی و وزن هر مصراع شعر زیر، دلیل ناهمسانی پایه‌های آوایی این شعر و تفاوت آن را با اشعار سنتی بیان کنید.

چون درختی در صمیم سرد و بی ابر زمستانی
هرچه برگم بود و بارم بود؛
هرچه از فرّ بلوغ گرم تابستان و میراث بهارم بود؛
هرچه یاد و یادگارم بود،
ریخته است. _{اخوان ثالث}

چون درختی در صمیم سرد و بی ابر زمستانی	پایه‌های آوایی	چُن دِ رَخ تی / دَر صَ می مِ / سَر دُ بی اب / رِ زِ مِس تا / نی
	وزن	فاعِلاتُن فاعِلاتُن فاعِلاتُن فاعِلاتُن فَع
	نشانه‌های هجایی	– ∪ – – / – ∪ – – / – ∪ – – / – ∪ – – / –
هرچه برگم بود و بارم بود	پایه‌های آوایی	هَر چِ بَر گَم / بو دُ با رَم / بود
	وزن	فاعِلاتُن فاعِلاتُن فَع
	نشانه‌های هجایی	– ∪ – – / – ∪ – – / –
هرچه از فرّ بلوغ گرم تابستان و میراث بهارم بود	پایه‌های آوایی	هر چ از فَر / رِ بُ لو غ / گر م تا بس / تا نُ می را / ثِ بَ ها رَم / بود
	وزن	فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فع
	نشانه‌های هجایی	– ∪ – – / ∪ – ∪ – – ∪ -/ – ∪ – – / – ∪ – – / ∪ ∪ – – / –
هرچه یاد و یادگارم بود	پایه‌های آوایی	هرچِ یا دُ / یا د گا رم / بود
	وزن	فاعلاتن فاعلاتن فع
	نشانه‌های هجایی	– ∪ – – ∪ / – ∪ – – / –
ریخته است	پایه‌های آوایی	ری خ تست
	وزن	فاعلن
	نشانه‌های هجایی	– U –

ادامه پاسخ: در این شعر همان طور که در تقطیع ارکان آن دیده می‌شود، در هر مصرع تعداد ارکان با مصرع دیگر متفاوت است و بر همین اساس تعداد هجاها برابر نیست و مصرع‌ها کوتاه و بلند شده‌اند.
به بیان دیگر تعداد وزن واژه‌های هر بخش آن یکسان نیست. اما در شعر سنتی در هر مصرع تعداد ارکان با مصرع‌های دیگر برابر است.

پاسخ دیگر: این شعر از اخوان ثالث، در قالب نیمایی سروده شده است؛ به همین دلیل تعداد هجاهای مصراع ها در آن برابر نیست. در برخی مصراع ها دو رکن و در برخی از آن ها پنج یا شش رکن وجود دارد. بارز ترین تفاوت این شعر در مقایسه با قالب های سنتی، غیر از نابرابری هجاها و کوتاهی و بلندی مصراع ها، عبور از مرز چهار رکن در هر مصراع است. در مصراع های نخست و سوم این شعر، به ترتیب، پنج و شش رکن وجود دارد و این نشانه عدم پیروی به قالب های کهن و سنتی در قالب های نیمایی است.

۴- اشعار زیر در چه قالبی سروده شد‌ه‌اند؟ یکی از ویژگی‌های این نوع شعر را بیان کنید.

الف) و به آنان گفتم
هرکه در حافظهٔ چوب ببیند باغی،
صورتش در وزش بیشهٔ شور ابدی خواهد ماند.
هرکه با مرغ هوا دوست شود،
خوابش آرام‌ترین خواب جهان خواهد بود. _{سهراب سپهری}

پاسخ: شعر نو است و در قالب نیمایی سروده شده است و وزن و آهنگ عروضی دارد.

پاسخ دیگر: این شعر در قالب نیمایی است، زیرا در هر مصرع تعداد ارکان با مصرع دیگر متفاوت است و بر همین اساس تعداد هجاها برابر نیست و مصرع‌ها کوتاه و بلند شده‌اند.

ب) پروانه و شمع و گل شبی آشفتند / در طرف چمن
وز جور و جفای دهر با هم گفتند / بسیار سخن
شد صبح، نه پروانه به‌جا بود و نه شمع / ناگاه صبا
بر گل بوزید و هر دو با هم رفتند / من ماندم و من _{ملک‌الشعرا بهار}

پاسخ: شعر سنتی در قالب مستزاد؛ این قالب، وزن و آهنگ عروضی دارد، همه مصراع ها دارای وزن عروضی یکسان هستند، اما هر مصراع با یک پاره موزون جداگانه (و گاهی با وزن متفاوت از وزن اصلی شعر) از لحاظ معنایی تکمیل می شود.

۵- پس از تعیین پایه‌های آوایی و وزن هر بیت، نام بحر آن را بنویسید.

الف) چون می‌روی بی من مرو، ای جان جان بی تن مرو / وز چشم من بیرون مشو، ای شعلۀ تابان من _مولوی

پایه‌های آوایی	چُن می رَ وی	بی من مَ رو	ای جا نِ جان	بی تَن مَ رو
پایه‌های آوایی	وز چِش م من	بی رون مَ شو	ای شع لِ ی	تا با نِ من
وزن	مستفعلن	مستفعلن	مستفعلن	مستفعلن
نام بحر	رجز مثمن سالم

ب) تو از هر در که بازآیی، بدین خوبیّ و زیبایی، / دری باشد که از رحمت، به روی خلق بگشایی _سعدی

پایه‌های آوایی	تُ از هر در	کِ با زا یی	بِ دین خو بی	یُ زی با یی
پایه‌های آوایی	دَ ری با شد	کِ از رح مت	بِ رو یِ خل	ق بُگ شا یی
وزن	مفاعیلن	مفاعیلن	مفاعیلن	مفاعیلن
نام بحر	هزج مثمن سالم

پ) همیشه تا برآید ماه و خورشید، / مرا باشد به وصل یار، امّید _{فخرالدین اسعد گرگانی}

پایه‌های آوایی	هَ می شَ تا	ب را ید ما	هُ خُر شید
پایه‌های آوایی	مَ را با شَد	بِ وص لِ یا	ر اُم مید
وزن	مفاعیلن	مفاعیلن	فعولن
نام بحر	هزج مسدس محذوف

ت) الا تا نخواهی بلا بر حسود / که آن بخت برگشته خود در بلاست _سعدی

پایه‌های آوایی	اَ لا تا	نَ خا هی	بَ لا بر	حَ سود
پایه‌های آوایی	کِ آن بخ	ت بر گش	تِ خُد در	بَ لاست
وزن	فعولن	فعولن	فعولن	فعل
نام بحر	متقارب مثمن محذوف

پاسخ سوالات درس قبلی: جواب خودارزیابی درس دهم علوم و فنون دوازدهم انسانی

توجه: شما دانش آموز پایه دوازدهم رشته علوم انسانی می توانید برای دسترسی سریع و آسان تر به جواب تمرینات و سوالات دروس کتاب علوم و فنون ادبی ۳ دوازدهم متوسطه دوم ، در انتهای عنوان خود عبارت «ماگرتا» را نیز در گوگل جستجو کنید.

✅ در انتها امیدواریم که مقاله جواب سوالات خودارزیابی درس 11 یازدهم صفحه 109 ، 110 و 111 کتاب علوم و فنون ادبی پایه دوازدهم متوسطه دوم ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. شما می توانید سوالات خود را در بخش نظرات بیان کنید. 💕

برچسب ها