جواب خودارزیابی درس دهم علوم و فنون دهم انسانی ⚜️ صفحه ۸۶ و ۸۷

جواب سوالات درس دهم «زبان و ادبیات فارسی در سده‌های پنجم و ششم و ویژگی‌های سبکی آن» کتاب علوم و فنون ادبی (۱) پایه دهم انسانی که شامل خودارزیابی صفحه ۸۶ و ۸۷ می باشد را در ادامه در بخش آموزش و پرورش ماگرتا برای شما دانش آموز عزیز آماده کرده‌ایم.

مطلب پیشنهادی: جواب کارگاه تحلیل فصل سوم علوم و فنون دهم انسانی

جواب خودارزیابی صفحه ۸۶ درس دهم علوم و فنون دهم

۱- تحول اساسی شعر این دوره، در چه زمینه‌هایی صورت گرفت؟

• رواج حس دینی
• دوری غزل از عشق زمین
• گسترش عرفان و تصوف
• ورود واژه های ترکی و مغولی به زبان فارسی
• رواج قالب های غزل و مثنوی
• رواج داستان‌سرایی و منظومه‌های داستانی
• اهمیت دادن بیشتر به آرایه های ادبی
• از بین رفتن واژه های مهجور فارسی در سبک خراسانی
• به‌کارگیری ردیف‌های فعلی و اسمیِ دشوار
• کاهش سادگی و روان بودن کلمات و حرکت به سمت سختی متن

۲- ویژگی‌های شعر دوره اوّل و دوم را با هم مقایسه کنید.

زبانی: در دوره اول (سبک خراسانی) استفاده از کلمات عربی کاهش می یابد، در حالی که در دوره دوم (سبک عراقی) کلمات و ترکیبات عربی زیادی مشاهده می شود. در دوره اول زبان شعر ساده است، اما در دوره دوم سادگی و روانی سخن کمتر می‌شود.

ادبی: در دوره اول قالب اصلی شعر قصیده است اما در دوره دوم قالب شعر بیشتر غزل و مثنوی است و در دوره اول قافیه و ردیف بسیار ساده است اما در دوره دوم، ردیف‌های فعلی و اسمی دشوار در شعر رایج می‌شود.

فکری: در دوره اول شعر واقع گرایانه است و عاشق بیشتر دنیایی است، اما در دوره دوم عرفان رواج می یابد و معشوق دیگر دنیایی نیست.

۳- دلایل گرایش نویسندگان به فارسی نویسی در این دوره چیست؟

– گسترش عرفان و تصوف.
– شکل‌گیری دولت سلجوقی و بهره‌گیری از دبیران و نویسندگان تربیت یافته در خراسان و عراق.

۴- با توجه به این شعر، به پرسش‌ها، پاسخ دهید.

آمد نفََس صبح و سلامت نرسانید
بوی تو نیاورد و پیامت نرسانید
یا تو به دم صبح، سلامی نسپردی
یا صبحدم از رشک، سلامت نرسانید
من نامه نوشتم به کبوتر بسپردم
چه سود که بختم سوی بامت نرسانید
بر باد سپردم دل و جان، تا به تو آرَد
زین هر دو ندانم که کدامت نرسانید
عمری است که چون خاک، جگر تشنه عشقم
و ایّام به من، جرعه جامت نرسانید
خاقانی، ازین طالع خود کام چه جویی؟
کاو چاشنی کام به کامت نرسانید
خاقانی شروانی

الف) دو ویژگی ادبی را بنویسید.

قالب غزل و قافیه در مصراع اول و مصراع‌های زوج آمده
تکرار قافیه‌ی مصراع اول در مصراع چهارم (ردّالقافیه)
کاربرد ردیف فعلی (نرسانید)
توجه بیشتر به آرایه‌های ادبی مانند:
استعاره و تشخیص (مانند: نفس صبح، دم صبح، باد، خاک، ایام)
کاربرد آرایه‌ی عکس (دم صبح و صبح دم)
کاربرد تشبیه(چون خاک جگر تشنه‌ی عشقم)
واج‌آرایی و واژه آرایی
کاربرد مراعات نظیر
ذکر تخلص در پایان غزل

ب) کدام ویژگی‌های زبانی در شعر دیده می‌شود؟

سادگی زبان شعر
کمی لغات عربی و بیگانه
کمی لغات مهجور و دشوار
استفاده از ترکیبات نو : چاشنی کام
فارسی بودن اغلب واژه‌ها

پ) قلمرو فکری این غزل را بررسی کنید.

معشوق زمینی است، توجه به احوال شخصی و مسائل روحی، واقع‌گرا بودن شعر، بیان غم و اندوه شاعر از دوری از معشوق و سرزنش طالع خویش. بیان نامرادی و ناکامی شاعر و پیام درون گرایی.

۵- کدام یک از ویژگی‌های نثر این دوره را، در متن زیر، می‌بینید؟

«آورده‌اند که به فلان شهر، درختی بود و در زیر درخت، سوراخ موش، و نزدیک آن، گربه‌ای خانه داشت؛ و صیّادان آنجا بسیار آمدندی. روزی صیّاد دام بنهاد. گربه در دام افتاد و بماند و موش به طلب طعمه از سوراخ بیرون رفت. به هرجانب برای احتیاط، چشم می‌انداخت و راه سره می‌کرد، ناگاه نظر برگربه افگند. چون گربه را بسته دید، شاد گشت. در این میان از پس نگریست. راسویی از جهت او کمین کرده بود؛ سوی درخت التفاتی نمود. بومی قصد او داشت. بترسید و اندیشید که اگر بازگردم، راسو در من آویزد و اگر برجای قرار گیرم، بوم فرود آید و اگر پی شتر روم، گربه در راه است. با خود گفت: درِ بلاها باز است و انواع آفت به من محیط و راه مخوف، و با این همه، دل از خود نشاید برد… .» کلیله و دمنه، نصرالله منشی

استفاده از آرایه های ادبی: دربلا: استعاره ، مراعات نظیر : گربه، موش، راسو ، بوم
رواج نثر داستانی که متن این درس نیز داستانی است.
به کار گیری واژه‌های مهجور عربی: التفات، مخوف
حذف افعال به قرینه : درختی بود و زیر درخت، سوراخ موش‌‌‌ (بود) که حذف به قرینه لفظی دارد.

همچنین بخوانید:
جواب خودارزیابی درس نهم علوم و فنون دهم انسانی
و
جواب خودارزیابی درس هشتم علوم و فنون دهم انسانی

✅ به پایان جواب خودارزیابی درس دهم صفحه ۸۶ و ۸۷ علوم و فنون دهم انسانی رسیدیم، جهت مشاهده گام به گام سایر دروستان کافیست نام آن را به همراه عبارت ماگرتا در گوگل جست و جو کنید. همچنین اگر سوالی داشتید حتما آن را از بخش نظرات بپرسید.