سوالات متن درس پنجم دینی دوازدهم انسانی با جواب

سوالات متن درس پنجم دینی دوازدهم انسانی با جواب ؛ در این مقاله پاسخ و جواب نمونه سوال های تشریحی و تعریف کنید و جای خالی مهم امتحانی متن درس ۵ پنجم قدرت پرواز کتاب دین و زندگی ۳ دوازدهم رشته ادبیات و علوم انسانی متوسطه دوم را قرار داده ایم. در ادامه با بخش دین و زندگی دوازدهم انسانی ماگرتا همراه ما باشید.

سوالات درس قبلی: سوالات متن درس چهارم دینی دوازدهم انسانی

پاسخ تمرینات درس قبلی: جواب درس پنجم دین و زندگی دوازدهم انسانی

نمونه سوال های امتحانی متن درس 5 پنجم دین و زندگی دوازدهم انسانی با جواب

۱) تنها خالق، مالک، رب و مدبّر جهان …………….. و هیچ یک از مخلوقات در ادارهٔ جهان با او ………….. نیستند.

پاسخ: خداست – شریک

۲) عمل غیراختیاری و عمل اختیاری را با ذکر مثال با هم مقایسه کنید.

پاسخ: میان حرکات قلب یک فرد برای گردش خون و حرکات پای وی به هنگام قدم زدن، تفاوت اساسی وجود دارد، همچنان که تفاوت است میان حرکات دستی که بر اثر بیماری لرزش دارد با حرکت دستی که خود شخص برای غذا خوردن بالا و پایین می‌آورد. ضربان قلب و حرکت دستی که لرزش دارد اختیاری نیست؛ ولی حرکات پا برای رفتن به سوی یک مقصد و حرکات دست در هنگام غذا خوردن اختیاری و تابع اراده انسان است.

۳) اختیار به چه معناست و چگونه حقیقتی است؟

پاسخ: اختیار، که به معنای توانایی بر انجام یک کار و یا ترک آن است، یک حقیقت وجدانی است و هر انسانی آن را در خود می‌یابد و می‌بیند که شبانه روز در حال تصمیم گرفتن برای انجام یک کار یا ترک آن است.

۴) کسی که اختیار را در سخن یا بحث ……… می‌کند، در عمل از آن بهره می‌برد و آن را ………. می‌کند.

پاسخ: انکار – اثبات

۵) آیا همه امور زندگی ما اختیاری هستند؟ با ذکر مثال توضیح دهید.

پاسخ: باید توجه داشته باشیم که بسیاری از امور اختیاری نیست و ما در وقوع آنها نقشی نداریم. به عنوان مثال، هیچ یک از ما در عملکرد دستگاه‌های مختلف بدن خود، مانند دستگاه گوارش و یا گردش خون و همچنین در قوانین حاکم بر طبیعت مانند قانون جاذبه زمین، توالی فصل‌ها و… نقشی نداریم و این امور خارج از اختیار ما و به صورت طبیعی انجام می‌شود. در عین حال، باید توجه داشت که همین اختیار محدودی که داریم، مبنای تصمیم گیری‌های ما و تعیین کنندهٔ سرنوشت ماست.

۶) شواهد وجود اختیار در انسان را نام ببرید و هر کدام را توضیح دهید.

پاسخ: ۱- تفکر و تصمیم: هرکدام از ما همواره تصمیم‌هایی می‌گیریم و برای این تصمیم‌ها ابتدا اندیشه می‌کنیم و جوانب آن را می‌سنجیم و سپس دست به عمل می‌زنیم. گاهی نیز دچار تردید می‌شویم که از میان چندین راه و چندین کار، کدام یک را انتخاب کنیم. دست آخر، پس از بررسی‌های لازم، یکی را برگزیده و عمل می‌کنیم.

۲- احساس رضایت یا پشیمانی: هرگاه در کاری موفق شویم، احساس رضایت و خرسندی وجودمان را فرا می‌گیرد. این احساس رضایت نشانهٔ آن است که آن کار را از خود و نتیجهٔ اراده و تصمیم عاقلانهٔ خود می‌دانیم. گاه نیز در کاری مرتکب اشتباه می‌شویم و به خود یا دیگری زیان می‌رسانیم. در این هنگام احساس پشیمانی می‌کنیم و با خود می‌گوییم ای کاش آن کار را انجام نمی‌دادم. این احساس پشیمانی نشانگر آن است که من توان ترک آن کار را داشته‌ام.

۳- مسئولیت پذیری: هر کدام از ما خودمان را مسئول کارهای خود می‌دانیم. به همین جهت آثار و عواقب عمل خود را می‌پذیریم و اگر به کسی زیان رسانده‌ایم، آن را جبران می‌کنیم. عهدها و پیمان‌ها نیز بر همین اساس استوارند. بنابراین، اگر کسی پیمان شکنی کند و مسئولیتش را انجام ندهد خود را مستحق مجازات می‌داند.

۷) بیت «این که فردا این کنم یا آن کنم / خود دلیل اختیار است ای صنم» به چه چیزی اشاره دارد؟

پاسخ: این بیت به یکی از شواهد وجود اختیار در انسان یعنی تفکر و تصمیم اشاره دارد.

۸) ابیات زیر به چه چیزی اشاره دارند؟

گر نبودی اختیار این شرم چیست / این دریغ و خجلت و آزرم چیست؟
وان پشیمانی که خوردی زان بدی / ز اختیار خویش گشتی مهتدی

پاسخ: این ابیات به یکی از شواهد وجود اختیار در انسان یعنی احساس رضایت یا پشیمانی اشاره دارند.

۹) ابیات زیر به چه چیزی اشاره دارند؟

هیچ گویی سنگ را فردا بیا / ور نیایی من دهم بَد را سزا؟
هیچ عاقل مر کلوخی را زند؟ / هیچ با سنگی عتابی کس کند؟

پاسخ: این ابیات به یکی از شواهد وجود اختیار در انسان یعنی مسئولیت پذیری اشاره دارند.

۱۰) خدای متعال چگونه بشر را راهنمایی کرده است؟

پاسخ: خدای متعال، متناسب با همین قوّهٔ اختیار، بشر را راهنمایی کرده و او را مختار گذاشته است که از راهنمایی خداوند استفاده کند و سپاسگزار باشد، یا ناسپاسی کند و از هدایت و لطف الهی بهره نبرد و مسیر شقاوت را بپیماید.

۱۱) پیام آیه «اِنّا هَدَیناهُ السَّبیلَ اِمّا شاکِرًا وَ اِمّا کَفورًا _{[سورهٔ انسان / ۳]}» را بنویسید.

پاسخ: این آیه به وجود توانایی قدرت اختیار در انسان اشاره می کند.

۱۲) پیام آیه «قَد جاءَکُم بَصائِرُ مِن رَبِّکُم فَمَن اَبصَرَ فَلِنَفسِه وَ مَن عَمِیَ فَعَلَیها … _{[سورهٔ انعام / ۱۰۴]}» را بنویسید.

پاسخ: این آیه به وجود اختیار انسان در پذیرش یا رد دلایل الهی اشاره دارد.

۱۳) پیام آیه «ذٰلِکَ بِما قَدَّمَت اَیدیکُم وَ اَنَّ اللّٰهَ لَیسَ بِظَلّامٍ لِلعَبیدِ _{[سورهٔ آل‌عمران/ ۱۸۲]}» را بنویسید.

پاسخ: اعمال اختیاری انسان علت گرفتاری به عقوبت الهی است.

۱۴) خداوند که قدرت اختیار و اراده را به ما عطا کرده و از ما چه خواسته است؟

پاسخ: از ما خواسته است با استفاده از آن، برای زندگی خود برنامه‌ریزی کنیم و در مسیر رشد و کمال تا آنجا پیش برویم که جز خداوند عظمت آن آگاه نیست.

۱۵) ما در جهانی زندگی می کنیم که ………………… بر آن حاکم است (قانونمند است).

پاسخ: قدر و قضای الهی

۱۶) قدر به چه معناست؟

پاسخ: «قَدَر» و «قَدْر» به معنای «اندازه» است و «تقدیر» به معنای «اندازه گرفتن».

۱۷) قضا به چه معناست؟

پاسخ: «قضا» نیز به معنای «به انجام رساندن»، «پایان دادن»، «حکم کردن» و «حتمیّت بخشیدن» است.

۱۸) مخلوقات جهان، چگونه به تقدیر و قضای الهی وابسته هستند؟

پاسخ: مخلوقات جهان، از آن جهت که خدای متعال با علم خود، اندازه، حدود، ویژگی، موقعیت مکانی و زمانی آنها را تعیین می‌کند، به تقدیر الهی وابسته هستند و از آن جهت که با فرمان و حکم و ارادهٔ الهی ایجاد می‌شوند، به قضای الهی وابسته‌اند.

۱۹) اینکه می گوییم قدر و قضای الهی بر جهان حاکم است، به چه معناست؟

پاسخ: به این معناست که نقشهٔ جهان با همهٔ موجودات و ریزه کاری‌ها و ویژگی‌ها و قانون‌هایش از آنِ خدا و از علم خداست (قدر) و اجرا و پیاده کردن آن نیز به ارادهٔ خداست (قضا). به همین دلیل، نه در نقشهٔ جهان نقصی هست و نه در اجرا و پیاده کردن آن.

۲۰) چرا فقط با زندگی در یک جهان قانونمند است که امکان بهرهمندی از اختیار و انتخاب وجود دارد؟

پاسخ: زیرا اگر وقایع جهان قانونمند نبود و همه چیز اتفاقی رخ می‌داد، انسان نمی‌دانست باید دست به چه انتخابی بزند. آبی که برای رفع تشنگی می‌نوشیم، به سبب اعتماد به همین تقدیر و قضاست؛ یعنی می‌دانیم که خداوند آب را با این ویژگی‌ها آفریده که سبب رفع تشنگی می‌شود.

۲۱) چرا بدون قدر و قضای الهی هیچ نظمی برقرار نمی شود و هیچ زمینه ای برای کار اختیاری پدید نمی آید؟

پاسخ: برخی که می‌پندارند قدر و قضای الهی با اختیار انسان ناسازگار است، تصور می‌کنند تقدیر، چیزی غیر از قانونمندی جهان و نظم در آن است که وقتی به حادثه‌ای تعلق گرفت، هر قانونی را لغو و هر نظمی را برهم می‌زند؛ درحالی که دیدیم معنای قدر و قضای الهی این است که هر چیزی مهندسی و قاعده خاص خود را دارد و تمام جهان بر اساس قواعدی بنا شده است و این قواعد، توسط انسان قابل یافتن و بهره‌گیری است. پس بدون قدر و قضای الهی هیچ نظمی برقرار نمی‌شود و هیچ زمینه‌ای برای کار اختیاری پدید نمی‌آید.

۲۲) سخن امام علی (ع) که فرمود: «از قضای الهی به قَدَر الهی پناه می‌برم.» را توضیح دهید. (به صورت خلاصه)

پاسخ: یعنی از نوعی قضا و قدر الهی، به نوع دیگری از قضا و قدر الهی پناه می‌برم. برداشت نابجای آن شخص چنین بود که ما هیچ اختیاری در تعیین سرنوشت خود نداریم و اگر قرار باشد دیوار بر سرمان خراب شود حتماً این اتفاق خواهد افتاد و ما نمی‌توانیم تغییری در آن ایجاد کنیم؛ بنابراین، حرکت و تغییر مکان و تصمیم‌گیری بر اساس دستور عقل بی‌فایده است. اما امیرالمؤمنین (ع) با رفتار و سپس گفتار خود، نگرش صحیح خود از قدر و قضای الهی را نشان داد و به آن شخص و دیگران آموخت که اعتقاد به قدر و قضا، نه تنها مانع تحرک و عمل انسان نیست، بلکه عامل و زمینه‌ساز آن است.

۲۳) چگونه متوجه می شویم که جهان آفرینش مجموعه ای از قدرها و قضاهای الهی است؟ مثال بزنید.

پاسخ: فرو ریختن دیوار سست و کج یک قضای الهی است، اما این قضا متناسب با ویژگی و تقدیر خاص آن دیوار، یعنی سستی و کجی آن است. اما اگر دیوار، ویژگی دیگری داشته باشد، مثلاً محکم باشد، قضای دیگری را به دنبال خواهد آورد و انسانی که این دو تقدیر و این دو قضا را بشناسد تصمیم می‌گیرد و دست به انتخاب مناسب‌تر می‌زند. بنابراین، جهان آفرینش مجموعه‌ای از قدرها و قضاهای الهی است و این انسان است که باید با تشخیص درست، بهترین‌ها را انتخاب کند.

۲۴) وقتی از تقدیر جهان به وسیله خداوند سخن می گوییم، منظورمان چیست؟

پاسخ: وقتی از تقدیر جهان به وسیلهٔ خداوند سخن می‌گوییم، منظورمان فقط تعیین طول، عرض، حجم، مکان و زمان یک موجود نیست. اینها ساده‌ترین و آشکارترین تقدیرها هستند. تقدیر الهی شامل همهٔ ویژگی‌ها، کیفیت‌ها و کلیهٔ روابط میان موجودات می‌شود.

۲۵) چند مورد از تقدیرات الهی را نام ببرید.

پاسخ:  اینکه آب در چه درجه‌ای به جوش آید، تعداد الکترون‌های هر عنصر چه تعداد باشد، ماه در کدام مدار دور زمین گردش کند، بدن انسان از چه اعضایی تشکیل شود، هر عضوی کدام کار را انجام دهد، همه و همه از تقدیرات الهی است.

۲۶) چرا کسی نمی تواند از اختیار که ویژگی ذاتی اوست، فرار کند؟

پاسخ: خداوند این گونه تقدیر کرده که انسان کارهایش را «با اختیار انجام دهد» و کسی نمی‌تواند از اختیار که ویژگی ذاتی اوست، فرار کند؛ حتی اگر بخواهد فرار کند، باز هم این کار اختیاری بوده، چون همین کار را با خواست و ارادهٔ خود انجام داده است.

۲۷) علت هایی که در پیداش یک پدیده دخالت دارند را نام ببرید و هر کدام را با ذکر مثال توضیح دهید.

پاسخ: ۱- علل عرضی: در پیدایش هر پدیده ممکن است چند عامل به صورت مجموعه و با همکاری یکدیگر مشارکت کنند؛ مثلاً برای رویش یک گل، مجموعه‌ای از باغبان، خاک، آب، نور و حرارت دست به دست هم می‌دهند و با مشارکت یکدیگر گل را پدید می‌آورند؛ یا مثلاً وقتی دو نفر دسته‌های یک گلدان بزرگ را می‌گیرند و جابه جا می‌کنند، هر کدام از این دو نفر نیروی خاصّی را وارد می‌کند که باعث جابه جایی گلدان می‌شود. در هر دو مثال، هریک از این عوامل و عناصر اثر خاصی را، مستقل از دیگری، اعمال می‌کند تا گل بروید یا گلدان جابه جا شود. این گونه علل را علل «علل عرضی» می‌گویند. در عرضی، هر عامل به طور مستقیم نقش خاصی را برعهده دارد که با نقش دیگری متفاوت است.

۲- علل طولی: گاهی تأثیر چند عامل در پیدایش یک پدیده این گونه است که یک عامل در عامل دوم اثر می‌گذارد و عامل دوم در عامل سوم تأثیر می‌کند تا اثر عامل اول را به معلول منتقل کند. برای مثال، وقتی شما قلم به دست می‌گیرید و نامه می‌نویسید، چند عامل، در طول هم، در انجام این کار دخالت دارند:

– نفس یا روح که ارادهٔ نوشتن می‌کند؛
– ساختار عصبی بدن که با ارادهٔ نفس، موجب حرکت دستمان می‌شود؛
– دست که قلم را به حرکت در می‌آورد؛
– قلم که با حرکت خود در صفحه، جملات را می‌نگارد.

کل کار نوشتن را به هر یک از این عوامل می‌توان نسبت داد؛ بدین معنا که اگر هریک از این عوامل نبود، عمل نوشتن ممکن نمی‌شد، اما هر علتی، به ترتیب، علت بودن خود را از عامل بالاتر می‌گیرد. قلم می نویسد، اما حرکت آن ناشی از حرکت دست است. حرکت دست به نوبهٔ خود محصول کار دستگاه عصبی است. این کار هم ناشی از اراده‌ای است که برآمده از نفس شماست. این علت‌ها را «علل طولی» می‌گویند.

۲۸) اینکه می گوییم وجود اختیار و اراده در انسان ناشی از اراده الهی و خواست خداست، به چه معناست؟

پاسخ: وجود اختیار و اراده در انسان ناشی از ارادهٔ الهی و خواست خداست. به عبارت دیگر، خداوند اراده کرده است که انسان موجودی مختار و دارای اراده باشد. در فعل اختیاری، تا زمانی که ما ارادهٔ کاری را نکرده‌ایم، آن کار انجام نمی‌گیرد؛ در عین حال، وجود ما، ارادهٔ ما و عملی که از ما سر می‌زند همگی وابسته به ارادهٔ خداوند است؛ یعنی ارادهٔ انسان در طول ارادهٔ خداست و با آن منافات ندارد.

۲۹) چرا اراده انسان در طول اراده خداست و با آن منافات ندارد؟

پاسخ: وجود اختیار و اراده در انسان ناشی از ارادهٔ الهی و خواست خداست. به عبارت دیگر، خداوند اراده کرده است که انسان موجودی مختار و دارای اراده باشد. در فعل اختیاری، تا زمانی که ما ارادهٔ کاری را نکرده‌ایم، آن کار انجام نمی‌گیرد؛ در عین حال، وجود ما، ارادهٔ ما و عملی که از ما سر می‌زند همگی وابسته به ارادهٔ خداوند است؛ یعنی ارادهٔ انسان در طول ارادهٔ خداست و با آن منافات ندارد.

۳۰) اختیار به معنای توانایی برانجام کار و یا ترک ان است یک حقیقتی است كه نیازمند دلیل است.

پاسخ: این جمله غلط است.

۳۱) هر کدام از ما خودمان را مسئول کارهای خود می دانیم به همین جهت آثار و عواقب عمل خود را می پذیریم.

پاسخ: این جمله صحیح است.

۳۲) خدای متعال متناسب قوه اختیار بشر را راهنمایی نمى كند بلكه او را مجبور افريده است.

پاسخ: این جمله غلط است.

۳۳) کسی که اختیار را در سخن یا بحث انکار می کند، در عمل از آن بهرہ می برد و ان را اثبات می كند.

پاسخ: این جمله صحیح است.

۳۴) ما در جھانی زندگی می کنیم که قدر و قضای الھی بر ان حاكم است.

پاسخ: این جمله صحیح است.

۳۵) در علل طولی، هر عامل به طور مستقیم نقش خاصی را برعهده دارد که با نقش دیگری متفاوت است.

پاسخ: این جمله غلط است.

۳۶) وجود اختيار و اراده در انسانى ناشى از …………………. و خواست خداست.

پاسخ: ارادہ الھی

۳۷) موجودات جهان از ان جهت که با فرمان و اراده الهی ایجاد می شوند به ……………… وابسته اند.

پاسخ: قضاى الهى

۳۸) قدر و قدر به معنای ……………….. و تقدیر به معنای ………… است.

پاسخ: اندازه – اندازە گرفتن

۳۹) قضا به معنای انجام رساندن، پایان دادن ……………. و ………………. است.

پاسخ: حكم كردن – حتميت بخشيدن

۴۰) اختيار به معناى توانايى برانجام يک كار و يا ترک ان است يک حقيقت …………… است.

پاسخ: وجدانى

۴۱) اراده انسان در ………………. و با آن منافات ندارد.

پاسخ: طول اراده خداست

نکته مهم: دانش آموزان عزیز، تنها به خواندن این سوالات اکتفا نکنید و حتما متن درس را هم به دقت مطالعه کنید.

سوالات درس بعدی: سوالات متن درس ششم دینی دوازدهم انسانی

نمونه سوالات متن درس ۵ پنجم کتاب دینی دوازدهم انسانی متوسطه دوم با جواب را در این مقاله مشاهده کردید. امیدوارم از آن استفاده کرده باشید و از صفحات دیگر ماگرتا دیدن نمایید. برای بهتر پیدا کردن جواب ها در آخر کلمات جستجو شده داخل گوگل کلمه ماگرتا را قرار دهید. همچنین سوالات خود را در بخش دیدگاه بنویسید.