سوالات متن درس پنجم تاریخ دوازدهم انسانی با جواب

سوالات متن درس پنجم تاریخ دوازدهم انسانی با جواب ؛ در این مقاله پاسخ و جواب نمونه سوال های تشریحی و تعریف کنید و جای خالی مهم امتحانی متن فصل و درس۵ پنجم نهضت مشروطۀ ایران کتاب تاریخ دوازدهم انسانی متوسطه دوم را قرار داده ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

درس بعدی:

نمونه سوال های متن 5 پنجم تاریخ دهم انسانی با جواب

۱) زمینه‌هاى نهضت مشروطه را نام ببرید.

پاسخ: ۱- از دست رفتن بخش‌هایی از سرزمین ایران
۲- غلبهٔ استعمار برمملکت
۳- استبداد دستگاه حاکم
۴- مخالفت‌های مردم و علما با استبداد و استعمار
۵- ورود اندیشه‌های جدید

۲) یکی از دلایل نارضایتى مردم از حکومت قاجار چه بود؟

پاسخ: یکی از دلایل نارضایتی مردم از حکومت قاجار، از دست رفتن بخش‌های بزرگی از سرزمین ایران بود. سرزمین‌های از دست رفته، مناطقی حاصلخیز و پررونق بودند که توسط دولت های استعمارگر انگلیس و روسیه، از ایران جدا شدند.

۳) چه عواملی در دوره قاجار موجب غلبه استعمار بر مملکت را فراهم آورد؟

پاسخ: ضعف حکومت قاجار در زمان گسترش استعمارگرهای اروپاییان و همچنین طمع‌ورزی و فساد مالی درباریان، زمینهٔ سلطهٔ بیگانگان بر مملکت را فراهم کرده بود. بارزترین نتیجهٔ این وضعیت، امتیازهای متعددی بود که به خارجیان داده می‌شد.

علاوه بر آن قرض‌هایی که شاهان قاجار از کشورهای بیگانه می‌گرفتند موجب سلطهٔ بیشتر استعمارگران بر مملکت شد. علاقهٔ شاهان قاجار به مسافرت به اروپا، انگیزه و میزان دریافت وام از بیگانگان را افزایش داد. ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قرض‌هایی از روس و انگلیس دریافت کردند و به جای اینکه این پول را هزینهٔ کارهای اساسی کنند آن را، خرج سفرهای خود به اروپا کردند.

دادن امتیازات، گرفتن وام و اعمال حق کاپیتولاسیون که از عهدنامهٔ ترکمانچای برقرار شد و همچنین دخالت‌های دولت‌های بیگانه در امور داخلی ایران احساسات ملّی را جریحه‌دار کرده بود.

۴) چه عواملی در دوره قاجار احساسات ملی را جریحه دار کرده بود؟

پاسخ: دادن امتیازات، گرفتن وام و اعمال حق کاپیتولاسیون که از عهدنامهٔ ترکمانچای برقرار شد و همچنین دخالت‌های دولت‌های بیگانه در امور داخلی ایران احساسات ملّی را جریحه‌دار کرده بود.

۵) زمینه‌های نهضت مشروطه استبداد دستگاه حاکم را شرح دهید.

پاسخ: همان‌طور که در درس سوم اشاره شد، حکومت قاجار تشکیلات منسجم و کارآمد اداری نداشت و قدرت در دست شاه و ارادهٔ او متمرکز بود. مردم ایران هیچ‌گونه تضمینی برای حفظ جان و مال و ناموس خود در مقابل دستگاه استبدادی نداشتند. شاه و بستگانش هر کاری که مایل بودند، انجام می‌دادند و هر بلایی که می‌خواستند، بر سر مردم می‌آوردند. این وضع در ایالت‌ها (استان‌ها) بدتر از مرکز حکومت بود. مالیات‌های بسیار سنگین، فشار کمرشکنی را بر مردم تحمیل می‌کرد و بر نارضایتی‌ها می افزود.

۶) اندیشه سیاسی اسلام و فعالیت دینى عالمان چه نقشی در پیدایش اندیشه مشروطه خواهی داشت؟

پاسخ: توجّه مردم مسلمان ایران به آموزه‌های دین اسلام نظیر امر به معروف و نهی از منکر، عدالت‌خواهی و لزوم دفع ظلم که در آیات قرآن کریم و سیرهٔ معصومین به آن پرداخته شده است، موجب می‌شد نسبت به این آموزه‌ها احساس تکلیف کنند. از سوی دیگر مکتب شیعه قدرت مطلق سلاطین را نامشروع می‌دانست و مشروعیت نسبی قدرت حکّام، مشروط به پاسداری از باورهای دینی مردم و حفظ تمامیت ارضی کشور بود. مرجعیت شیعه در جریان نهضت تحریم تنباکو خط بطلانی بر مطلق بودن قدرت شاه کشید. در آستانهٔ نهضت مشروطیت ایران، روحانیون و حوزه‌های علمیهٔ شیعه به استحکام و انسجام سیاسی و مبارزاتی رسیده بودند. در نتیجهٔ یک قرن مبارزه و بیدارگری، ارتباط منظمی میان علما و مردم به‌وجود آمد و زمینهٔ پیدایش حرکتی فکری به رهبری عالمان دینی فراهم شد.

۷) گسترش حرکت فکری به رهبری عالمان چه پیامدی به دنبال داشت؟

پاسخ: گسترش این حرکت فکری موجب افزایش آگاهی مردم در زمینهٔ مسائل اعتقادی و دینی شد و باورهای مذهبی و فرهنگی جامعه را در مقابل انحرافات فکری تقویت کرد.

۸) پیروزی در نهضت تنباکو چه پیامدهایی داشت؟

پاسخ: پیروزی در نهضت تنباکو بود که علاوه بر لغو قرارداد توتون و تنباکو، قدرت و رهبری روحانیون شیعه را در صحنهٔ سیاسی کشور آشکار کرد و آسیب‌پذیری استبداد داخلی و استعمار خارجی را در برابر ارادهٔ ملّت نشان داد.

۹) اساس نهضت تحت رهبری روحانیون در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار بر چه پایه هایى استوار بود؟

پاسخ: اساس این نهضت بر مبارزه با استعمار خارجی و استبداد داخلی و تلاش برای برقراری عدالت در مملکت قرار داشت، تا با ایجاد عدالت‌خانه و «دارالشورا» قدرت و اختیارات پادشاه و حکّام را محدود و با اجرای قوانین اسلامی از لجام گسیختگی آنها جلوگیری کند.

۱۰) زمینه های ورود تفکر مشروطه خواهی به ایران به چه شکل‌هایی فراهم شد؟

پاسخ: زمینه‌های ورود تفکر مشروطه‌خواهی به ایران، به شکل‌های مختلف نظیر اعزام دانشجو به خارج، سفرهای درباریان و سیاستمداران به خارج و مهاجرت برخی از ایرانیان به کشورهای مختلف فراهم شد.

۱۱) در دوره قاجار روزنامه های فارسی زبان چند دسته بودند؟

پاسخ: در آن زمان روزنامه‌های فارسی زبان دو دسته بودند: داخلی و خارجی.

۱۲) در دوره قاجار روزنامه های داخلی چند دسته بودند نام ببرید.

پاسخ: روزنامه‌های داخلی خود به دو دستهٔ روزنامه‌های «دولتی» و «غیردولتی» تقسیم می‌شدند که در درس اول، با برخی از آنها آشنا شدید.

۱۳) دشتاورد معاشرت‌ها، مسافرت‌ها ومأموریت هاى مهاجران، دانشجویان، جهانگردان و دیپلمات‌های ایرانی که با کشورهای پیشرفته در تماس بودند، از چه راه‌هايى به جامعه منتقل شد؟

پاسخ: از راه انتشار روزنامه‌ها و چاپ کتاب‌ها و در خلال نامه‌ها و سخنان آنان، به جامعه منتقل می شد.

۱۴) در آثار روشنفكران ایرانی در دوره قاجار به چه مسائلی توجه شده است؟

پاسخ: اوّلین نشانه‌های اندیشه‌های نوین، در سفرنامه‌های عهد قاجار مشاهده می‌شود. سفرنامهٔ میرزاصالح شیرازی – از اوّلین دانشجویان اعزامی به خارج – از معروف‌ترین این آثار است. میرزا صالح شیرازی در سفرنامهٔ خود به روشنی از اندیشه‌های نوین غربی، به‌ویژه نظام حکومت مشروطهٔ انگلیس،تعریف و تمجید کرده است. سیاحت نامهٔ ابراهیم بیگ اثر حاج زین العابدین مراغه‌ای، یکی دیگر از این آثار است. در این سفرنامه، اوضاع نابسامان کشور به زبان ساده بیان گردیده و در مقابل، از ویژگی‌های تمدن غرب ستایش شده است.

۱۵) سیاحت نامه ابراهیم بیگ اثر کیست و به چه مواردی اشاره می‌کند؟

پاسخ: سیاحت نامهٔ ابراهیم بیگ اثر حاج زین العابدین مراغه‌ای، یکی دیگر از این آثار است. در این سفرنامه، اوضاع نابسامان کشور به زبان ساده بیان گردیده و در مقابل، از ویژگی‌های تمدن غرب ستایش شده است.

۱۶) معروف ترین آثاری که در پیدایش مشروطه خواهی موثر بودن را نام ببرید.

پاسخ: نوشته‌های میرزاملکم خان، میرزایوسف خان مستشارالدوله، عبدالرحیم خان طالبوف و میرزا فتحعلی آخوندزاده معروف‌ترین آثاری هستند که در پیدایش مشروطه‌خواهی مؤثر بودند

۱۷) ویژگی های بارز افکار و صاحبان کتاب‌ها و آثار دیگر چه بود؟

پاسخ: پذیرش اندیشه‌های غربی و شیفتگی و خودباختگی بی‌چون و چرا در برابر فرهنگ بیگانه، از ویژگی‌های بارز افکار این افراد بود. آنان نهضت مشروطه طلبی مردم ایران را که بر مبنای عدالت‌خواهی و نفی استبداد و استعمار بود، با عقاید برخاسته از اندیشه‌های وارداتی و غربی خود درآمیختند.

۱۸) ناصرالدین شاه چه کسی را به جانشینی خود انتخاب کرد؟ و ویژگی‌ھای شخصیتی او چگونه بود؟

پاسخ: جانشین او، مظفرالدین شاه، فردی سست عنصر، بی‌اراده و بیمار بود و توانایی سروسامان دادن به امور کشور را نداشت.

۱۹) مظفرالدین شاه چه کسی را به صدر اعظمی خود انتخاب کرد؟

پاسخ: مظفرالدین شاه، عین‌الدوله را که فردی مستبد بود، به‌عنوان صدراعظم انتخاب کرد و ادارهٔ مملکت را به او سپرد.

۲۰) چه عاملی در زمان مظفرالدین شاه بر نارضایتى ها افزود و کشور را در آستانه یک شورش سراسری قرار داد؟

پاسخ: مظفرالدین شاه نیز مانند پدرش، سه بار به اروپا سفر کرد. پیامد این سفرها، هزینه‌هایی سنگین بود که دولت با گرفتن وام از بیگانگان، آن را تأمین می‌کرد. هم‌زمان، در روزنامه‌ها ماجراهایی از این سفرها درج می‌شد و خشم عمومی را برمی‌انگیخت. خشونت‌های عین‌الدوله و حاکمان ایالت‌ها، همراه با فقر عمومی و رکود شدید اقتصادی نیز، بر این نارضایتی‌ها می‌افزود و کشور را در آستانهٔ یک شورش سراسری قرار می‌داد.

۲۱) مهمترین حوادثی که منجر به پیروزی نهضت مشروطه شد چه بود؟

پاسخ: ۱- ماجرای نوز بلژیکی
۲- نارضایتی مردم ایالت‌ها
۳- ماجرای بانک استقراضی روس
۴- فلک شدن بازرگانان
۵- مهاجرت صغریٰ

۲۲) ماجرای نوز بلژیكى را توضیح دهید.

پاسخ: یکی از حوادث شتاب دهندهٔ جنبش مشروطیت ماجرای نوز بلژیکی بود. این واقعه واکنشی در برابر توهین به مقدسات مردم مسلمان ایران به‌شمار می‌رود که آغازگر یک جنبش عمومی شد. اروپاییانی که در تهران بودند، در مراسم سال نو محفلی می‌آراستند و در آن، با پوشیدن لباس‌های مختلف و زدن صورتک (ماسک) برچهره، جشن بالماسکه برپا می‌کردند. در مراسم سال ۱۲۸۳ ش مُسیو نوز بلژیکی که طبق قرارداد گمرکی ایران و روسیه (۱۲۸۰ش) کارگزار روس‌ها در امور گمرک ایران بود، با لباس روحانیان و در حالی که قلیان به‌دست داشت، عکس گرفت. این عکس در محرم ۱۲۲۳ ق/ ۱۲۸۳ ش در میان مردم عزادار پخش و موجب اعتراض مردم شد؛ زیرا بلژیکی‌ها که از سال ۱۳۱۵ ق/ ۱۲۷۶ ش اداره گمرک‌های ایران را به‌دست گرفته بودند، با بدرفتاری، افکار عمومی را بر ضد خود تحریک کرده بودند.

۲۳) رهبری حرکت مردم علیه ماجرای نوز بلژیکی بر عهده چه کسی بود؟

پاسخ: بر عهده آیت الله بهبهانی

۲۴) همکاری آیت الله طباطبایی و بهبهانی چه پیامدی داشت؟

پاسخ: همکاری این دو سیّد روحانی، مردم ستم دیده و آزادی‌خواهی را که از مدّت‌ها قبل در «انجمن‌های مخفی» تشکل‌های کوچکی فراهم آورده بودند، امیدوار ساخت تا از گوشه و کنار سر برآورند و آماده قیام شوند. در ادامهٔ این جریان و هم‌زمان با سفر سوم مظفرالدین شاه به اروپا، عده‌ای از بازرگانان در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کردند.

۲۵) از حوادثی که منجر به پیروزی نهضت مشروطه شد، نارضایتی مردم ایالت‌ها بود. درباره آن توضیح دهید.

پاسخ: در ایالت‌ها نیز حادثه‌هایی رخ داد که نشانگر فراگیر بودن نارضایتی مردم بود. معروف‌ترین این حوادث ماجرای شلاق خوردن سه تن از علمای کرمان بود که برای مقابله با فرقهٔ «شیخیه» در این شهر قیام کرده بودند. این سه، پس از آنکه به فلک بسته شدند، از شهر اخراج گردیدند.

در ماه رمضان سال ۱۳۲۳ق، به‌ویژه ایام عزاداری امیرالمؤمنین، محور اصلی سخنرانی واعظان تهران، موضوعِ توهین به این عالمان بود که برای حفظ تشیّع در برابر فرقه‌های ساختگی به پا خاسته بودند.

در دیگر ایالت‌ها و شهرها نیز شرایط نامساعد بود؛ حاکم فارس، با ستمگری‌های خود، موجب نارضایتی مردم شده بود و مردم خراسان نیز از ستمگری‌های حاکم آن ایالت به جان آمده بودند.

۲۶) در ماه رمضان سال ١٣٢٣ قمری به ویژه ایام عزاداری امیرالمومنین محور اصلی سخنرانی واعظان تهران چه بود؟

پاسخ: در ماه رمضان سال ۱۳۲۳ق، به‌ویژه ایام عزاداری امیرالمؤمنین، محور اصلی سخنرانی واعظان تهران، موضوعِ توهین به این عالمان بود که برای حفظ تشیّع در برابر فرقه‌های ساختگی به پا خاسته بودند.

۲۷) از حوادثی که منجر به پیروزی نهضت مشروطه شد ماجرای بانک استقراضی روس را توضیح دهید.

پاسخ: با وجود مخالفت عمومی، روس‌ها در محل یک قبرستان متروک، ساختمان بانک استقراضی روس را بنا نهادند. آیت‌الله سیّدمحمّد طباطبایی به شدّت با این کار مخالفت کرد. مردم نیز از این اقدام روس‌ها، ناخشنود بودند. بنابراین، یک اعتراض عمومی شکل گرفت، امّا روس‌ها، با بی‌اعتنایی، به کار خود ادامه دادند، تا اینکه موضوع به اطلاع مراجع تقلید نجف رسید. مردم تهران با هدایت روحانیون مبارز در یک شورش عمومی، ساختمان مذکور را با خاک یکسان کردند.

۲۸) حوادثی که منجر به پیروزی نهضت مشروطه شد ماجرای فلک شدن بازرگانان را توضیح دهید.

پاسخ: در دوران قاجاریه برخی از کالاهای مورد نیاز مردم مانند نفت، کبریت و قند از روسیه وارد می‌شد. در اثر جنگ روس و ژاپن نرخ قند افزایش یافت و شعله‌های اعتراض مردم را برافروخت. به‌دنبال خشم عمومی از گرانی‌ها، در مسجد شاه مجلسی بزرگ برپا شد. این تجمّع، با توطئهٔ امام جمعه درباری و عوامل او که پشتیبان نظام استبدادی بودند، به تشنّج کشیده شد و مأموران، با چوب و چماق به جان مردم افتادند. درپی این حادثه، اجتماع‌های بزرگی در منزل‌های علما برپا شد. به پیشنهاد آیت‌الله سیّدمحمّد طباطبایی، روحانیون و مردم، با حالت اعتراض تهران را ترک و در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کردند.

۲۹) فلک شدن بازرگانان چه پیامدی به دنبال داشت؟

پاسخ: به‌دنبال خشم عمومی از گرانی‌ها، در مسجد شاه مجلسی بزرگ برپا شد. این تجمّع، با توطئهٔ امام جمعه درباری و عوامل او که پشتیبان نظام استبدادی بودند، به تشنّج کشیده شد و مأموران، با چوب و چماق به جان مردم افتادند. درپی این حادثه، اجتماع‌های بزرگی در منزل‌های علما برپا شد. به پیشنهاد آیت‌الله سیّدمحمّد طباطبایی، روحانیون و مردم، با حالت اعتراض تهران را ترک و در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کردند.

۳۰) مهاجرت صغری را شرح دهید.

پاسخ: مهاجرت روحانیون و مردم به شهر ری و تحصن در صحن حضرت عبدالعظیم به مهاجرت صغریٰ مشهور است. این مهاجرت، اوّلین مرحلهٔ اتحاد نیروهای ضدّ استبداد بود. هر روز بر عدهٔ این مهاجران افزوده می‌شد. عین‌الدوله برای بازگرداندن علما و مهاجران، به هر شیوه که متوسّل شد، نتیجه نگرفت. از آنجا که درباریان فاسد، مانع از رسیدن خبرهای صحیح به مظفرالدین شاه بودند، مهاجران مجبور شدند سفیر عثمانی را واسطه قرار دهند و توسّط او، خواسته‌های خود را به گوش شاه برسانند.

۳۱) مرحله اتحاد نیروهای ضد استبداد چه بود؟

پاسخ: مهاجرت صغری

۳۲) در مهاجرت صغرا مهاجران توسط چه کسی خواسته های خود را به گوش شاه می‌رساندند؟

پاسخ: سفیر عثمانی

۳۳) مهمترین خواسته های مهاجران چه بود؟

پاسخ: – ایجاد عدالت‌خانه (دادگستری) در همهٔ شهرها، برای رسیدگی به شکایت‌های مردم و برقراری عدالت در جامعه.
– عمل به قانون اسلامی، به‌طور دقیق و به دور از ملاحظه‌های شخصی.

۳۴) چه عواملی موجب شکل گیری مهاجرت کبری شد، توضیح دهید.

پاسخ: هنوز مدّت زیادی از بازگشت مهاجران نگذشته بود که معلوم شد عین‌الدوله به آنان وعده دروغین داده و در پی آن است که با ایجاد اختلاف در میان آنان و دستگیری، تبعید و زندانی کردن رهبران قیام، جلوی حرکت‌های انقلابی دیگر را بگیرد. آیت‌الله طباطبایی چند بار به مظفّرالدین شاه نامه نوشت و خواسته‌های مردم و بی‌اعتنایی عین‌الدوله را به او یادآور شد. امّا این نامه‌ها یا به دست شاه نرسید و یا به آنها توجه نکرد. در نتیجهٔ این بی‌اعتنایی به خواستهٔ مردم، بار دیگر شعله‌های قیام افروخته شد. این بار بین مردم و سربازان درگیری پیش آمد و در نتیجه، چند نفر مجروح شدند و طلبه‌ای به شهادت رسید. این حادثه، خشم مردم را برانگیخت.

عین‌الدوله به سخت‌گیری بیشتر پرداخت و تهران حالت حکومت نظامی به خود گرفت. عین‌الدوله از علما خواست که به خانه‌هایشان بروند تا خواسته‌های آنان عملی شود. امّا رهبران مردم، پس از بحث و تبادل نظر، تصمیم گرفتند این بار در اعتراض به اقدام‌های دولت، به شهر مقدّس قم مهاجرت کنند. این مهاجرت که گسترده‌تر از مهاجرت قبل بود، به «مهاجرت کبریٰ» معروف شد.

۳۵) سنت بست نشینی چیست و سفارت انگلستان چگونه از این سنت به سود منافع خودش استفاده کرد؟

پاسخ: به موازات مهاجرت عدالت‌خواهان به قم، عدّه‌ای در باغ سفارت انگلیس گرد آمدند و بَست نشستند. سنتِ «بست‌نشینی» و تحصّن که از دیرگاه در ایران معمول بود، بیشتر در مساجد و زیارتگاه‌ها و اماکنی صورت می‌گرفت که مورد احترام مردم قرار داشت و با باورهای دینی آنها سازگار بود. مشروطه‌خواهان، بدون پناهندگی به سفارت انگلستان، می‌توانستند به خواسته‌های خود دست یابند. دولت انگلستان بر خلاف دولت روسیه که از دربار حمایت می‌کرد، به ظاهر پشتیبان نهضت مشروطه بود. انگلستان، برای نیل به مقاصد و منافع استعماری‌اش این سیاست را در پیش گرفته بود.

سفارت انگلستان در تهران که آرزویی جز اخراج طرفداران روسیه از دربار را نداشت، عده‌ای از عامل‌های شناخته شده خود را در بین آزادی‌خواهان وارد و مردم را به تحصّن در سفارتخانه تشویق کرد.

۳۶) مهمترین خواسته های مهاجران در مهاجرت کبری چه بود؟

پاسخ: ۱- برکناری عین‌الدوله از صدارت
۲- فراهم کردن زمینه برای بازگشت مهاجران به تهران
۳- ایجاد عدالت‌خانه
۴- تشکیل دارالشّورا (مجلس نمایندگان)

۳۷) مظفرالدین شاه در راستای خواسته‌هاى مشروطه خواهان چه اقداماتی انجام داد؟

پاسخ: مظفرالدین شاه تسلیم خواسته‌های مردم شد. او عین‌الدوله را عزل کرد و فرمان تشکیل مجلس شورای ملی را در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ صادرکرد. هفت روز بعد، علما، با استقبال پرشکوه مردم، از قم بازگشتند. شهر چراغانی و جشن شادی به پا شد و در ۲۸ مرداد، اولین دورهٔ مجلس شورای ملّی با حضور نمایندگان تهران تشکیل گردید. عدّه‌ای از سیاستمداران مشروطه خواه، به تدوین قانون اساسی پرداختند. آنان با عجله آن را نوشتند و به امضای مظفرالدین شاه رساندند. شاه، ده روز پس از امضای قانون اساسی، درگذشت.

۳۸) بعد از مظفرالدین شاه چه کسی به تخت سلطنت رسید؟

پاسخ: بعد از مظفرالدین شاه، ولیعهد او، محمّدعلی میرزا، با عنوان محمّدعلی شاه، به سلطنت رسید.

۳۹) اولین بی اعتنایی محمدعلی شاه نسبت به مشروطه خواهان چه بود؟

پاسخ: محمّدعلی شاه، نمی‌خواست در برابر قانون اساسی و مجلس شورای ملّی تمکین کند. او در ۲۸ دی ۱۲۸۵ جشن تاج‌گذاری بر پا کرد و از اشراف و نمایندگان دولت‌های خارجی برای شرکت در این مراسم دعوت به عمل آورد، امّا نمایندگان مجلس شورای ملّی را دعوت نکرد. این، اوّلین بی‌اعتنایی محمّدعلی شاه به مجلس بود.

۴۰) قانون اساسی که در زمان مظفرالدین شاه نوشته شد دارای ضعف‌هایی بود؟

پاسخ: این قانون در پنجاه و یک اصل تنظیم شده بود و در حقیقت نظام نامه‌ای بود که ادارهٔ امور مجلس و حدود آن را روشن می‌ساخت. در این قانون، از حقوق و تکالیف دولت نسبت به ملت و بالعکس سخن به میان نیامده بود. بنابراین، لازم بود متمّمی بر آن نوشته و تکمیل می‌شد. به همین سبب، کمیسیونی متشکل از شش تن از نمایندگان، برای تدوین «متمّم قانون اساسی» تشکیل شد.

۴۱) اصل دوم متمم قانون اساسی چه بود و توسط چه کسی به تصویب رسید؟

پاسخ: با تلاش‌های پیگیر و مجاهدت‌های فراوان آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری اصل دوم متمّم قانون اساسی تصویب شد که مورد تأیید علمای ایران و مراجع بزرگ نجف قرار گرفت. بنابراین اصل، در هر دوره از مجلس، هیئتی پنج نفره از مجتهدان و فقیهان اسلام که با اقتضاهای زمان آشنا بودند، به عنوان عضو، در مجلس شورای ملّی شرکت می‌کردند تا بر قانون‌هایی که تدوین و تصویب می‌شد، نظارت کنند که خلاف قواعد اسلامی و دستورهای شرع نباشد.

۴۲) چرا شیخ فضل الله نوری از صف طرفداران مشروطه جدا شد؟ وی خواستار چه حکومتی بود؟

پاسخ: در فاصله‌ای که متمّم قانون اساسی تدوین می‌شد، اختلاف درونی مشروطه‌خواهان از یک سو و مخالفت محمدعلی شاه با نظام مشروطه از سوی دیگر، اوضاع را آشفته و پریشان ساخته بود؛ تا آنکه سرانجام شیخ فضل‌الله نوری به دلیل اعمال نفوذ غرب‌گرایان در نهضت مشروطه و انحراف آن از مسیر اسلامی و ملّی اولیه از صف طرفداران مشروطه جدا شد. او معتقد بود که باید «مشروطهٔ مشروعه» ایجاد شود.

۴۳) دومین بی اعتنایی محمدعلی شاه نسبت به مشروطه خواهان چه بود؟

پاسخ: بی‌اعتنایی بعدی محمدعلی شاه نسبت به نظام مشروطه در هنگام امضای متمّم قانون اساسی مشروطه، رخ داد. هنگامی که متمّم قانون اساسی تقدیم او شد، از امضای آن خودداری کرد.

۴۴) واکنش مردم و علما نسبت به امضا نکردن متمم قانون اساسی توسط محمدعلی شاه چه بود و چه پیامدی داشت؟

پاسخ: این برخورد، مردم را به هیجان آورد؛ بازارها بسته شد، و چندین هزار نفر به سوی مجلس هجوم آوردند. مردم شهرهای دیگر همچون تبریز، اصفهان، شیراز، رشت و کرمان نیز با مردم تهران هم صدا شدند. مراجع تقلید، از نجف اشرف، طی تلگراف‌هایی، به نصیحت شاه پرداختند. در چنین شرایطی، شاه، در شهریور سال 1286 به ناچار، متمّم قانون اساسی را امضا کرد.

۴۵) دلایل مخالفت روسیه با نهضت مشروطه ایران چه بود؟

پاسخ: ۱- جلوگیری از نفوذ انگلیس که در لباس مشروطه‌خواهی، از مشروطه طلبان حمایت می‌کرد؛
۲- کمک به محمّدعلی شاه که طرفدار روس بود؛
۳- پیشگیری از قیام ملّت‌های منطقهٔ قفقاز برای گرفتن آزادی، تحت تأثیر پیروزی مشروطه‌خواهان در ایران.

۴۶) چرا انگلستان از انقلاب مشروطه ایران حمایت مى کرد؟

پاسخ: ۱- افزایش اعتبار خود در ایران، برای دستیابی به موقعیتی بهتر یا برابر با روسیه؛
۲- به قدرت رساندن مهره‌های انگلیسی در دستگاه حاکم و مجلس؛
۳- محافظت از مرزهای هندوستان و سایر مستعمرات انگلستان در منطقه.

۴۷) چرا دولت روسیه و انگلستان قرارداد ١٩٠٧ میلادی امضا کردند و ایران را چگونه میان خودشان تقسیم کردند؟

پاسخ: با وجود رقابت‌های شدیدی که میان روس و انگلیس در ایران وجود داشت، موضوع جدیدی آنها را وادار به رفع اختلاف‌ها و توافق در مورد ایران کرد. این موضوع جدید حضور آلمان به‌عنوان یک قدرت جدید در صحنه سیاست جهان بود. با در خطر قرار گرفتن مستعمره‌های روس و انگلیس در جاهای دیگر دنیا، توسط استعمارگر جدید یعنی آلمان، آنها اختلاف‌ها را کنار گذاشتند و به موجب قرارداد ۱۹۰۷، ایران را بین خود تقسیم کردند. بر اساس این قرارداد روس و انگلیس، با پادرمیانی فرانسه که از قدرت روزافزون آلمان بیمناک بود، ایران را به سه منطقه تقسیم کردند. منظور از این کار هم آن بود که دو دولت تا حدودی از یکدیگر فاصله بگیرند و از برخوردهای احتمالی بین آنها، جلوگیری شود.

۴۸) اقدام انقلابی مردم و مجلس در برابر سیاست های استعماری انگلستان و روسیه چه بود؟

پاسخ: پس از اینکه قرارداد ۱۹۰۷ امضا شد، سفیران روس و انگلیس، رسماً دولت ایران را از آن قرارداد با خبر کردند. به محض اطلاع مردم، هیجان عمومی علیه این دولت‌ها شکل گرفت و نمایندگان مجلس، به اتفاق آرا، قرارداد را رد کردند. مجلس، قبل از آن نیز دریافت وام از دولت‌های خارجی را رد و برای حلّ این مشکل، به تأسیس «بانک ملّی» اقدام کرده بود. به علاوه، نوز بلژیکی را که پست مهمّ مالی ایران در دست او بود، اخراج کرده بود.

۴۹) چرا اقدام انقلابی مردم و مجلس زنگ خطر برای دولت استعمارگر بود؟

پاسخ: زیرا در جهت خلاف هدف‌های استعماری آنان جریان داشت. به همین دلیل، برای سرکوب مجلس، به توافق رسیدند و هنگامی که محمّدعلی شاه ساختمان مجلس را به توپ بست، روسیه از آن حمایت کرد و انگلیس نیز با سکوت خود، به آن رضایت داد.

۵۰) محمدعلی شاه برای مبارزه با مشروطه خواهان چه کسی را به کشور دعوت کرد و چه مسئولیتی به او داد؟

پاسخ: محمدعلی شاه برای مبارزه با مشروطه‌خواهان، میرزا علی اصغرخان امین‌السلطان را که از مخالفان جدّی مشروطه بود و در اروپا به سر می‌برد، به کشور دعوت کرد تا ریاست دولت را به او بسپارد و به کمک وی، دوباره نظام استبدادی را حاکم سازد. امین‌السلطان، با تدبیرهای امنیتی و حمایت روس‌ها، وارد ایران و به‌عنوان نخست‌وزیر منصوب شد.

۵۱) بھانه محمدعلی شاه برای به توپ بستن مجلس چه بود؟

پاسخ: محمّدعلی شاه در یکی از خیابان‌های تهران مورد سوء قصد قرار گرفت، ولی آسیبی ندید. شاه این اقدام را به مشروطه خواهان نسبت داد و به همین بهانه، تصمیم گرفت مجلس را برای همیشه تعطیل کند.

۵۲) محمدعلی شاه با تشویق کدام کشور و چگونه مجلس را به توپ بست؟

پاسخ: در تیر ۱۲۸۷، یعنی دو سال پس از استقرار مشروطه، محمد علی شاه با تشویق سفارت روسیه دستور حمله به مجلس شورای ملّی را صادر کرد. لیاخوف روسی فرماندهٔ نیروهای قزاق به فرمان محمّدعلی شاه با نیروهای خود به مجلس حمله کرد و بخشی از ساختمان مجلس را با گلوله های توپ تخریب کرد.

۵۳) بعد از به توپ بستن مجلس سرانجام مشروطه خواهان چه شد؟

پاسخ: تمام خانه های مشروطه خواهان غارت شد و مأموران به دستگیری آنان پرداختند. آیت‌الله سیّدمحمّد طباطبایی و سیّدعبدالله بهبهانی، توسّط قزاق‌ها دستگیر، شکنجه و تبعید شدند. به دستور شاه، میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، ملک‌المتکلّمین و سیّد جمال الدین واعظ اعدام شدند. بعضی از نمایندگان نیز که مورد تعقیب قرار گرفته بودند (از جمله تقی‌زاده)، به سفارت انگلیس پناه بردند.

۵۴) استبداد صغیر را تعریف کنید.

پاسخ: بدین گونه، در این دوره که یک سال به طول انجامید، بار دیگر استبداد به‌جای مشروطیت حاکم شد از این رو، آن را دورهٔ استبداد صغیر نامیده‌اند.

۵۵) واکنش گروه های مختلف مردم پس از به توپ بستن مجلس چه بود؟

پاسخ: مقاومت گروه‌هایی از مردم، علما و روشنفکران پس از به توپ بستن مجلس نیز ادامه پیدا کرد. تبریز آغازگِر مقاومت در این دوره بود و دو تن از مجاهدان نام‌آور آن خطّه به نام‌های ستارخان و باقرخان، بیش از نُه ماه در برابر دشمنان مشروطه مقاومت کردند.

۵۶) چه عاملی مشروطه خواهان را مقابل محمد علی شاه بعد از به توپ بستن مجلس در هدف شان یا بر جا نگه می داشت؟

پاسخ: آنچه آنان را در هدف‌هایشان پابرجا نگاه می‌داشت، حمایت مراجع تقلید مقیم نجف از مشروطه بود. آیت‌الله محمّدکاظم خراسانی، آیت‌الله سیّد عبدالله مازندرانی و آیت‌الله حاج میرزا حسین فرزند میرزاخلیل تهرانی، از مشروطه‌خواهان در برابر حکومت استبدادی محمدعلی شاه حمایت می‌کردند.

۵۷) دوره کوتاه استبداد محمد علی شاه چگونه پایان یافت؟

پاسخ: با مقاومت مردم تبریز و ایستادگی رهبران دینی و ملّی، مردم فارس، اصفهان، قزوین، کرمانشاه، گیلان، همدان و برخی دیگر از شهرها، وارد صحنهٔ مبارزه شدند و حکومت استبدادی را سخت در تنگنا گذاشتند. محمّدعلی شاه که در برابر مقاومت مردم تبریز درمانده بود، با فراگیر شدن خیزش، ناتوان‌تر شد. سرانجام نیروهای مردمی هوادار مشروطه از اصفهان و بختیاری و گیلان، راهی تهران شدند. سیاست روس و انگلیس در این زمان، مبتنی بر حفظ محمّدعلی شاه بود. سرانجام در تیر سال ۱۲۸۸ هواداران مشروطه به تهران رسیدند و با پناهنده شدن محمّد علی شاه به سفارت روسیه، حکومت استبدادی او به پایان رسید.

۵۸) دوره دوم مشروطه چگونه آغاز شد و ویژگی های آن را بیان کنید.

پاسخ: دورهٔ دوم مشروطه یکی از برهه‌های مهم تاریخ معاصر ایران است. این دوره با فتح تهران به‌دست مشروطه خواهان آغاز شد و دارای دو ویژگی بارز بود:
۱- اختلاف‌های شدید بین طرفداران مشروطه
۲- مداخله‌های آشکار و سلطه‌گرانهٔ روس و انگلیس در سرنوشت ایران

۵۹) احمد شاه چگونه به سلطنت رسید؟

پاسخ: پس از فتح تهران مجلسی فوق العاده، مرکب از سران و رؤسای مجاهدان، شاهزادگان، اعیان و وکلای سابق مجلس شورای ملّی، تشکیل شد و به اتفاق آرا، محمّدعلی شاه از سلطنت خلع و پسر دوازده سالهٔ او، احمد میرزای ولیعهد، به مقام سلطنت برگزیده شد.

۶۰) علت شعله ور شدن خشم مشروطه خواهان تبریز مانند ستار خان و باقرخان چه بود و آنها خواستار چه چیزی بودند؟

پاسخ: پس از آنکه دولت جدید تشکیل شد و جمعی از مستبدان و مرتجعان به وزارت و حکمرانی و سایر مقام‌های دولتی رسیدند، آتش خشم مشروطه خواهان تبریز شعله‌ور و ناخرسندی آنان علنی شد. افرادی نظیر ستارخان و باقرخان و جمعی دیگر از طرفداران مشروطه که برای نهضت فداکاری و مجاهدت کرده بودند، چون ملاحظه کردند که مستبدان دورهٔ استبداد و دشمنان دیروز مشروطه، دوباره زمامدار مملکت شدند، بسیار ناخشنود و معترض بودند. آنان همچنین خواستار اخراج افراد تندرو و افراطی نظیر تقی‌زاده از مجلس بودند.

۶۱) سرنوشت محمدعلی شاه پس از فتح تهران چه شد؟

پاسخ: محمّدعلی شاه، با حمایت روس و انگلیس، بدون محاکمه و حتی با پرداخت حقوق سالیانه راهی بندر اُِدسا در روسیه شد.

۶۲) چه هنگامی اختلاف میان مشروطه خواهان شدت گرفت؟ و موضوعات اختلاف نظر آنها چه بود؟

پاسخ: به دنبال اعدام شیخ فضل‌الله نوری و تشکیل دومین دورهٔ مجلس شورای ملّی، اختلاف میان مشروطه‌خواهان شدت گرفت. رابطه دین و سیاست از موضوعات مهم در این اختلافِ نظر بود. از نظر عده‌ای، مذهب سدی محکم در برابر بی‌عدالتی و استبداد بوده و بیگانگان را از دخالت در امور کشور باز می‌داشت و از نظر عده‌ای دیگر، دین باید از سیاست جدا شده و نهضت مشروطه از جنبه‌های دینی تهی گردد.

۶۳) مشکلات حکومت مشروطه در دوره دوم چه بود؟

پاسخ: تفرقه میان گروه‌ها و ناامنی، تنها مشکل بعد از برپاییِ مجدِد حکومت مشروطه نبود. دولت و مجلسِ جدید، ابزارهای لازم برای اداره کشور را در اختیار نداشتند. وزرای جدید انتخاب شده بودند، ولی وزارت خانه و تشکیلات منسجمی برای اجرای قوانین وجود نداشت. از طرفی خزانه تقریباً خالی بود و دولت نمی‌توانست وزارت خانه‌ها را راه‌ اندازی و اصلاحات را آغاز کند. گردآوریِ درآمدهای حکومتی هم با مشکل مواجه بود.

۶۴) مجلس دوم پس از برقراری مشروطه برای حل مشکلات چه کسانی را برای اداره امور کشور استخدام کرد؟

پاسخ: چندین کارشناس آمریکایی برای اصلاح امور اداری – مالی و تعدادی کارشناس نظامیِ سوئدی برای تأسیس نیروی ژاندارمری استخدام شدند.

۶۵) مورگان شوستر آمریکایی چه اقداماتی انجام داد؟

پاسخ: مورگان شوستر آمریکایی، معروف‌ترین چهره در بین آنان بود که با اختیارهای وسیعی که مجلس به او داد، شروع به انجام اصلاحاتی دامنه‌دار در امور مالی و گمرک‌ها کرد.

۶۶) واکنش روسیه و انگلیس در برابر اقدامات مورگان شوستر چه بود؟

پاسخ: این اقدام او که سبب منظم شدن دستگاه اقتصادی کشور می‌شد، روس و انگلیس را سخت عصبانی کرد. بنابراین، در سال ۱۲۹۰ ش روسیه، طی اخطاری به دولت ایران، تهدید کرد که اگر ظرف چهل و هشت ساعت به خواسته‌هایش عمل نشود، به اشغال ایران خواهد پرداخت.

۶۷) دولت روسیه طی اخطاری که در سال ١٢٩٠ به دولت ایران داد به درخواست‌هایی را مطرح کرد؟

پاسخ: ۱- اقدام‌های مورگان شوستر متوقّف و او از ایران اخراج شود؛
۲- بدون موافقت روس و انگلیس، از استخدام اتباع خارجی در ایران، خودداری شود؛
۳- هزینهٔ نگهداری قوای روسیه در ایران را، دولت ایران پرداخت کند.

۶۸) واکنش مجلس و نخست وزیر نسبت به اخطار روسیه در سال ١٢٩٠ شمسی چه بود؟

پاسخ: مجلس، اخطار روسیه را رد کرد ولی نخست وزیر ایران، از ترس اشغال پایتخت، تسلیم شد و مجلس شورای ملّی را منحل کرد. بدین ترتیب سلطه جویی دولت‌های روس و انگلستان و دخالت‌های آنها در ادارهٔ کشور مانع از آن شد تا مجلس نوپای مشروطه بتواند برای سر و سامان دادن به اوضاع اداری، مالی و نظامی کشور اقدام مؤثری انجام دهد.

۶۹) سفرنامه میرزا صالح شیرازی حاوی چه مطالبی است؟

پاسخ: سفرنامهٔ میرزاصالح شیرازی – از اوّلین دانشجویان اعزامی به خارج – از معروف‌ترین این آثار است. میرزا صالح شیرازی در سفرنامهٔ خود به روشنی از اندیشه‌های نوین غربی، به‌ویژه نظام حکومت مشروطهٔ انگلیس،تعریف و تمجید کرده است.

۷۰) مهاجرت روحانیون و مردم به شهر ری و تحصن در صحن حضرت عبدالعظیم به مهاجرت صغریٰ مشهور است.

۷۱) اقدامات روس‌ها در مقابل قیام مردم در مسئله شوستر را بیان کنید؟

پاسخ: الف- سرکوب کانون های مقاومت در تبریز و مشهد
ب- مرقد امام رضا (ع) را در مشهد به توپ بستند
ج- منطقه زیر نفوذ شان را طبق قرارداد ۱۹۰۷ اشغال کردند.
در این زمان انگلیس برای اشغال منطقه زیر نفوذ خود ، از هندوستان قوای هندی وارد جنوب ایران کرد.

۷۲) روس ها چگونه توانستند نیرو هایشان را از آذربایجان تا خراسان مستقر کنند؟

پاسخ: به دنبال اخطار ۴۸ ساعته روسیه در مورد اخراج شوسبر از ایران

۷۳) اختلاف میان مشروطه خواهان چه زمانی شدت گرفت؟

پاسخ: به دنبال اعدام شیخ فضل اللهّ نوری و تشکیل دومین دوره مجلس شورای ملیّ

۷۴) مهمترین اقدامات فاتحان تهران چه بود؟

پاسخ: ۱- انتخاب احمد شاه به سلطنت
۲- برکناری محمدعلی شاه
۳- اعدام شیخ فضل اله نوری

۷۵) آغاز دوره‌ی دوم مشروطه از چه زمانی است؟ دو ویژگی دوره دوم مشروطه چیست؟

پاسخ: با فتح تهران به دست مشروطه خواهان
۱- اختلاف های شدید بین طرفداران مشروطه
۲- مداخله های آشکار و سلطه گرانه روس و انگلیس در سرنوشت ایران

۷۶) سیاست روس و انگلیس نسبت به حکومت محمدعلی شاه پس از به توپ بستن مجلس چه بود؟

پاسخ: سیاست روس و انگلیس در این زمان، مبتنی بر حفظ محمّد علی شاه بود.

۷۷) دو تن از مجاهدان نام آور تبریز را در استبداد صغیر بنویسید؟

پاسخ: ستار خان و باقرخان

۷۸) روس ها چه نقشی در به توپ بستن مجلس شورای ملی داشتند؟

پاسخ: نقش مشوق محمدعلی شاه و در به توپ بستن

۷۹) شیخ فضل الله نوری چه نوع مشروطه ای می خواست؟

پاسخ: مشروطه مشروعه

۸۰) اولین مجلس شورای ملی به دست چه کسی و به چه تاریخی شروع به کار کرد؟

پاسخ: مظفرالدین شاه – ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ شمسی

۸۱) چرا مهاجرت دوم به کبری معروف شد؟

پاسخ: این مهاجرت که گسترده تر از مهاجرت قبل بود.

۸۲) علت مهاجرت کبری چه بود؟

پاسخ: در اعتراض به اقدام های دولت، به شهر مقدّس قم

۸۳) اولین مرحله اتحاد نیروهای ضد استبداد در کدام واقعه رخ داد؟

پاسخ: مهاجرت صغری

۸۴) اولین جرقه نهضت مشروطه چه بود؟

پاسخ: ماجرای نوز بلژیکی و اعتراض آیت اله بهبهانی

نکته مهم: دانش آموزان عزیز، تنها به خواندن این سوالات اکتفا نکنید و حتما متن درس را هم به دقت مطالعه کنید.

درس قلبی: سوالات متن درس چهارم تاریخ دوازدهم انسانی با جواب

همچنین بخوانید: جواب فعالیت های درس پنجم تاریخ دوازدهم انسانی

سوالات متن درس ۵ پنجم کتاب تاریخ دوازدهم انسانی متوسطه دوم با جواب را در این مقاله مشاهده کردید. امیدوارم از آن استفاده کرده باشید و از صفحات دیگر ماگرتا دیدن نمایید. برای بهتر پیدا کردن جواب ها در آخر کلمات جستجو شده داخل گوگل کلمه ماگرتا را قرار دهید. همچنین سوالات خود را در بخش دیدگاه بنویسید.