معنی شعر دلیران و مردان ایران زمین فارسی دهم + آرایه های ادبی

معنی شعر خاک آزادگان درس یازدهم فارسی دهم ؛ در این مقاله معنی و آرایه های ادبی و زبانی شعر دلیران و مردان ایران زمین صفحه ۱۱۰ درس ۱۳ سیزدهم کتاب ادبیات فارسی دهم انسانی ، تجربی ، ریاضی و هنرستان متوسطه دوم را قرار داده ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

بعدی: جواب درک و دریافت دلیران مردان ایران زمین فارسی دهم
معنی و آرایه های درس چهاردهم فارسی دهم
جواب کارگاه متن پژوهی درس چهاردهم ادبیات فارسی دهم
معنی گنج حکمت ای رفیق فارسی دهم

معنی و آرایه های شعر دلیران و مردان ایران زمین ادبیات فارسی دهم

شاعر: محمود شاهرخی (جذبه)
قالب: مثنوی
وزن: فعول فعول فعول فعل (رشته انسانی)

۱- چو هنگـــــــامه آزمون تازه شد / دگـــــرباره ایران پرآوازه شد

معنی: وقتی زمان آزمایش تازه‌ای (جنگ تحمیلی) فرارسید، بارِ دیگر نامِ ایران، بر سر زبان‌ها افتاد.

قلمرو زبانی: چو: هنگامی که
هنگامه: زمان، غوغا
تازه شد: تجدید شد، دوباره فرارسید
دگرباره: بار دیگر
پرآوازه: مشهور، نامی
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: تازه و پرآوازه: قافیه
شد: ردیف

۲- از این خـــِــــطّه نغز پدرام پاک / و زین خاک جان پرور تابناک

معنی: از این سرزمین عالی، شاد و پاک، که سرزمین جان پرور و درخشان است،

قلمرو زبانی: خِطّه: سرزمین
نغز: عالی (هم آوا؛ نقض: شکستن)
پدرام: سرسبز و خرّم
تابناک: درخشان
بیت: دو جمله (فعل جملات حذف شده است)

قلمرو ادبی: پاک و تابناک: قافیه
خاک: مجاز از سرزمین
موقوف المعانی با بیت بعدی

۳- از این مرز فــــــــرخنده مردخیز / کـــــنام پلنگان دشمن ستــــیز

معنی: از این کشور مبارک و دلاورپرور که محل زندگی دلاوران همچون پلنگ و دشمن ستیز است،

قلمرو زبانی: فرخنده: مبارک
مردخیز: دلاورپرور
کنام: لانه
ستیز: جنگ
دشمن ستیز: صفت فاعلی کوتاه، دشمن ستیزنده
بیت: دو جمله (فعل جملات حذف شده است)

قلمرو ادبی: مردخیز و دشمن ستیز: قافیه
مرز: مجاز از کشور
پلنگ: استعاره از دلاور

۴- دگر ره چنان شد هنر آشکــــــار / کز آن خیره شد دیده روزگــار

معنی: بار دیگر چنان فضیلت و هنر آشکار شد که چشم روزگار از فضیلت این دلاوران متحیر ماند.

قلمرو زبانی: ره: باره
هنر: فضیلت
خیره: متحیّر، سرگشته
دیده: چشم
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: آشکار و روزگار: قافیه
دیده روزگار: جانبخشی (استعاره پنهان).

۵- دلیران و مــــــردان ایران زمین / هـــــژیران جـنگ آور روز کین،

معنی: دلاوران و مردان ایران زمین که هوشیارند و در میدان جنگ، جنگجو،

قلمرو زبانی: هژیر: خوب، پسندیده؛ چابک، چالاک
جنگ آور: جنگجو
کین: انتقام
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: زمین و کین: قافیه
روز کین: کنایه یا مجاز از روز جنگ و نبرد
وا‌ج‌آرایی: «ن»
موقوف المعانی با بیت بعدی

۶- خروشان و جوشان به کردار موج / فراز آمدند از کــران فوج فوج

معنی: فریاد زنان و پرخشم همانند موج دریا دسته دسته از افق به دشمن نزدیک شدند.

قلمرو زبانی: خروشان: فریاد زنان
به کردار: به مانند، ادات تشبیه
فرازآمدن: نزدیک آمدن، رسیدن
کران: افق، کناره و گوشه
فوج: دسته، گروه
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: موج و فوج: قافیه
جوشان: کنایه از پر خشم
فوج، موج: جناس ناهمسان
وا‌ج‌آرایی: «ر»
واژه آرایی: فوج

۷- به مردی به میدان نهادند روی / جهان شد از ایشان پر از گـفتگوی

معنی: با مردانگی به میدان جنگ رفتند و مردم جهان ایشان را بسیار ستودند و ایشان بسیار سرشناس گشتند.

قلمرو زبانی: به مردی: با مردانگی
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: روی و گفتگوی: قافیه
روی نهادن: روی کردن، کنایه از رفتن
جهان: مجاز از مردم جهان
پر از گفتگو شدن: کنایه از اینکه «سرزبان ها افتادن»، نامی شدن
وا‌ج‌آرایی: «ن»
روی نهادن: کنایه از توجه کردن و رفتن

۸- کـــه اینان ز آب و گل دیگـــرند / نگـــهبان دین حافــــظ کشـــورند

معنی: سرشت و ذات این دلاوران با ما تفاوت دارد. ایشان نگاهبان دین اسلام و نگهدارنده کشور ایرانند.

قلمرو زبانی: حافظ: نگاهدارنده
بیت: سه جمله

قلمرو ادبی: دیگر و کشور: قافیه
ــَـند: ردیف
آب و گل: مجاز از سرشت، تلمیح به داستان آفرینش
وا‌ج‌آرایی: «ن»

۹- بداندیـــــــش را آتـــش خرمن اند / خـــدنگی گــران بر دل دشـمن اند

معنی: ایشان نابودکنندۀ هستی دشمن هستند و مانند تیری بر دل بدخواهانشان می‌نشینند.

قلمرو زبانی: «را» در «بداندیش را»: اضافه گسسته «آتش خرمن بداندیش»
بداندیش: دشمن
خرمن: توده‌های غله
خدنگ: درختی است بسیار سخت که از چوب آن نیزه و تیره می‌سازند
گران: پروزن، بزرگ
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: خرمن و دشمن: قافیه
اند: ردیف
بداندیش را … : تشبیه «ایشان مانند آتش، هستی دشمن را نابود می‌کنند»
خرمن: استعاره از هستی دشمنان
خدنگ: مجاز از تیر
خدنگی گران …: تشبیه، مانند تیری بر دل دشمن می‌نشینند
وا‌ج‌آرایی: «ن»

۱۰- ز کس جز خداوندشان بیم نیست / به فرهنگشان حرف تسلیم نیست

معنی: ایشان جز خداوند از کسی نمی‌هراسند و هیچ گاه به دشمن تسلیم نمی‌شوند.

قلمرو زبانی: بیم: ترس
به: در
فرهنگ: واژه نامه
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: بیم و تسلیم: قافیه
نیست: ردیف
حرف: مجاز از واژه
به فرهنگشان حرف تسیلم نیست: کنایه از این که «هیچگاه به دشمن تسلیم نمی‌شوند»
وا‌ج‌آرایی: «ن»

۱۱- فلک در شگفتی ز عزم شماست / ملک آفـــرین گوی رزم شماست

معنی: ایشان جز خداوند از کسی نمی‌هراسند و هیچ گاه به دشمن تسلیم نمی‌شوند.

قلمرو زبانی: فلک: گردون، آسمان
عزم: اراده و همت (هماوا؛ عظم)
مَلَک: فرشته (شبه هماوا؛ مَلِک: شاه، مُلک: فرمانروایی، مِلک: زمین)
رزم: جنگ
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: عزم و رزم: قافیه
شماست: ردیف
فلک در … : جانبخشی
فلک، ملک؛ عزم، رزم: جناس ناهمسان.
عزم، رزم: قافیه؛ شماست: ردیف

۱۲- شمــا را چو باور به یزدان بود / هم او مر شـــما را نگهبان بود

معنی: چون شما به خداوند باور و اعتقاد دارید، همو از شما نگاهبانی خواهد کرد.

قلمرو زبانی: را: نشانۀ دارندگی و مالکیت
یزدان: خدا 
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: یزدان و نگهبان: قافیه
بُوَد: ردیف
واژه آرایی: شما، بود
وا‌ج‌آرایی: «ا»

قبلی: جواب قلمروهای زبانی ، ادبی و فکری درس سیزدهم فارسی دهم
معنی و آرایه های درس سیزدهم گردآفرید فارسی دهم
معنی و مفهوم گنج حکمت عامل و رعیت فارسی دهم
جواب کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دهم
معنی درس دوازدهم رستم و اشکبوس فارسی دهم

توجه: شما دانش آموز پایه دهم رشته های نظری ریاضی ، تجربی و انسانی می توانید برای دسترسی سریع و آسان تر به معنی کلمات و جواب سوالات تمرین درس های کتاب ادبیات فارسی دهم متوسطه دوم ، در انتهای عنوان خود عبارت «ماگرتا» را نیز در گوگل جستجو کنید.

در انتها امیدواریم که مقاله معنی و آرایه های ادبی و زبانی شعر دلیران و مردان ایران زمین صفحه ۱۱۰ درس سیزدهم ادبیات فارسی دهم ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. سوالات خود را در بخش نظرات بیان کنید.