جواب کارگاه تحلیل فصل چهارم علوم و فنون دوازدهم انسانی

جواب کارگاه تحلیل فصل چهارم علوم و فنون ادبی دوازدهم انسانی ؛ در این مطلب به پاسخ و جواب سوالات کارگاه تحلیل فصل ۴ چهارم صفحه ۱۱۸ ، ۱۱۹ ، ۱۲۰ و ۱۲۱ کتاب علوم و فنون ادبی ۳ پایه دوازدهم رشته انسانی پرداخته ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا ، همراه ما باشید.

پاسخ سوالات درس قبلی: جواب خودارزیابی درس دوازدهم علوم و فنون دوازدهم انسانی

جواب کارگاه تحلیل فصل ۴ چهارم صفحه ۱۱۸ ، ۱۱۹ ، ۱۲۰ و ۱۲۱ علوم و فنون ادبی دوازدهم

۱) اشعار زیر در چه قالبی سروده شده است؟ پس از تعیین پایه‌های آوایی و وزن واژه‌های هر مصراع، تفاوت این نوع شعر را با اشعار سنتی بیان کنید.

و صدای باد هردم دل گزاتر
در صدای باد بانگ او رهاتر،
از میان آب‌های دور و نزدیک،
باز در گوش این نداها:
«ای آدم‌ها» _{نیما یوشیج}

پاسخ: و صدای باد هردم دل گزا تر:
و * ص دا ی* / با د هر دم / دل گ  زا تر/
اختیار زبانی تغییر کمیت مصوت‌ها در هجای اول (و) ، چهارم رکن اول (ی)
وزن واژه: فاعلاتن، فاعلاتن فاعلاتن

در صدای باد بانگ او رهاتر،:
در صِ دا ی / با د بان گِ / او رَ ها تر، (آی آدم ها)
وزن واژه: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
اختیار زبانی تغییر کمیت مصوت در هجای چهارم رکن اول (ی) و دوم (گ)

شعر نیمایی شعری است که در آن طول مصرع‌ها یکسان نیست. برخلاف شعر سنتی که همه ابیات دارای وزن و قافیه هستند شعر نیمایی اگرچه دارای وزن است اما در همهٔ مصرع‌ها تعداد رکن‌ها مساوی نیست و شاعر هرجا احساس نیاز کند از قافیه استفاده می‌کند.

۲) پس از خوانش درست اشعار نیمایی زیر، پایه‌ها، وزن و نشانه‌های هجایی را مقابل هر مصراع بنویسید.

همان رنگ و همان بوی
همان برگ و همان بار
همان خندهٔ خاموشِ در او خفته بسی راز
همان شرم و همان ناز _{اخوان ثالث}

پاسخ: در جدول زیر می توانید مشاهده کنید:

۳) برای اشعار نیمایی زیر مانند نمونهٔ بالا جدولی بکشید، پایه‌های آوایی، وزن و نشانه‌های هجایی هر مصراع را بنویسید؛ سپس اختیار شاعری به کار رفته در آن را مشخّص کنید.

قایقی خواهم ساخت
خواهم انداخت به آب
دور خواهم شد از این خاک غریب
که در آن هیچ کسی نیست که در بیشهٔ عشق
قهرمانان را بیدار کند. _{سهراب سپهری}

پاسخ: پایه آوایی: قا. ی. قی خا / هم. ساخت
وزن: فاعلاتن  فع لن
نشانه‌های هجای: – U – – / – –

پایه‌های آوایی: خا هَ مَن دا / خت بِ. آب
وزن: فاعلاتن فعلن
نشانه‌های هجایی: – U – – و UU-
اختیار وزنی آوردن فاعلاتن به جای فعلاتن در رکن اول
آوردن فعلن به جای فعلن در رکن پایانی (ابدال)

پایه‌های آوایی: دور خا هم / شُ دَ زین خا/ک غ ریب
وزن: فاعلاتن فعلاتن فعلن
نشانهٔ هجایی: – U – – و UU – – و UU –
اختیار وزنی آوردن فاعلاتن به جای فعلاتن در رکن اول.

پایه‌های آوایی کِ دَ ران هی / چ ک سی نی / ست ک در بی / ش ی عشق
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
نشانه‌های هجایی: UU / – – UU / – – UU / – – UU –

پایه‌های آوایی: قه رَ ما نان / را بی دا / ر کُ ند
وزن: فاعلاتن مفعولن فعلن (فعلاتن)
نشانهٔ هجایی: – U / – – – / – – UU –
اختیار وزنی آوردن فاعلاتن به جای فعلاتن در رکن اول
اختیار وزنی ابدال آوردن (مفعولن به‌جای فعلاتن در رکن میانی)

۴) شعر زیر در چه قالبی سروده شده است؟

آن کیست که تقریر کند حال گدا را / در حضرت شاهی؟
کز غلغل بلبل چه خبر باد صبا را / جز ناله و آهی؟ _{ابن حسام هروی}

پاسخ: قالب مستزاد
مستزاد شعری است که به آخر هر مصراع آن کلمه یا کلماتی افزوده شود. افزوده‌ها معنی مصراع قبل یا بعد خود را تکمیل می‌کنند.

۵) با توجه به رباعی زیر به پرسش‌ها پاسخ دهید:

آغوش سحر تشنهٔ دیدار شماست / مهتاب خجل ز نور رخسار شماست
خورشید که در اوج فلک خانه اوست / همسایهٔ دیوار به دیوار شماست _{علیرضا قزوه}

الف) دو مورد از ویژگی‌های فکری شعر را بنویسید.

پاسخ: ۱- وجود معشوق زمینی یکی از ویژگی‌های شعر این دوره هست که در این رباعی دیده می‌شود انتخاب ضمیر شما خود دلیلی بر این نکته است.
۲- تفکر شعر هم کاملا مادی و زمینی هست شاعر خورشید را از آسمان به همسایگی زمین آورده است لحن شاعر صمیمی و همراه با تواضع هست.

ب) از آرایه‌های علم بیان و بدیع، هرکدام یک مورد بیابید و توضیح دهید.

پاسخ: آغوش فلک و خجالت مهتاب که هر دو استعارهٔ مکئیه و تشخیص دارد
همسایه دیوار به دیوار: کنایه از نزدیک بودن
آغوش برای فلک و خجالت برای مهتاب هر دو از صفات انسانی هستند که به غیر جاندار نسبت داده شده است.
آرایهٔ بدیعی: اغراق در بالا بردن مقام شهید وهمسایگی با خورشید ، مراعات‌نظیر بین کلمات فلک، مهتاب، خورشید / نور خورشید

۶) تحقیق کنید که تضمین به‌کار رفته در شعر زیر از کدام شاعر است.

صدا چون بوی گل در جنبش آب
به آرامی به هر سو پخش می‌گشت
جوان می‌خواند سرشار از غمی گرم
پیِ دستی نوازش بخش می‌گشت
«تو که نوشُم نه ای، نیشُم چرایی؟
تو که یارُم نه ای، پیشُم چرایی؟»
«تو که مرهم نه ای، زخمِ دلمُ را،
نمک‌پاش دل ریشُم چرایی؟» _{فریدون توللی}

پاسخ: از دوبیتی‌های بابا طاهر عریان تضمین شده است.

۷) پس از تعیین پایه‌های آوایی و وزن هر بیت، نام بحر آن را بنویسید.

الف) ای مست شب رو کیستی؟ آیا مه من نیستی؟گر نیستی، پس چیستی؟ ای همدم تنهای دل _{مهرداد اوستا}

پاسخ: ای مس تِ شب / رُ کی س تی /  آ یا  مَ  هِ / من نی س تی
گرنی س تی / پس چی س تی / ای هم دَ مِ / شب ها یِ من
 مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن
بحر رجز مثمن سالم

ب) پر از مثنوی‌های رندانه است / شب شعر عرفانی چشم تو _{سید حسن حسینی}

پاسخ: پُ رَز مث / نَ وی ها / ی رن دا / نِ است
ش َ ب* ِ شع / رِ عر فا / نِ* یِ چش / م ِتُ
فعولن فعولن فعولن فعل
بحر متقارب مثمن محذوف

پ) هر دم از سرگشتگی چون گرد می پیچم به خود / همرهان رفتند و من تنها به صحرا مانده‌ام _{امیری فیروزکوهی}

پاسخ: هَر دَ مز سَر / گَش تِ گی چُن / گر د می پی / چم  بِ  خُد
هَم رَ هان رَف /  تن  دُ من  تَن / ها بِ صح  را /  مان  دِ  اَم
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
بحر رمل مثمن محذوف

ت) به پایان آمد این دفتر، حکایت همچنان باقی / به صد دفتر نشاید گفت حسب‌الحال مشتاقی _سعدی

پاسخ: بِ پا یا نا / مَ دین دَف تَر/ حِ کا یَت هَم / چُ نان با قیست /
ب صد دف تَر / نَ شا ید گُف / تُ حَس بُل حا / لِ مُش تا قی /
مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
بحر هزج مثمن سالم

۸) متن زیر را بخوانید و ویژگی‌های زبانی، ادبی و فکری آن را بررسی کنید.

«… مینی‌بوس با سرعت نه چندان زیاد پیش می‌رفت. نگاه کردم به مناظر اطراف جاده و مزارع و خانه‌های روستایی، بعد از هفتاد و پنج روز زندانی بودن، حسی فراموش نشدنی در من ایجاد می‌کرد. شکل و شمایل خانه‌های روستایی آنجا هم شبیه روستای خودمان بود و این تشابه مرا دلتنگ می کرد. کاش می شد گوشه‌ای بایستیم. این آرزو هنوز توی دلم بود که ناگهان صدایی مثل شلیک گلوله بلند شد و مینی‌بوس افتاد به تکان‌های شدید. لاستیکش ترکیده بود. راننده و محافظان مسلح برای تعویض لاستیک پیاده شدند. از اقبال ما بود که زاپاس مینی‌بوس هم پنچر از آب درآمد و عراقی‌ها مجبور شدند همان‌جا لاستیک را پنچرگیری کنند. این یعنی فرصتی برای ما که زیر نگاه سربازان مسلح عراقی روی زمین بنشینیم و مشاممان را پر کنیم از بوی تازهٔ علف و گوش‌هایمان را از صدای گنجشک‌های آزاد آسمان.» _{آن بیست و سه نفر، احمد یوسف‌زاده}

پاسخ: ویژگی زبانی: متن ساده قابل فهم صمیمی عامیانه و گاه محاوره/ جابجایی ارکان جمله و استفاده از شیوهٔ بلاغی / کاربرد واژه‌های امروزی، زاویه دید اول شخص / کاربرد واژه‌هایی مربوط به فرهنگ / جنگ و شهادت مثل شلیک گلوله محافظان و سربازان مسلح

قلمرو ادبی: متن آرایه‌های ادبی خاصی دیده نمی‌شود چند تشبیه ساده مثل: صدایی مثل شلیک گلوله و خانه‌هایی شبیه خانه روستای خودمان / مراعات نظیر: منظره روستا مزارع از آب در آمدن: کنایه نتیجه دادن / دل تنگ: کنایه از غمگین / شکل و شمایل: ترادف

قلمرو فکری: متن در قالب داستان، بیان شرح و حال و مشکلات و رنج‌های اسارت و سختی‌های دوری از وطن و زادگاه.

همچنین بخوانید: جواب خودارزیابی درس یازدهم علوم و فنون دوازدهم انسانی

توجه: شما دانش آموز پایه دوازدهم رشته علوم انسانی می توانید برای دسترسی سریع و آسان تر به جواب تمرینات و سوالات دروس کتاب علوم و فنون ادبی ۳ دوازدهم متوسطه دوم ، در انتهای عنوان خود عبارت «ماگرتا» را نیز در گوگل جستجو کنید.

✅ در انتها امیدواریم که مقاله جواب سوالات کارگاه تحلیل فصل 4 چهارم صفحه 118 ، 119 ، 120 و 121 کتاب علوم و فنون ادبی پایه یازدهم متوسطه دوم ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. شما می توانید سوالات خود را در بخش نظرات بیان کنید. 🌹