اخبارعلمی

جواب فعالیت های فصل ۹ علوم هشتم ⚡️ درس الکتریسیته

گام به گام پاسخ نامه و حل آزمایش کنید ها و فعالیت های فصل ۹ نهم الکتریسیته کتاب علوم هشتم صفحه ۷۷ ، ۷۸ ، ۷۹ ، ۸۰ ، ۸۱ ، ۸۲ ، ۸۳ ، ۸۴ ، ۸۵ و ۸۸

جواب فعالیت های فصل 9 نهم علوم هشتم ؛ در این مقاله پاسخ و جواب آزمایش کنید ، گفت و گو کنید ، خود را بیازمایید ، اطلاعات جمع آوری کنید و فعالیت های صفحه ۷۷ ، ۷۸ ، ۷۹ ، ۸۰ ، ۸۱ ، ۸۲ ، ۸۳ ، ۸۴ ، ۸۵ و ۸۸ درس فصل ۹ نهم الکتریسیته کتاب علوم تجربی پایه هشتم متوسطه اول را قرار داده ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

پاسخ فصل بعدی: جواب فصل ۱۰ علوم هشتم

جواب فعالیت های فصل ۹ علوم هشتم

جواب فعالیت صفحه ۷۷ فصل نهم علوم هشتم

با توجّه به آنچه درباره باردار شدن اجسام خوانده‌اید، توضیح دهید چرا:

الف) وقتی با پارچه خشک و تمیز پرز داری صفحه تلویزیون را تمیز می‌کنید، پرزهای پارچه به صفحه تلویزیون می‌چسبند.

پاسخ: چون صفحه تلویزیون بار دار است و ذرات کم وزن مثل پرز ها را جذب می کند.

ب) هنگامی که با شانهٔ پلاستیکی موهای خشک و تمیز را شانه می‌کنید، رشته‌های مو به دنبال شانه کشیده می‌شوند.

پاسخ: چون شانه باردار شده است و موها را جذب می کند.

پ) وقتی شانهٔ پلاستیکی یا بادکنک را با موهای خشک سر مالش دهید و بعد آن را به باریکهٔ آب نزدیک کنید، باریکه آب به طرف شانه یا بادکنک کشیده می‌شود.

پاسخ: چون شانه باردار شده است و وقتی آن را به باریکه آب نزدیک می کنیم آن را جذب می کند.

جواب آزمایش کنید صفحه ۷۷ فصل ۹ علوم هشتم

هدف آزمایش: آشنایی با انواع بار های الکتریکی
مواد و وسایل: دو بادکنک مشابه، پارچه پشمی، نخ، مقداری خرده‌های کاغذ
روش اجرا

۱- بادکنک‌ها را باد کنید و با نخ دهانهٔ آنها را ببندید.

۲- یکی از بادکنک‌ها را با پارچهٔ پشمی مالش دهید؛ سپس یک بار پارچه و بار دیگر بادکنک را به خرده‌های کاغذ نزدیک کنید. چه روی می‌دهد؟

پاسخ: در اثر مالش بادکنک پلاستیکی با پارچه ی پشمی، بار بادکنک منفی و پارچه مثبت می شوند. براده های کاغذ خنثی هستند (بار مثبت و منفی آنها با هم برابر است) وقتی بادکنک را به آنها نزدیک می کنیم جذب بادکنک می شوند.

۳- هر دو بادکنک را با پارچهٔ پشمی مالش دهید و بعد آنها را به هم نزدیک کنید. چه اتفاقی می‌افتد؟

پاسخ: بادکنک ها از هم دور می شوند. چون هر دو دارای بار منفی هستند.

۴- پارچهٔ پشمی و بادکنک را که به هم مالش داده‌اید، بلافاصله پس از مالش، به هم نزدیک کنید. چه اتفاقی می‌افتد؟

پاسخ: بادکنک جذب پارچه پشمی می شود.

از این آزمایش چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟

پاسخ: نتیجه می گیریم که بارهای منفی و مثبت بر هم نیرو وارد می کنند.

پاسخ آزمایش کنید صفحه ۷۸ فصل نهم علوم هشتم

هدف آزمایش: اثر دوبار الکتریکی بر یکدیگر
مواد و وسایل: کیسهٔ فریزر یا پارچهٔ ابریشمی، دو میلهٔ شیشه‌ای، دو میلهٔ پلاستیکی، پارچهٔ پشمی و نخ

روش اجرا:
۱- به کمک یک کیسهٔ پلاستیکی (فریزر) یا پارچهٔ ابریشمی دو میلهٔ شیشه‌ای را با مالش باردار کنید.
۲- با استفاده از پارچهٔ پشمی، دو میلهٔ پلاستیکی را باردار کنید و آزمایش‌های زیر را انجام دهید. از این آزمایش‌ها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟

پاسخ آزمایش کنید صفحه ۷۸ فصل نهم علوم هشتم

الف) دو میله شیشه‌ای باردار را به هم نزدیک کنید.

پاسخ: بار میله شیشه ای در اثر مالش مثبت شده، پس دو میله شیشه ای در کنار هم نیروی دافعه دارند و همدیگر را دفع می کنند.

ب) میله شیشه‌ای را به میله پلاستیکی نزدیک کنید.

پاسخ: میله شیشه ای بار مثبت با میله پلاستیکی بار منفی دارند، که نیروی جاذبه را بر هم وارد می کنند.

پ) دو میله پلاستیکی باردار را به هم نزدیک کنید.

پاسخ: بار دو میله پلاستیکی در اثر مالش منفی شده، پس این دو میله در کنار هم نیروی دافعه دارند و یکدیگر را دفع می کنند.

نتیجه آزمایش: نتیجه می گیریم که: ۱) اجسامی که بار غیر همنام دارند یکدیگر را جذب می کنند. ۲) اجسامی که بار همنام دارند یکدیگر را دفع می کنند.

جواب آزمایش کنید صفحه ۷۹ فصل نهم علوم هشتم

هدف آزمایش: تشخیص جسم باردار و نوع بار آن
مواد و وسایل: برق‌نما، میلهٔ پلاستیکی، میلهٔ شیشه‌ای، پارچهٔ پشمی، کیسهٔ پلاستیکی (فریزر)

جواب آزمایش کنید صفحه ۷۹ فصل نهم علوم هشتم

روش اجرا
۱- به ترتیب به وسیلهٔ پارچهٔ پشمی و کیسهٔ پلاستیکی، میله‌های پلاستیکی و شیشه‌ای را باردار کنید.
۲- یک بار میلهٔ پلاستیکی و بار دیگر میلهٔ شیشه‌ای را به کلاهک برق‌نما بدون بار نزدیک و سپس دور کنید. چه مشاهده می‌کنید؟

پاسخ: اگر جسمی با بار الکتریکی منفی یا مثبت را به کلاهک الکتروسکوپ خنثی نزدیک کنیم، ورقه ها از هم دور می شوند. و اگر ورقه های آن حرکت نکرد، جسم رسانا بوده و در اثر مالش در حالت عادی بدون پایه عایق بار دار نمی شود.

پس اگر کلاهک الکتروسکوپ خنثی (بدون بار) باشد با نزدیک کردن میله پلاستیک بار مثبت در کلاهک می ماند و بار منفی به ورقه ها رفته، آنها از هم دور می شوند و با نزدیک کردن میله شیشه ای بار مثبت در ورقه ها قرار می گیرد که ورقه ها را از هم دور می شود بعد از دور کردن میله ها کلاهک دوباره خنثی می شود و ورقه ها به سر جای قبل خود باز می گردند.

۳- میلهٔ پلاستیکی باردار را با کلاهک برق‌نما تماس دهید و سپس میلهٔ باردار شیشه‌ای و پلاستیکی را به برق‌نما نزدیک کنید. اکنون چه چیزی مشاهده می‌کنید؟

پاسخ: اگر میله پلاستیکی با بار منفی را به الکتروسکوپ تماس دهیم، الکترون ها (بار منفی) به الکتروسکوپ رفته و بار آن منفی می شود. با نزدیک کردن میله ی مثبت ورقه ها به هم نزدیک می شوند. و با نزدیک کردن میله ی منفی به ورقه های الکتروسکوپ با بار منفی، ورقه ها از هم دور می شوند.

از این آزمایش‌ها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟ چگونه می‌توان به وسیلهٔ برق‌نما نشان داد، یک جسم باردار است یا نه و نوع بار آن چیست؟

پاسخ: نتیجه می گیریم که: ۱) وقتی میله پلاستیکی را به کلاهک تماس می دهیم الکتروسکوپ دارای بار منفی می شود:

میله شیشه ای ← ورقه ها به هم نزدیک می شوند (بار میله‌ی شیشه ای (مثبت))
میله پلاستیکی ← ورقه ها از هم دور می شوند. (بار میله‌ی پلاستیکی (منفی))


۲) اجسام با گرفتن یا از دست دادن الکترون دارای بار الکتریکی می‌شوند. اگر جسم باردار به کلاهک الکتروسکوپ نزدیک کنیم:

۱) ورقه ها بازتر شدند ← بار جسم با بار الکتروسکوپ یکسان
۲) ورقه ها نزدیک تر شوند← بار جسم با بار الکتروسکوپ یکسان

جواب گفت و گو کنید صفحه ۸۰ فصل ۹ علوم هشتم

توضیح دهید چرا اتم در حالت عادی خنثی (بدون بار الکتریکی) است؟

پاسخ: چون در حالت عادی تعداد الکترون ها با پروتون های (بارهای مثبت و منفی) هر اتم برابر است، پس اتم خنثی می باشد.

پاسخ خود را بیازمایید صفحه ۸۰ فصل نهم علوم هشتم

وقتی کیسهٔ پلاستیکی را با میلهٔ شیشه‌ای مالش می‌دهیم، میله و کیسه دارای بار الکتریکی می‌شوند. با توجه به شکل توضیح دهید.

۱- الکترون‌ها از کدام جسم کَنده می‌شود؟

پاسخ: اجسامی که تجمع بار منفی در سطح خود دارند، مانند شیشه الکترون از دست می دهند و مثبت می شوند. و اجسامی که تجمع بار مثبت در سطح خود دارند مانند پلاستیک ها، الکترون می گیرند و منفی می شود. پس میله ی شیشه ای الکترون از دست داده و کیسه پلاستیکی الکترون می گیرد.

۲- آن جسم چه باری پیدا می‌کند؟ 

پاسخ: بار مثبت پیدا می‌کند.

پاسخ آزمایش کنید صفحه ۸۱ و ۸۲ فصل ۹ علوم هشتم

هدف آزمایش: ایجاد بار الکتریکی به روش القا
مواد و وسایل: دو کرهٔ فلزی یکسان با پایه‌های نارسانا، میلهٔ پلاستیکی، پارچهٔ پشمی و برق‌نما

روش اجرا
۱- دو کرهٔ فلزی را مطابق شکل (الف) در تماس با یکدیگر قرار دهید؛ سپس با دست آنها را لمس کنید تا اگر کره‌ها از قبل بار الکتریکی دارند، در اثر تماس با بدن شما، بدون بار شوند.

پاسخ آزمایش کنید صفحه ۸۱ و ۸۲ فصل ۹ علوم هشتم

۲- میلهٔ پلاستیکی را با پارچهٔ پشمی مالش دهید ومانند شکل (ب) آن را به کرهٔ A نزدیک کنید.

۳- بدون حرکت دادن میلهٔ پلاستیکی، پایهٔ کرهٔ B را بگیرید و آن را از کرهٔ A دور کنید. (شکل پ).

۴- میلهٔ پلاستیکی را دور کنید (شکل ت).

۵- برق‌نما را به روش تماس با میلهٔ پلاستیکی باردار و هر یک از کره‌ها را به کلاهک آن نزدیک کنید. چه مشاهده می‌کنید؟ از این آزمایش چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟

پاسخ: کره A بر اثر القای الکتریکی دارای بار مثبت، و کره B که از میله پلاستیکی دورتر بود دارای بار منفی شده است. با نزدیک کردن میله پلاستیکی، الکترون های آزاد کره A تحت تاثیر نیروی دافعه، بار منفی میله را گرفته و به دورترین نقطه از کره B رفتند. در نتیجه کره A الکترون از دست داده دارای بار مثبت و کره B دارای بار منفی شد. با نزدیک کردن کره A به الکتروسکوپ، باردار شده و ورقه‌ها به هم نزدیک می شوند و با نزدیک کردن کره B، ورقه ها از هم دور می شوند.

جواب فعالیت صفحه ۸۲ فصل ۹ علوم هشتم

وقتی یک شانهٔ پلاستیکی را با پارچهٔ پشمی مالش می‌دهیم، معمولاً شانه دارای بار الکتریکی منفی می‌شود. اگر شانه را به براده‌های بدون بار ورق آلومینیم نازک نزدیک کنیم، شانه براده‌های آلومینیم را به طرف خود جذب می‌کند. با توجه به القای بار الکتریکی توضیح دهید چرا چنین اتفاقی رخ میدهد؟

پاسخ: وقتی شانهٔ پلاستیکی را با پارچهٔ پشمی مالش می‌دهیم، شانه دارای بار الکتریکی منفی می‌شود، یعنی الکترون‌های اضافه پیدا می‌کند. وقتی این شانه را به براده‌های آلومینیوم نزدیک می‌کنیم، به دلیل خاصیت القای بار الکتریکی، بارهای مثبت در براده‌های آلومینیوم به سمت شانهٔ منفی جذب می‌شوند و بارهای منفی از آن دور می‌شوند. این جابه‌جایی بار باعث می‌شود براده‌ها به سمت شانه کشیده شوند و به آن جذب شوند.

جواب اطلاعات جمع آوری کنید صفحه ۸۳ فصل نهم علوم هشتم

برای حفاظت از ساختمان‌های بلند از خطر برخورد آذرخش از وسیله‌ای به نام برق‌گیر استفاده می‌کنند. درباره برق‌گیر و نقش آن در جلوگیری از آسیب به ساختمان، اطلاعاتی را جمع‌آوری، و گزارش آن را در کلاس ارائه کنید.

پاسخ: برق گیر از جنس مس با ضخامت زیادی با نوک تیز است که قسمت نوک تیز برق گیر را در بالای ساختمان نصب می شود انتهای آن را در اعماق مرطوب زمین قرار می دهند. تیزی نوک برق گیر باعث می‌شود تا در اثر صاعقه بار الکتریکی زیاد را به زمین منتقل کند و این برق وارد ساختمان نشود و وسایل برقی آسیب نبینند.

پاسخ دیگر: برق‌گیر وسیله‌ای است که روی پشت‌بام ساختمان‌های بلند نصب می‌شود تا از آسیب‌های ناشی از برخورد آذرخش (رعد و برق) به ساختمان جلوگیری کند. وقتی آذرخش به سمت زمین حرکت می‌کند، برق‌گیر به عنوان یک مسیر امن برای جریان الکتریکی عمل می‌کند و بار الکتریکی آذرخش را از طریق کابل‌های ضخیم به زمین هدایت می‌کند. این کار باعث می‌شود که جریان برق به جای وارد شدن به ساختمان و آسیب رساندن به آن، به راحتی به زمین منتقل شود و خطر آتش‌سوزی یا آسیب به تجهیزات داخل ساختمان کاهش یابد.

پاسخ آزمایش کنید صفحه ۸۴ فصل نهم علوم هشتم

هدف آزمایش: نقش باتری در یک مدار ساده
مواد و وسایل: دو قطعه سیم نازک، باتری ۱/۵ ولتی، لامپ کوچک، چسب نواری یا لنت

روش اجرا
١- با استفاده از وسایل داده شده مداری تشکیل دهید و لامپ را روشن کنید.
٢- یک قطعه سیم را حذف کنید و سپس با وسایل موجود مدار جدیدی تشکیل دهید و لامپ را روشن کنید.
٣- در گروه خود درباره نقش باتری، سیم های رابط و لامپ در مدار بحث کنید.

پاسخ: سیم نازک: نقش رسانا برای انتقال جریان الکتریکی را دارند و مسیر حرکت جریان را تعیین می کنند.
مولد: انرژی لازم مدار برای ایجاد اختلاف پتانسیل را تامین می کند.
ولت سنج و آمپرسنج: برای اندازه گیری پارامترهای اختلاف پتانسیل و شدت جریان به کار می روند.
لامپ: مصرف کننده انرژی است.

پاسخ کامل‌تر: ۱- ابتدا با استفاده از باتری، سیم‌ها و لامپ، مداری تشکیل دهید که لامپ روشن شود. این مدار نشان می‌دهد که چگونه باتری انرژی لازم برای روشن کردن لامپ را فراهم می‌کند.

۲- سپس یکی از سیم‌ها را حذف کرده و دوباره مدار جدیدی تشکیل دهید و سعی کنید لامپ را روشن کنید. مشاهده خواهید کرد که بدون یکی از سیم‌ها مدار کامل نمی‌شود و لامپ روشن نمی‌شود.

نتیجه‌گیری: باتری منبع انرژی الکتریکی است و جریان الکتریکی لازم برای روشن کردن لامپ را فراهم می‌کند. سیم‌ها به عنوان مسیر جریان الکتریکی عمل می‌کنند و بدون وجود مسیر کامل، جریان به لامپ نمی‌رسد و مدار کار نمی‌کند. لامپ نیز دستگاهی است که انرژی الکتریکی را به نور تبدیل می‌کند و به ما نشان می‌دهد که جریان در مدار وجود دارد.

پاسخ اطلاعات جمع آوری کنید صفحه ۸۵ فصل ۹ علوم هشتم

ساختمان داخلی باتری‌ها خیلی شبیه باتری‌ای است که شما با استفاده از لیموترش و تیغه‌های فلزی ساخته‌اید؛ یعنی در این باتری‌ها دو تیغه غیر هم جنس در یک مایع شیمیایی خاص (یا یک خمیر شیمیایی مرطوب) که الکترولیت نامیده می‌شود، قرار دارند. دربارهٔ شیوهٔ کارکرد باتری‌ها اطلاعاتی را جمع‌آوری کنید و نتیجهٔ آن را به صورت پرده‌نگار به کلاس گزارش دهید.

پاسخ: باتری دارای روکش فلزی است که مشخصات و اطلاعات باتری بر روی آن نوشته شده است. در زیر پوشش باتری فلزی به نام روی وجود دارد که پایانه منفی باتری است و در داخل زینک یک میله کربنی وجود دارد که قطب مثبت باتری است. ناحیه اطراف کربن نیز با لایه ای پوشیده شده است که به عنوان یک الکترولیت قوی عمل می کند. یک ورقه فیبر با قیر پوشانده شده است تا از خشک شدن الکترولیت جلوگیری شود. با اتصال باتری، یون های منفی از طریق سیم هادی وارد مصرف کننده شده و پس از تولید انرژی در آن، به سمت یون های مثبت حرکت می کنند.

پاسخ دیگر: شیوه کار باتری‌ها: باتری‌ها بر اساس واکنش‌های شیمیایی که در داخل آن‌ها رخ می‌دهد، انرژی شیمیایی را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کنند. درون باتری‌ها دو تیغه (الکترود) از جنس فلزات مختلف مانند روی و مس در یک مایع یا خمیر شیمیایی قرار می‌گیرند که به آن الکترولیت گفته می‌شود. الکترولیت باعث می‌شود که این دو تیغه با هم واکنش کنند.

نحوه کارکرد: وقتی باتری در مدار قرار می‌گیرد، واکنش شیمیایی در الکترولیت باعث آزاد شدن الکترون‌ها از یکی از الکترودها (آند) می‌شود. این الکترون‌ها به سمت الکترود دیگر (کاتد) حرکت می‌کنند.
این حرکت الکترون‌ها در مدار خارجی، جریان الکتریکی ایجاد می‌کند که می‌تواند به لامپ یا هر وسیله دیگری برسد و آن را روشن کند.


جمع‌بندی برای ارائه در کلاس:

  1. الکترودها: دو تیغه از جنس فلزات مختلف، که جریان الکتریکی تولید می‌کنند.
  2. الکترولیت: مایعی که واکنش شیمیایی را ممکن می‌سازد.
  3. جریان الکتریکی: نتیجه حرکت الکترون‌ها از یک الکترود به الکترود دیگر در مدار.

این توضیحات را می‌توانید در قالب پرده‌نگار یا اسلاید برای نمایش به کلاس آماده کنید.

جواب خود را بیازمایید صفحه ۸۸ فصل نهم علوم هشتم

در شکل روبه‌رو، آمپرسنج عدد ۰/۰۵ آمپرو ولت سنج عدد ۳ ولت را نشان می‌دهد. مقاومت لامپ چند اهم است؟

جواب خود را بیازمایید صفحه ۸۸ فصل نهم علوم هشتم

پاسخ: ۶۰ اهم است که در تصویرنحوه بدست آمدن آن را می توانید مشاهده کنید:

جواب خود را بیازمایید صفحه 88 فصل نهم علوم هشتم

جواب فعالیت صفحه ۸۸ فصل نهم علوم هشتم

به وسیلهٔ چند باتری ۱/۵ ولتی، لامپ ۳ ولتی و سرپیچ آن، سیم‌های رابط، کلید، ولت‌سنج و آمپرسنج؛ مدارهای مختلفی را تشکیل دهید که جریان الکتریکی در آنها متفاوت باشد. اثر جریان الکتریکی بر نور لامپ را بررسی کنید.

پاسخ: در این قسمت نحوه بستن مدار بسیار مهم است. اگر لامپ در مدار به صورت موازی بسته شود، شدت جریان افزایش می یابد و نور لامپ افزایش می یابد. اگر به صورت متوالی بسته شود، نور لامپ کاهش می یابد.

پاسخ کامل و طولانی‌تر: بررسی تأثیر جریان الکتریکی در مدارهای مختلف بر شدت نور لامپ.

مواد و وسایل:

  • چند باتری ۱.۵ ولتی
  • لامپ ۳ ولتی و سرپیچ آن
  • سیم‌های رابط
  • کلید
  • ولت‌سنج
  • آمپرسنج

روش اجرا:

  1. مدار اولیه: ابتدا یک مدار ساده با یک باتری ۱.۵ ولتی، لامپ ۳ ولتی، کلید، و سیم‌های رابط تشکیل دهید. ولت‌سنج و آمپرسنج را برای اندازه‌گیری ولتاژ و جریان در مدار وصل کنید. روشنایی لامپ را مشاهده کنید.
  2. افزایش تعداد باتری‌ها: یک باتری ۱.۵ ولتی دیگر به مدار اضافه کنید تا ولتاژ مدار به ۳ ولت برسد. دوباره ولت‌سنج و آمپرسنج را بررسی کنید و روشنایی لامپ را مشاهده کنید. خواهید دید که نور لامپ نسبت به حالت قبلی بیشتر شده است.
  3. اتصال باتری‌ها به صورت موازی: حالا باتری‌ها را به صورت موازی در مدار قرار دهید و شدت جریان و ولتاژ را اندازه‌گیری کنید. مشاهده خواهید کرد که جریان افزایش می‌یابد، اما ولتاژ تغییری نمی‌کند، و تأثیر جریان اضافی بر روشنایی لامپ را بررسی کنید.

نتیجه‌گیری: جریان الکتریکی بیشتر (با افزایش تعداد باتری‌ها) باعث می‌شود که لامپ روشن‌تر شود. این آزمایش نشان می‌دهد که با افزایش جریان و ولتاژ در مدار، شدت نور لامپ تغییر می‌کند.

پاسخ فصل قبلی: جواب فصل ۸ علوم هشتم

توجه: شما دانش آموزان عزیز اگر می خواهید به راحتی به جواب فعالیت های کتاب علوم هشتم دسترسی داشته باشید، تنها کافیه جواب فصل مورد نظرتان را به همراه عبارت « ماگرتا » در گوگل جست و جو کنید.

در این مقاله جواب همه فعالیت های درس فصل 9 نهم الکتریسیته کتاب علوم هشتم را به صورت کامل بررسی کردیم، شما دانش آموزان عزیز می توانید از قسمت دیدگاه، نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید. 😉

زنجیران

هم‌بنیانگذار ماگرتا ، عاشق دنیای وب و ۷ سالی ست که فعالیت جدی در حوزه اینترنت دارم. تخصص من تولید محتوایی‌ست که مورد نیاز مخاطبان است. مدیر ارشد تیم شبکه های اجتماعی سایت هستم. به قول ماگرتایی‌ها وقت بروز شدنه !

19 Comments

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

14 − شش =