سوالات متن درس سوم تاریخ دوازدهم انسانی با جواب

سوالات متن درس سوم تاریخ دوازدهم انسانی با جواب ؛ در این مقاله پاسخ و جواب نمونه سوال های تشریحی و تعریف کنید و جای خالی مهم امتحانی متن فصل و درس ۳ سوم سیاست و حكومت در عصر قاجار (از آغاز تا پایان سلطنت ناصرالدین شاه) کتاب تاریخ دوازدهم انسانی متوسطه سوم را قرار داده ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

درس بعدی:

نمونه سوال های متن 3 سوم تاریخ دهم انسانی با جواب

۱) حکومت قاجار در چه شرایطى در ایران تاسیس شد؟

پاسخ: در آغاز قرن ۱۳ق/ ۱۹م، هم‌زمان با اوج‌گرفتن رقابت دولت‌های اروپایی برای تسلط سیاسی – اقتصادی بر کشورهای مشرق زمین، حکومت قاجار در ایران تأسیس شد.

۲) چگونگى تاسیس حکومت قاجاریه توسط آقا محمد خان قاجار را بیان کنید.

پاسخ: آقامحمدخان پسر بزرگ محمد حسن‌خان قاجار بود که پس از کشته شدن پدرش، به عنوان گروگان در شیراز، پایتخت کریم‌خان زند، به سر می‌برد و حتی مورد مشورت کریم‌خان قرار می‌گرفت. آقا محمدخان پس از مرگ کریم خان فرصت را غنیمت شمرد و از شیراز به استرآباد (گرگان) رفت و با متحد کردن افراد ایل قاجار، آمادهٔ رویارویی با زندیان شد. او نخست نواحی شمالی و مرکزی ایران را تصرف کرد و تهران را پایتخت خود قرار داد، سپس با غلبه بر لطفعلی‌خان زند و سرکوب طغیان حاکم گرجستان، در سال ۱۲۱۰ق/ ۱۱۷۴ش در تهران تاج‌گذاری کرد.

۳) علت لشكركشی آقامحمد خان قاجار به خراسان بعد از تاجگذاری چه بود؟

پاسخ: آقا محمدخان پس از تاج‌گذاری به عزم برچیدن بساط حکومت جانشینان نادرشاه و دستیابی به غنایم و گنجینهٔ جواهرات وی، راه خراسان را در پیش گرفت.

۴) علت لشكرکشی آقامحمد خان قاجار به قفقاز چه بود؟

پاسخ: او سپس به منظور برقرار کردن نظم و امنیت به منطقهٔ قفقاز لشکرکشی کرد و در همین زمان به‌دست چند تن از همراهانش به قتل رسید.

۵) علت ستایش آقامحمد خان قاجار چه بود؟

پاسخ: آقامحمدخان برای ایجاد یکپارچگی سیاسی و بازگرداندن حاکمیت دولت مرکزی به سرتاسر قلمرو ایران بسیار کوشید.

۶) علت نکوهش آقامحمد خان قاجار چه بود؟

پاسخ: به سبب بی‌رحمی و کینه‌توزی‌اش در برخورد با مخالفان و رقیبان که تا حدودی ریشه در ستم‌هایی داشت که در زمان کودکی و نوجوانی بر او رفته بود، در تاریخ نام او به‌نکویی برده نمی‌شود.

۷) پس از آقا محمد خان قاجار چه کسی زمام امور را به دست گرفت؟

پاسخ: فتحعلی شاه

۸) سال‌های نخست سلطنت فتحعلی شاه به چه اموری گذشت؟

پاسخ: سال‌های نخست سلطنت فتحعلی شاه به سرکوب شورش‌های داخلی و تحکیم پادشاهی در خاندان قاجار گذشت.

۹) دوران سلطنت نسبتاً طولانی سلطنت فتحعلی شاه حکومت قاجار با چه شرایطی مواجه بود؟

پاسخ: در دوران سلطنت نسبتاً طولانی او، حکومت قاجار از یک سو با تهاجم نظامی گستردهٔ روسیه و از سوی دیگر با رقابت دولت‌های انگلستان و فرانسه برای نفوذ سیاسی و اقتصادی در ایران مواجه بود. فتحعلی‌شاه در حفظ یکپارچگی کشور و سامان دادن به اوضاع داخلی موفق بود اما در مقابله با تهاجم نظامی و نفوذ سیاسی کشورهای اروپایی ناکام ماند.

۱۰) محمد میرزا چگونه به تخت پادشاهی نشست؟

پاسخ: محمدمیرزا پس از مرگ فتحعلی‌شاه با تدابیر میرزا ابوالقاسم خان قائم‌مقام فراهانی و سرکوب چند تن از عموها و برادران خود، که مدعی سلطنت بودند، به تخت پادشاهی نشست.

۱۱) علت دسیسه گری مخالفان قائم مقام فراهانی چه بود؟

پاسخ: اگرچه تدابیر قائم‌مقام موجب سر و سامان یافتن امور کشور شد، ایستادگی او در مقابل زیاده خواهی‌های انگلیسی‌ها و تلاش برای کاستن از دخالت ناروای محمدشاه و درباریان در امور کشور، اسباب دسیسه‌گری مخالفانش را فراهم آورد و شاه را نسبت به این وزیر بزرگ بدبین کرد.

۱۲) پس از مرگ قائم مقام فراهانی چه کسی به جای او نشست؟

پاسخ: حاجی میرزا آقاسی، مراد و معلمِ درویش مسلک شاه، به جای او نشست. در دوران صدارت میرزا آقاسی، نفوذ دولت‌های روسیه و انگلستان در ایران افزایش یافت.

۱۳) پس از مرگ محمد شاه چه کسی و چگونه به تخت پادشاهی نشست؟

پاسخ: پس از مرگ محمدشاه، ولیعهد او، ناصرالدین میرزا، با درایت میرزاتقی‌خان فراهانی بر تخت شاهی نشست.

۱۴) ناصرالدین شاه چه کسی را به صدر اعظمی خودش انتخاب کرد؟

پاسخ: امیر کبیر

۱۵) امیر کبیر چه اقداماتی انجام داد؟

پاسخ:  امیرکبیر که تربیت یافتهٔ قائم مقام بود، با استفاده از تجربه‌های سیاسی ارزشمند خود، علاوه بر سامان دادن به اوضاع کشور، برنامهٔ منسجمی را برای اصلاح امور سیاسی و اقتصادی کشور تهیه کرد و بخشی از آن را به اجرا درآورد.

۱۶) چرا امیر کبیر به سرنوشت قائم مقام دچار شد و اصلاحاتش به نتیجه مطلوب نرسید؟

پاسخ: امیرکبیر با توطئه و دسیسهٔ مخالفان داخلی و خارجی به سرنوشت قائم‌مقام دچار شد و اصلاحاتش به نتیجه مطلوب نرسید.

۱۷) یکی از صدراعظم های عصر ناصری که نقش موثری در تشویق شاه برای سفر به فرنگ، اخذ تمدن اروپایی و ترغیب وی به دادن امتیازات به انگلیس و روسیه داشت چه کسی بود؟

پاسخ:  میرزا حسین‌خان سپهسالار، یکی از صدراعظم‌های عصر ناصری، نقش مؤثری در تشویق شاه برای سفر به فرنگ و اخذ تمدن اروپایی و ترغیب وی به دادن امتیازهای فراوان به انگلیس و روس تزاری داشت.

۱۸) چرا برنامه های میرزا حسین خان سيهسالار به نتیجه نهایی نرسید؟

پاسخ: برنامه‌های او به سبب مخالفت‌های داخلی و تردیدهای شاه به جایی نرسید.

۱۹) چرا اصلاحات عصر ناصرالدین شاه به تغییر اساسی منجر نشد؟

پاسخ: ناصرالدین شاه اگرچه ضرورت نوگرایی و جبران عقب‌ماندگی کشور را درک کرده بود، از نتایج سیاسی آن، که کاهش قدرت و اختیارات نامحدود شاه بود، به شدت وحشت داشت. برای مثال، او مدرسهٔ دارالفنون را نماد ترقی قلمداد می‌کرد و علاقهٔ فراوانی به انتشار کتاب و روزنامه داشت اما در عین حال، از نشر اندیشهٔ سیاسی جدید و ترویج افکار مشروطه‌طلبی و جمهوری‌خواهی در ایران سخت بیمناک بود. ازاین‌رو، اصلاحات عهد او به تغییر اساسی منجر نشد.

۲۰) در زمان ناصرالدین شاه کدام دولت‌های اروپایی نفوذ سیاسی خود را در ایران افزایش دادند و برای کسب امتیازات اقتصادی در کشور ما به رقابت برخاستند؟

پاسخ: در زمان ناصرالدین‌شاه نیز دولت‌های روسیه و انگلستان نفوذ سیاسی خود را در ایران افزایش دادند و برای کسب امتیازات اقتصادی در کشور ما به رقابت برخاستند.

۲۱) ناصرالدین شاه چگونه به قتل رسید؟

پاسخ: ناصرالدین شاه در واپسین سال‌های حکومت، بیشتر وقتش را به سرودن شعر، نقاشی و شکار می‌گذراند. سرانجام، در آستانهٔ پنجاهمین سالگرد سلطنتش، میرزا رضا کرمانی که از هواداران ستم کشیدهٔ سیدجمال‌الدین اسدآبادی بود، او را به قتل رساند.

۲۲) نظام حکومتى ایران تا پیش از انقلاب مشروطه چگونه بود؟

پاسخ: نظام حکومتی ایران تا پیش از انقلاب مشروطه، پادشاهی مطلقه و استبدادی بود. 

۲۳) ویژگی های نظام پادشاهی مطلقه و استبدادی را نام ببرید.

پاسخ: شاه در رأس هرم قدرت قرار داشت و از اختیارات نامحدود برخوردار بود؛ عزل و نصب مقام‌های حکومتی و اعلام جنگ و صلح از جملهٔ اختیارات اساسی او به شمار می‌رفت. در واقع، شاه هر سه قوهٔ قانون گذاری، اجرایی و قضاوت را در انحصار خود داشت. شاهان قاجار خود را مالک جان و مال ایرانیان می‌شمردند و انتظار داشتند که همگان، از صدراعظم تا مردم عادی، فرمانشان را بی‌چون و چرا اطاعت کنند.

۲۴) چه عواملی قدرت و اختیارات شاه را در عصر قاجار تا حدودی محدود می‌کرد و شاهان در عمل نمی توانستند قدرت استبدادی و اختیارات نامحدود خود را به کار ببندند؟

پاسخ: زیرا از یک سو فاقد ابزارهای لازم، مانند نظام اداری کارآمد و ارتش ثابت و حرف‌های، برای اعمال قدرت مطلقه بودند و از سوی دیگر، نفوذ اجتماعی و دینی روحانیت و مراجع شیعه، قدرت سیاسی و نظامی ایلات و نفوذ و دخالت قدرت‌های استعمارگر دامنهٔ قدرت و اختیار شاهان را تا حدودی محدود می‌کرد.

۲۵) صدراعظم در دوره قاجار از چه اختیاراتی برخوردار بود؟

پاسخ: بعد از شاه، وزیر اعظم یا صدراعظم قرار داشت. صدر اعظم بر پایهٔ اختیاراتی که شاه به او می‌داد، می‌توانست در تمام امور کشور اظهارنظر و مداخله کند، به حضور شاه برسد و برای وی نامه بنویسد. این صاحب‌منصب عالی‌مرتبه همچنین امکان این را داشت که از موقعیت خود برای اصلاح امور کشور، رونق کسب و کار و رفاه مردم بهره ببرد. در عصر قاجار نیز همچون دوران پیش از آن، وزیران و صدراعظم‌ها امنیت جانی و مالی کافی نداشتند و شمار قابل توجهی از آنان با دسیسهٔ درباریان و بدگمانی و خشم شاهان، جان و دارایی خود را از دست دادند.

۲۶) والیان و حاکمان ایالات و ولایات عمدتاً از میان چه کسانی برگزیده شدند؟

پاسخ: والیان و حاکمان ایالات و ولایات، شهرها و روستاها عمدتاً از میان خاندان‌های زمین‌دار، اعیان یا بزرگان محلی، سران ایلات و عشایر و شاهزادگان قاجاری برگزیده می‌شدند.

۲۷) حاکمان ایالات و ولایات در دوره قاجار از چه اختیاراتى برخوردار بودند؟

پاسخ: حاکمان ایالات و ولایات تا حدودی خودمختار بودند و بخش اعظم درآمد منطقهٔ تحت فرمان خویش را برای خود نگه می‌داشتند.

۲۸) شاهان قاجار چگونه به دنبال گسترش نفوذ و استحکام سلطنت خود بودند؟

پاسخ: شاهان قاجار از طریق برقراری پیوند ازدواج با خاندان‌های زمین‌دار، بزرگان محلی و مقام‌های بلندپایهٔ حکومتی به دنبال گسترش نفوذ و استحکام سلطنت خود بودند.

۲۹) اداره ایالت آذربایجان با مرکزیت شهر تبریز بر عهده چه کسی بود؟

پاسخ: ادارهٔ ایالت آذربایجان با مرکزیت شهر تبریز، همواره به عهده ولیعهد بود.

۳۰) چهار وزارت خانه قدیمی عصر قاجار نام ببرید.

پاسخ: نظام اداری ایران در اوایل عصر قاجار بسیار کوچک بود و به چهار اداره یا وزارت خانهٔ قدیمیِ مالیه، جنگ، عدلیه و امور خارجه محدود می‌شد.

۳۱) علت گسترش وزارتخانه‌ها در در زمان ناصرالدین شاه چه بود؟

پاسخ: در دوران ناصرالدین شاه و تحت تأثیر مواجههٔ ایران با تمدن غربی، وزارت‌خانه‌های دیگری به تشکیلات اداری افزوده شد.

۳۲) مکان و تجهیزات وزارتخانه در دوره قاجار چگونه بود؟

پاسخ: در آن زمان، وزارت‌خانه‌ها اغلب مکان و تجهیزات، کارکنان حقوق‌بگیر، دوایر محلی و حتی بایگانی منظم نداشتند و دامنهٔ فعالیتشان به ندرت از پایتخت فراتر می‌رفت.

۳۳) وزارتخانه در دوره قاجار چگونه اداره می شد؟

پاسخ: ادارهٔ این وزارت‌خانه‌ها اغلب به شکل موروثی در اختیار خانواده‌های سرشناسی بود که با یکدیگر رقابت داشتند و گاه سمت‌های اداری را میان خود خرید و فروش می‌کردند.

۳۴) پرسابقه ترین و گسترده ترین وزارتخانه چه نام داشت و وظیفه آن چه بود؟

پاسخ: پرسابقه‌ترین و گسترده‌ترین آنها، وزارت مالیه به ریاست مستوفی‌الممالک بود و مستوفیانی که نسل اندر نسل به شغل مستوفیگری اشتغال داشتند آن را اداره می‌کردند. مستوفیان مسئولیت محاسبه و گردآوری مالیات‌ها و نظارت بر املاک دیوانی و سلطنتی (خاصه) را برعهده داشتند.

۳۵) سازمان قضایی عصر قاجار چند گونه بود نام ببرید و درباره آنها توضیح دهید.

پاسخ: ۱- محاکم عُرف که به تخلفات و جرایم سیاسی و امنیتی مانند شورش، سرقت، نزاع و عدم پرداخت مالیات رسیدگی می‌کردند. این محاکم را قضات و مأمورانی اداره می‌کردند که از مقام‌های حکومتی فرمان می‌بردند و حقوق می‌گرفتند.
۲- محاکم شرع که دعاوی مدنی مانند دعواهای خانوادگی، ملکی و ارث را حل و فصل می‌کردند. در این محاکم، روحانیان قضاوت می‌کردند و هزینه‌های رسیدگی برعهده طرفین دعوا بود.

۳۶) ارتش و تشکیلات نظامی در زمان آقا محمد خان قاجار جار چگونه بود.

پاسخ: آقامحمدخان قاجار با استفاده از جنگاوران ایل خود و دیگر ایل‌های متحد آن، قدرت را به‌دست گرفت. این ارتش مجهز به تیر و کمان، گرز، شمشیر و تفنگ‌های فتیله‌ای بود و به ندرت از توپخانه استفاده می‌کرد.

۳۷) چرا عباس میرزا در صدد برآمد با استفاده از دانش و تجارب کارشناسان نظامی فرانسه و انگلستان ارتش ایران را تجدید و مجهز به سلاح های مدرن کند؟ و چرا تلاش های او به نتیجه نرسید؟

پاسخ: ارتش ایلیاتی قاجار در جنگ با ارتش‌های اروپایی و به خصوص ارتش روسیه، که حرفه‌ای، آموزش دیده و مجهز به سلاح‌های آتشین جدید بود، ناکارآمدی خود را نشان داد. ازاین‌رو، عباس‌میرزا فرمانده جنگ‌های ایران و روس، درصدد برآمد با استفاده از دانش و تجارب کارشناسان نظامی فرانسه و انگلستان، ارتش ایران را تجدید سازمان و مجهز به سلاح‌های مدرن کند، اما تلاش‌های او به‌دلیل پیمان‌شکنی دولت فرانسه، بدعهدی دولت انگلیس و موانع و مشکلات داخلی بی‌نتیجه ماند.

۳۸) یکی از مقاصد امیر کبیر از تاسیس مدرسه دارالفنون چه بود؟

پاسخ: یکی از مقاصد او از تأسیس مدرسهٔ دارالفنون، آموختن دانش نظامی جدید و اشاعهٔ آن و نیز تقویت توان جنگی و دفاعی کشور بود.

۳۹) ناصرالدین شاه امتیاز تاسیس بريگاد قزاق را به کدام کشور واگذار کرد و وظیفه آنها چه بود؟

پاسخ: ناصرالدین شاه امتیاز تأسیس یک واحد نظامی حرفه‌ای با عنوان بریگاد قزاق را به روسیه واگذار کرد. نیروی قزاق تشکیلات نظامی منسجم و منظمی بود که تا اواخر حکومت قاجار تحت فرماندهی افسران روسی فعالیت می‌کرد. نفرات این نیرو در اوج گسترش کمتر از 10 هزار نفر بود و بیشتر به عنوان نیروی نگهبان شخص شاه و خاندان سلطنت و دفع کنندهٔ شورش‌ها و اعتراض‌های داخلی عمل می‌کرد و در حفظ مرزها و مقابله با هجوم خارجی کارایی چندانی نداشت.

۴۰) همزمان با شكل‌گیری حکومت قاجار در ایران کدام قدرت های اروپایی و چرا رقابت شدیدی را برای تسلط در ديگر کشورها از جمله ایران آغاز کردند؟

پاسخ: م‌زمان با شکل‌گیری حکومت قاجار در ایران، قدرت‌های اروپایی (روسیه، انگلستان و فرانسه) با اتکا به تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی و به پشتوانهٔ پیشرفت‌های علمی، صنعتی و اقتصادی، رقابت شدیدی را برای تسلط بر دیگر کشورها، از جمله ایران، آغاز کردند.

۴۱) چرا کشور ایران در دوره قاجار در برابر هجوم اروپاییان غافلگیر شد و آمادگی لازم برای مقابله با رویارویی با آنها را نداشت؟

پاسخ: زمامداران و مردم ایران که از تغییر و تحولات و پیشرفت‌های جوامع و کشورهای اروپایی ناآگاه یا کم‌اطلاع بودند، آمادگی لازم برای مقابله با چنین رویارویی سنگینی را نداشتند و در مقابل هجوم اروپایی‌ها به نوعی غافلگیر شدند.

۴۲) روسیه در زمان پتر کبیر سیاست توسعه طلبانه را با چه هدفی آغاز کرد؟

پاسخ: دولت روسیه از زمان پترکبیر، سیاست توسعه طلبانه‌ای را با هدف تسلط بر سرحدات شمالی ایران و عثمانی آغاز کرد.

۴۳) چه حادثه‌اى سرآغاز جنگ هاى ایران و روسیه به حساب می آید؟

پاسخ: اقتدار نظامی نادرشاه و سپس آقامحمدخان مدت کوتاهی روس‌ها را وادار به عقب‌نشینی نمود اما در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قاجار و پس از آنکه حاکم گرجستان خود را تحت حمایت دولت روسیه قرار داد، روس‌ها به منطقهٔ قفقاز لشکرکشی کردند و گرجستان را تصرف نمودند. این اقدام سرآغاز جنگ‌های ایران و روسیه به حساب می‌آید.

۴۴) فرمانده‌ی جنگ های اول ایران و روسیه به عهده چه کسی بود و چه عواملی موجب پیروزى روسیه انعقاد معاهد گلستان انجامید؟

پاسخ: دور اول جنگ‌های ایران و روس (۱۲۱۸- ۱۲۲۸ق/ ۱۹۰۳- ۱۸۱۳م) که با هجوم نظامیان روسی آغاز شد، در طی حدود ۱۰ سال جنگ، سپاهیان ایران به فرماندهی عباس میرزا، رشادت و سلحشوری چشمگیری از خود نشان دادند و در مواردی روس‌ها را شکست دادند، این دور از جنگ‌ها سرانجام به سبب عدم توازن قدرت نظامی و اقتصادی دو کشور، ضعف سیاسی حکومت قاجار و پیمان‌شکنی دولت‌های فرانسه و انگلستان، به پیروزی روسیه و انعقاد معاهدۀ گلستان انجامید.

۴۵) علت شروع دور دوم جنگ های ایران و روسیه چه بود؟

پاسخ: یکی مشخص نبودن خطوط مرزی در عهدنامهٔ گلستان و ادعاهای ارضی جدید روس‌ها و دیگری فریاد کمک‌خواهی مردم مسلمان شهرها و روستاهایی بود که به واسطهٔ معاهدهٔ گلستان تحت‌سلطه و ستم روس‌ها قرار گرفته بودند. با صدور فتوای جهاد برخی از علما، عده زیادی از ایرانیان آماده جهاد شدند و حکومت قاجار را به اقدام نظامی برای آزادی سرزمین‌های ایرانی ترغیب کردند.

۴۶) علت شکست ایران در جنگ دوم با روسیه چه بود؟

پاسخ: در ابتدای جنگ، نیروهای ایرانی به فرماندهی عباس میرزا به سرعت بسیاری از مناطق اشغالی را آزاد کردند اما روسیه با تمام قوا و تجهیزات نظامی خود وارد عرصهٔ کارزار شد و در شرایطی که انگلستان برخلاف تعهداتش از کمک نظامی و مالی به ایران خودداری می‌کرد، سپاه ایران را شکست داد و حکومت قاجار را وادار به پذیرش معاهدهٔ ترکمانچای کرد. ناتوانی فتحعلی‌شاه در تأمین تدارکات سپاه و بی‌کفایتی و سستی برخی از فرماندهان، مانند آصف‌الدوله و نیز اعتماد به وعده‌ها و قدرت خارجی در این شکست تأثیرگذار بود.

۴۷) جنگ دوم ایران و روسیه منجر به عقد کدام عهدنامه شد؟

پاسخ: عهدنامه ترکمانچای

۴۸) نتیجه قراداد گلستان و ترکمانچاى چه بود؟

پاسخ: نتیجهٔ قراردادهای گلستان و ترکمانچای، مناطق وسیعی از سرزمین‌های حاصلخیز ایران در غرب دریای کاسپی (خزر) که شامل ولایات گرجستان، داغستان، ارمنستان، نخجوان و اران با شهرها و روستاهای آباد و پرجمعیت بود، به روسیه واگذار شد و رود ارس مرز دو کشور قرار گرفت. به علاوه، ایران در عهدنامهٔ گلستان از داشتن کشتی جنگی در دریای کاسپی (خزر) محروم شد و در معاهدهٔ ترکمانچای نیز متعهد گردید که مبلغ 5 میلیون تومان غرامت به دولت روسیه بپردازد و به اتباع آن کشور نیز حق مصونیت قضایی (کاپیتولاسیون) بدهد.

۴۹) امتیازات اقتصادی و سیاسی روسیه از ایران در عصر قاجار را نام ببرید.

پاسخ: ارتباط حکومت قاجار با روسیه به روابط سیاسی و نظامی محدود نمی‌شد. روس‌ها یک قرارداد تجاری را ضمیمهٔ عهدنامهٔ ترکمانچای کردند که نتیجهٔ آن گسترش نفوذ اقتصادی آنان در ایران و تسلط بر بازار نیمهٔ شمالی کشور ما بود. علاوه بر آن، روسیه در رقابت با انگلستان امتیازات اقتصادی و سیاسی متعددی مانند تأسیس بانک استقراضی، شیلات شمال و تأسیس نیروی قزاق را گرفت.

۵۰) هدف انگلستان از امضای معاهده مجمل و مفصل چه بود؟

پاسخ: سلطهٔ استعماری انگلستان بر هندوستان در سدهٔ ۱۸م، موجب توجه بیشتر انگلیسی‌ها به ایران شد. در اوایل دورهٔ قاجار، دولت انگلیس کوشید با اعزام سفیران کارکشته به ایران و امضای معاهدات مُجمَل و مُفصَل، نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را در میهن ما گسترش دهد و مانع آن شود که کشورهای رقیبش از طریق ایران به هندوستان برسند. این کشور همچنین با حضور در خلیج فارس و تسلط بر برخی از جزایر ایرانی، زمینه را برای گسترش نفوذ و دخالت سیاسی، نظامی و اقتصادی خود در این منطقهٔ راهبردی (استراتژیک)  فراهم آورد.

۵۱) هدف انگلستان از جدا کردن سرزمین های شرق ایران چه بود؟

پاسخ: از اواخر عهد فتحعلی‌شاه، دولت انگلیس درصدد برآمد که با جداکردن سرزمین‌های شرقی ایران، منطقه‌ای حائل و تحت نفوذ خود در مرزهای هندوستان به‌وجود آورد. به همین منظور، در زمان محمدشاه و ناصرالدین‌شاه از حاکم نافرمان هرات و دیگر امیران شورشی افغان حمایت کرد و با اقدامات سیاسی و نظامی خود مانع سرکوب این شورش‌ها توسط سپاه ایران شد.

۵۲) انگلستان با تحمیل چه معاهداتی سرزمین هاى شرقی ایران را جدا کرد؟

پاسخ: انگلستان سرانجام با تحمیل معاهدۀ پاریس به حکومت قاجار، افغانستان و هرات را از ایران جدا کرد (۱۲۷۳ق). انگلیسی‌ها سپس با قرارداد گلداسمیت، مناطقی از سیستان و بلوچستان را نیز از ایران جدا و ضمیمهٔ خاک هندوستان کردند که خود بر آن فرمان می‌راندند.

۵۳) امتیازات اقتصادی که انگلیسی ها در زمان ناصرالدین شاه قاجار از ایران گرفتند را نام ببرید؟

پاسخ: گرفتن امتیازات اقتصادی؛ در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه، انگلیسی‌ها در رقابتی تنگاتنگ با رو‌س‌ها، موفق به گرفتن امتیازات اقتصادی متعددی از ایران شدند که امتیازهای رویتر، بانک شاهنشاهی و توتون و تنباکو (رژی یا تالبوت) از جملهٔ مهم‌ترین آنها بود.

۵۴) واگذاری امتیازات به انگلستان موجب نگرانی چه کسانی شد و چرا؟

پاسخ: واگذاری امتیازات موجب نگرانی مردم، به ویژه بازرگانان و روحانیان، از تسلط بیگانگان بر اقتصاد و منابع تولید کشور شد و اعتراضات و جنبش‌هایی را برانگیخت.

۵۵) طبق معاهده توتون و تنباکو انگلستان به چه امتیازاتی دست یافت؟ و چرا امتیاز توتون و تنباکو به امتیاز تالبوت معروف شد؟

پاسخ: یکی از مهم‌ترین این جنبش‌ها، اعتراض در مقابل امتیاز تنباکو بود. در ماجرای امتیاز توتون و تنباکو، ناصرالدین شاه در برابر دریافت مبلغی ناچیز و یک چهارم سود سالانه، انحصار خرید و فروش تنباکو و توتون در داخل و خارج ایران را به مدت پنجاه سال به یک انگلیسی به نام تالبوت واگذار کرد. از این رو این قرارداد به قرارداد تالبوت مشهور شده است و چون نام شرکت تالبوت، «رژی» بود این عهدنامه را رژی نیز می‌نامند.

۵۶) چرا مردم ایران به قرارداد تالبوت اعتراض کردند و چه کسانی رهېری اعتراض آنها را به عهده گرفتند؟

پاسخ: مردم ایران که می‌دیدند این قرارداد نوعی استثمار اقتصادی است، شروع به قیام و اعتراض نسبت به این قرارداد کردند. علما و روحانیون، رهبری این اعتراضات را به‌دست گرفتند و در نهایت مرجع بزرگ شیعه آیت الله میرزای شیرازی حکم تاریخی خود را صادر کرد: «بسم الله الرحمن الرحیم، الیوم استعمال تنباکو و توتون بأیّ نحٍو کان، در حکم مبارزه با امام زمان عج الله تعالی فرجه است». این فتوا در کنار اعتراضات مردم، در نهایت شاه را مجبور به لغو قرارداد کرد.

۵۷) همزمان با روی کار آمدن قاجارھا چه کسی در فرانسه قدرت گرفت؟

پاسخ: هم‌زمان با روی کار آمدن قاجارها در ایران، ناپلئون بناپارت در فرانسه قدرت گرفت.

۵۸) چرا فرانسه تصمیم گرفت رقیب خود انگلستان را با هجوم به مستعمراتش از پای در آورد؟

پاسخ: ناپلئون که سیاست توسعه طلبانه‌ای را در اروپا و جهان دنبال می‌کرد، با مانع بزرگی همچون انگلستان روبه‌رو شد که به دلیل جزیر‌ه‌ای بودن و برخورداری از نیروی دریایی قدرتمند، توان رویارویی مستقیم با آن را نداشت. بنابراین، تصمیم گرفت رقیب خود را با هجوم به مستعمراتش از پای درآورد. از این‌رو، نخست مصر را تصرف کرد و سپس درصدد حمله به هندوستان برآمد.

۵۹) چرا نمایندگان نایلئون یکی پس از دیگری راهی دربار قاجار شدند و چرا فتحعلى شاه قاجار از پیشنهاد امپراتور فرانسه برای برقراری رابطه استقبال کرد؟

پاسخ: از آنجا که ایران مناسب‌ترین راه دستیابی ناپلئون به هند بود، نمایندگان او یکی پس از دیگری راهی دربار قاجار شدند. فتحعلی‌شاه که درگیر جنگ با روسیه بود و به متحد قدرتمندی نیاز داشت، از پیشنهاد امپراتور فرانسه برای برقراری رابطه استقبال کرد.

۶۰) در زمان فتحعلی شاه قاجار کدام عهدنامه بین ایران و فرانسه امضا شد؟

پاسخ: عهدنامه فینکنشتاین

۶۱) فرانسه در عهدنامه فینکنشتاین چه تعهدی را به ایران امضا کرد؟

پاسخ: هیئتی نظامی از فرانسه برای تعلیم و تجهیز سپاه به ایران آمد و در مدت کوتاهی اقدامات مفیدی در این زمینه انجام شد.

۶۲) چرا اتحاد سیاسی و نظامی ایران و فرانسه در عهدنامه فینكنشتاين زیاد دوام نیاورد؟

پاسخ: زیرا ناپلئون اندکی بعد تمام تعهدات خود در برابر ایران را زیر پا گذاشت و با روسیه صلح کرد؛ هیئت نظامی فرانسوی را از ایران فراخواند و حکومت قاجار را در مقابل روس‌ها تنها گذاشت.

۶۳) دلایل اختلاف ایران و عثمانی در زمان فتحعلی شاه و محمد شاه قاجار چه بود؟

پاسخ: در زمان فتحعلی شاه و محمدشاه، به سبب اختلافات مرزی، بدرفتاری عثمانیان با زائران ایرانیِ عتبات عالیات و مشکلات تجاری، تنش‌هایی میان دو کشور بروز کرد.

۶۴) با وساطت کدام کشور های اروپایی قرارداد ارزنةالروم اول و دوم میان ایران و عثمانی بسته شد؟

پاسخ: با وساطت دولت‌های انگلستان و روسیه مذاکراتی میان ایران و عثمانی صورت گرفت و قراردادهای صلح ارزنةالروم اول و دوم میان آنها بسته شد و به کشمکش‌ها پایان داد.

۶۵) در اواخر دوره قاجار عثمانی چگونه توانست بخشی از اندیشمندان ایرانی را به سوی خود جلب کند؟

پاسخ: در اواخر دورهٔ قاجار، با شکل‌گیری دسته‌بندی‌های سیاسی – نظامی تازه در اروپا و نفرت تاریخی مردم ایران از انگلستان و روسیه، عثمانی توانست با شعار «لتحاد اسلام» بخشی از اندیشمندات ایرانی را به سمت خود جلب کند.

۶۶) حکومت قاجار برای کاستن از نفوذ روز افزون روسیه و انگلستان در امور ایران چه اقدامی انجام داد و چرا موفقیت چندانی به دست نیاورد؟

پاسخ: حکومت قاجار برای کاستن از نفوذ و دخالت‌های روزافزون روسیه و انگلستان در امور ایران، تلاش می‌کرد که با کشورهای دیگر مانند آمریکا، اتریش، ایتالیا و بلژیک ارتباط برقرار کند، اما به سبب سنگ اندازی رو‌س‌ها و انگلیسی‌ها و بی‌رغبتی این کشورها در این باره موفقیت چندانی به دست نیاورد.

۶۷) دست‌اندازی روسیه به خاک ایران بعد از معاهدهٔ ترکمانچای همچنان ادامه پیدا کرد. روس‌ها مناطق وسیعی از سرزمین‌های ایرانی در شرق دریای کاسپی (خوارزم و ماوراءالنهر) را تسخیر و عهدنامۀ آخال (۱۲۹۹ق/ ۱۸۸۱م) را بر حکومت قاجار تحمیل کردند.

۶۸) چرا در عصر قاجار دو کشور ایران و عثمانی مجال کمتری برای دشمنی با یکدیگر داشتند؟

پاسخ: در عصر قاجار دو کشور مسلمان ایران و عثمانی به سبب درگیری‌های مستمر با دولت‌های اروپایی، مجال کمتری برای دشمنی و جدال با یکدیگر داشتند.

۶۹) یکی از مسیرهای آشنایی ایرانیان با پیشرفت پروژه ها و تحولات نظام جهانی در دوره قاجار کدام کشور بود؟

پاسخ: کشور عثمانی

۷۰) وساطت کدام دولت ها قراردادهای صلح ارز روم اول و دوم میان ایران و عثمانی بسته شد و به کش مکش ها پایان داد؟

پاسخ: روسیه و انگلستان- قراردادهای صلح ارزنه الروم اول و دوم

۷۱) در زمان فتحعلی شاه و محمد شاه چه تنش هایی میان دو کشور ایران و عثمانی بروز کرد؟

پاسخ: به سبب اختلافات مرزی، بد رفتاری عثمانیان با زائران ایران ی عتبات عالیات و مشکلات تجاری

۷۲) علت تنش های نظامی بین ایران و عثمانی در دوره فتحعلی شاه و محمد شاه قاجار چه بود؟

پاسخ: به سبب اختلافات مرزی، بد رفتاری عثمانیان با زائران ایران ی عتبات عالیات و مشکلات تجاری

۷۳) قرارداد فین‌کنشتاین بین کدام دولت ها بسته شد؟

پاسخ: ایران و فرانسه

۷۴) پس از عهدنامه عهدنامه فین کنشتاین هیئتی نظامی از سوی فرانسه برای تعلیم و تجهیز سپاه به ایران آمد ناپلئون بناپارت برای شکست انگلستان چه تصمیمی گرفته بود.

۷۵) هم زمان با روی کار آمدن قاجار ها در ایران، ناپلیون بناپارت در فرانسه قدرت گرفت.

۷۶) انگلستان با تحمیل کدام قرارداد به حکومت قاجار، افغانستان و هرات را از ایران جدا کرد؟

پاسخ: پاریس

۷۷) قراردادهای مجمل و مفصل بین کدام دولت ها بسته شد؟

پاسخ: ایران و انگلستان

۷۸) طبق عهد نامه آخال چه مناطقی از ایران جدا شد؟

پاسخ: در شرق دریای کاسپین (خوارزم و ماوراءالنهر)

۷۹) در کدام قرار داد ایران به روسیه ۵ میلیون تومان غرامت پرداخت و به اتباع آن کشور نیز حق مصونیت قضایی یا کاپیتولاسیون را داد؟

پاسخ: ترکمنچای

۸۰) بعد از اتمام جنگ های ایران و روس رود ارس مرز دو کشور قرار گرفت؟

۸۱) فرمانده سپاه ایران در جنگ های ایران و روس عباس میرزا بود.

۸۲) دور اول جنگ‌های ایران و روس به انعقاد پیمان گلستان انجامید.

۸۳) قراردادهای گلستان و ترکمان چای بین کدام دولت بسته شد؟

پاسخ: ایران و روسیه

۸۴) هدف اصلی دولت روسیه از زمان پتر کبیر از سیاست توسعه طلبانه ذر خارج از مرزهای خود چه بود؟

پاسخ: تسلط بر سرحدات شمالی ایران و عثمانی

۸۵) دولت روسیه از زمان پتر کبیر، سیاست توسعه طلبانه ای را به هدف تسلط بر سرحدات شمال ایران و عثمانی آغاز کرد.

۸۶) در محاکم شرع روحانیان به قضاوت می پرداختند.

۸۷) در دوران قاجار و در زمان حکومت ناصرالدین شاه تحت تأثیر مواجهه ایران با تمدن غربی وزارتخانه های دیگری نیز تشکیل شد.

۸۸) در دوره قاجار اداره ایالت آذربایجان به مرکزیت شهر تبریز همواره به عهده ولیعهد بود.

۸۹) پس از مرگ محمد شاه، ولیعهد او ناصرالدین میرزا با درایت میرزا تقی خان فراهانی (امیر کبیر) بر تخت شاهی نشست.

۹۰) فتحعلی شاه پسرش عباس میرزا را به ولایت عهدی برگزیده بود، اما مرگ زودهنگام این شاهزاده لایق موجب شد مقام ولایت عهدی به محمد میرزا، برسد.

نکته مهم: دانش آموزان عزیز، تنها به خواندن این سوالات اکتفا نکنید و حتما متن درس را هم به دقت مطالعه کنید.

درس قبلی: سوالات متن درس دوم تاریخ دوازدهم انسانی با جواب

همچنین بخوانید: جواب فعالیت های درس سوم تاریخ دوازدهم انسانی

سوالات متن درس ۳ سوم کتاب تاریخ دوازدهم انسانی متوسطه سوم با جواب را در این مقاله مشاهده کردید. امیدوارم از آن استفاده کرده باشید و از صفحات دیگر ماگرتا دیدن نمایید. برای بهتر پیدا کردن جواب ها در آخر کلمات جستجو شده داخل گوگل کلمه ماگرتا را قرار دهید. همچنین سوالات خود را در بخش دیدگاه بنویسید.