معنی شعر ستایش لطف خدا فارسی یازدهم ❤️+ آرایه ها و کلمات

معنی و آرایه های شعر ستایش لطف خدا فارسی یازدهم ؛ در این نوشته با ترجمه و معنی و ارایه های قلمرو ادبی و زبانی شعر خوانی ستایش لطف خدا صفحه ۱۰ کتاب ادبیات فارسی یازدهم متوسطه دوم رشته های تجربی و ریاضی و انسانی و فنی حرفه ای آشنا می شوید. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

بعدی: معنی شعر نیکی درس اول فارسی یازدهم
جواب کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی یازدهم
معنی حکایت همت فارسی یازدهم

معنی و ارایه های شعر خوانی ستایش لطف خدا فارسی یازدهم صفحه 10

قالب و وزن شعر ستایش لطف خدا فارسی یازدهم چیست ؟

پاسخ: قالب: مثنوی / وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (رشته انسانی)

به نام چاشنی بخش زبان‌ها / حلاوت سنج معنی در بیان‌ها

معنی (قلمرو فکری): به نام خداوندی که نام او در زبان‌ها جاری است و بیان‌ها را با نام خود شیرین می‌گرداند.

قلمرو زبانی: چاشنی: مزه، طعم
چاشنی بخش: آنچه برای اثربخشی بیشتر کام به آن اضافه می شود.
حلاوت: شیرینی
حلاوت سنج: کسی که شیرینی را ارزیابی می‌کند، کسی که ملاک ارزیابی شیرینی است
چاشنی‌بخش و حلاوت‌سنج: مرکب (غیرساده)
حذف فعل به قرینه‌ی معنوی
زبان و بیان: تناسب
حلاوت‌سنج: شیرینی بخش,دلپذیری و لذت بخش بودن
بیت را می‌توان به‌صورت دو جمله، بازگردانی کرد:
به نام خداوندی که حلاوت‌سنج معنی در بیان‌ها و چاشنی‌بخش زبان‌هاست، سخنم را آغاز می‌کنم.
بیت بر روی هم، یک جمله‌ی مرکب (غیرساده) است.

قلمرو ادبی: زبان: مجاز از سخن
چاشنی بخش زبان: حس‌آمیزی
حلاوت سنج معنی: حس‌آمیزی
واج آرایی: «ن»
زبان و بیان مراعات نظیر
چاشنی‌بخش: مزه دهنده، کنایه از ارزشمند کننده
بین چاشنی (مزه) و حلاوت، مراعات نظیر هست.

پیام: ستایش خداوند

بلند آن سر که او خواهد بلندش / نژند آن دل که او خواهد نژندش

معنی (قلمرو فکری): هرکه را بخواهد عزت و اقتدار می بخشد و هرکه را بخواهد خوار و ذلیل می کند.

قلمرو زبانی: نژند: خوار و زبون، اندوهگین
جهش ضمیر
بلند و نژند در معنی، رابطه‌ی تضاد دارند.
بیت، ۴ جمله و هر مصراع یک جمله‌ی مرکب (غیرساده) است؛ ضمیر «–َش» در واژه‌های «بلندش» و «نژندش» نقش مفعولی دارد.
مرجع ضمیر «او» خداوند است.
واژه‌ی «نژند» امروزه کاربرد ندارد.

قلمرو ادبی: بلند آن سر: کنایه از سرافراز
سر و دل: مجاز از انسان
دل: مجاز از انسان
سر، دل: تناسب
تلمیح به آیه: تعزّ من تشاء و تذلّ من تشاء.
موازنه (رشته انسانی)
واج‌آرایی «ن»
دل و سر مراعات نظیر
بیت «موازنه» دارد.

پیام: سربلندی و خواری به دست خداوند است.

در نابسته احسان گشاده‌سـت / به هر کس آنچه می‌بایست داده‌ست

معنی (قلمرو فکری): خداوند احسان و بخشش بی پایانی دارد و به هر کس آنچه را شایسته اش است می‌دهد.

قلمرو زبانی: احسان: نیکی، داد ودهش، بخشش
گشاده: باز
نابسته: باز
در و گشودن تناسب
داده است و گشاده است ماضی نقلی
در نابسته‌ی احسان: یک ترکیب وصفی و یک ترکیب اضافی دارد.
نابسته صفت مشتق(وندی)
بیت، سه جمله است. (مصراع اول یک جمله‌ی ساده و مصراع دوم یک جمله‌ی مرکب یا غیر ساده است.)
مصراع اول: جمله‌ی سه‌جزئی با مفعول و نهاد آن خداوند است.

قلمرو ادبی: در احسان: اضافه استعاری
واج آرایی: «س»

پیام: بخشندگی خداوند

به ترتیبی نهاده وضع عالم / که نی یک موی باشد بیش و نی کم

معنی (قلمرو فکری): خداوند، جهان را طوری آفریده است که همه چیز در جا و اندازه خود است و هیچ چیز کم و زیاد آفریده نشده است.

قلمرو زبانی: عالم: جهان
نهادن: گذاشتن (بن ماضی: نهاد، بن مضارع: نه)
نی: نه
حذف فعل به قرینه لفظی
بیش و کم رابطه‌ی تضاد دارند.
مصرع دوم حذف فعل «باشد» به قرینه‌ی لفظی
«نی» (نه) حرف پیوند هم‌پایه‌ساز؛ یعنی:
نه یک مو بیش و نه یک مو کم است.
نهاده (است) ماضی نقلی معلوم
[خداوند] وضع عالم را به‌ترتیبی نهاده‌است که نه یک مو بیش است و نه یک مو کم است. (سه جمله و یک جمله‌ی مرکب)

قلمرو ادبی: مو: مجاز از مقدار اندک
نی یک موی باشد بیش و نی کم: کنایه از اینکه همه چیز در جای خودش قرار دارد
بیش، کم: تضاد
واژه آرایی: نی

پیام: قانونمندی آفرینش خدا

اگر لطفش قرین حال گردد / همه ادبارها اقبال گردد

معنی (قلمرو فکری): اگر لطف و محبّت او شامل حال کسی گردد، همه بدبختی ‎ها و سختی‎ ها به خوشبختی تبدیل می ‎شود.

قلمرو زبانی: لطف: مهر و نیکویی
قرین: همراه
ادبار: بدبختی، سیه روزی
اقبال: خوشبختی، سعادت
ادبار و اقبال رابطه‌ی تضاد دارند.
بیت دو جمله‌ی اسنادی و یک جمله‌ی غیر‌ساده (مرکب) است.

قلمرو ادبی: اقبال، ادبار: تضاد

پیام: نیک بختی به خواست خداست.

وگر توفیق او یک سو نهد پای / نه از تدبیر کار آید نه از رای

معنی (قلمرو فکری): اگر لطف خداوند شامل حال بنده‌اش نشود، دیگر از دست اندیشه و عقل کاری برنمی‌آید و انسان از انجام هر کاری ناتوان خواهد بود.

قلمرو زبانی: توفیق: سازگار گردانیدن
حذف فعل «آید» به قرینه‌ی لفظی در مصرع دوم.
بیت، سه جمله و یک جمله‌ی مرکب (غیرساده) است.
تدبیر و رای تناسب

قلمرو ادبی: پای یک سـو نهادن: کنایه از پشت کردن و کاری نکردن
تدبیر: اندیشه، چاره گری
رای: تدبیر و اندیشه
پای، رای: جناس ناهمسان
واژه آرایی: نه
رای و تدبیر: مراعات نظیر

پیام: وابستگی تدبیر بشر به توفیق الهی

خرد را گر نبخشد روشنایی / بماند تا ابد در تیره رایی

معنی (قلمرو فکری): اگر خدا انسان را آگاه نکند (راه درست را به او نشان ندهد)، انسان تا ابد در نادانی و گمراهی به سر خواهد برد.

قلمرو زبانی: را: در معنای «به»؛ حرف اضافه
ابد: زمان بی پایان
تیره رایی: بداندیشی، گمراهی
تیره‌رایی: مشتق-مرکب ( وندی مرکب )
روشنایی: مشتق (غیرساده‌ی وندی)
روشنایی: مفعول
بماند مضارع اخباری: می‌ماند
بیت دو جمله و یک جمله‌ی مستقل مرکب (غیرساده) است.

قلمرو ادبی: تیره، روشنایی: تضاد
تیره رایی: حس آمیزی
تلمیح به آیه‌ی «یخرجونهم من النور الی الظلمات …»

پیام: خرد به خداوند وام دار است.

کمال عقل آن باشد در این راه / که گوید نیستم از هیچ آگاه

معنی (قلمرو فکری): وقتی عقل انسان کامل می شود که بداند از هیچ چیز آگاه نیست و بگوید: نمی دانم. (یعنی اگر کسی بسیار دانا و عاقل شود، به جهل خود اقرار خواهد کرد و همین اقرار کردن به جهل نشان می دهد که انسان عاقل شده است.)

قلمرو زبانی: گوید: مضارع التزامی (بگوید)
عقل و آگاهی تناسب
هر دو مصراع به شیوه‌ی بلاغی است.
نقش کمال عقل نهاد و آن مسند است.
کمال عقل ترکیب اضافی است.

قلمرو ادبی: عقل بگوید آگاه نیستم تشخیص
کمال عقل در این است که بگوید آگاه نیستم: متناقض نما یا پارادوکس دارد.
این راه: استعاره از درک حقیقت الهی

پیام: ناتوانی خرد در برابر علم ایزدی

معنی کلمات و واژه های شعر ستایش لطف خدا فارسی یازدهم

چاشنی: مزه، طعم
چاشنی بخش: آنچه برای اثربخشی بیشتر کام به آن اضافه می شود.
حلاوت: شیرینی
حلاوت سنج: کسی که شیرینی را ارزیابی می‌کند، کسی که ملاک ارزیابی شیرینی است
نژند: خوار و زبون، اندوهگین

احسان: نیکی
گشاده: باز
نابسته: باز
عالم: جهان
نهادن: گذاشتن

لطف: مهر و نیکویی
قرین: همراه
ادبار: بدبختی، سیه روزی
اقبال: خوشبختی، سعادت\

توفیق: سازگار گردانیدن
ابد: زمان بی پایان
تیره رایی: بداندیشی، گمراهی
بیان: زبان‌آوری
رای: عقیده و نظر

شیرین و فرهاد یکی از زیباترین مجموعه‌های عاشقانه در قالب مثنوی بوده و وحشی بافقی این مجموعه را به تقلید از خسرو و شیرین سروده است. شعر لطف خدا از ابیات آغازین این منظومه عاشقانه انتخاب شده است.

همچنین بخوانید: معنی و آرایه های درس دوم فارسی یازدهم
جواب قلمرو زبانی و ادبی و فکری درس دوم فارسی یازدهم

توجه: شما دانش آموزان عزیز و کوشا می توانید برای دسترسی سریع تر و بهتر به مطالب کمک درسی کتاب فارسی پایه یازدهم متوسطه دوم ، کلمه و عبارت « ماگرتا » را به همراه مطلب مورد نظر خود جستجو کنید.

در انتها امیدواریم که مقاله معنی و آرایه های ادبی شعر ستایش لطف خدا صفحه ۱۰ کتاب ادبیات فارسی یازدهم ، برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. نظرات خود را در بخش دیدگاه به اشتراک بگذارید.