جواب کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی یازدهم

جواب کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی یازدهم ؛ در این نوشته با جواب سوالات تمرین کارگاه متن پژوهی قلمرو های ادبی و زبانی و فکری صفحه ۱۴ و ۱۵ درس ۱ اول نیکی کتاب ادبیات فارسی یازدهم متوسطه دوم رشته های تجربی و ریاضی و انسانی و فنی حرفه ای آشنا می شوید. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

همچنین بخوانید: معنی شعر نیکی درس اول فارسی یازدهم

جواب قلمرو زبانی صفحه 14 درس اول فارسی یازدهم

۱) معنای واژه‌های مشخّص شده را بنویسید.

معیار دوستانِ دغل روز حاجت است / قرضی به رسم تجربه از دوستان طلب (صائب)

پاسخ: دَغَل: مکّار – حیله‌گر

صورتِ بی صورتِ بی حدّ غیب / ز آینه ی دل تافت بر موسی ز جیب (مولوی)

پاسخ: ز جیب: گریبان – یقه

فخری که از وسیلت دون همّتی رسد / گر نام و ننگ داری، از آن فخر، عار دار (اوحدی)

پاسخ: دون‌همّتی: پستی، فرومایگی

۲) برای کاربرد هریک از موارد زیر، نمونه‌ای در متن درس بیابید.

پاسخ: پیوندهای هم پایه ساز: یقین مرد، را دیده، بیننده کرد / شد و تکیه بر آفریننده کرد
پیوندهای وابسته ساز: زنخدان فرو برد چندی به جیب / که بخشنده، روزی فرستد ز غیب

۳) معانی فعل «شد» را در سروده‌ی زیر بررسی کنید.

گریهٔ شام و سَحَر، شُکر که ضایع نگشت / قطره‌ٔ باران ما گوهر یک دانه شد
منزل حافظ کنون بارگه پادشاست / دل برِ دلدار رفت، جان برِجانانه شد (حافظ)

پاسخ: شد در مصراع اول: گشتن (فعل اسنادی)
شد در مصراع دوم: رفتن (فعل تام)

۴) معنای برخی واژه‌ها تنها در جمله یا زنجیره‌ی سخن قابل درک است.
با استفاده از شیوه‌های زیر، به معنای هر یک از واژه‌های مشخّص شده، دقیق‌تر می‌توان پی برد:
الف) قرار گرفتن واژه در جمله:
ماه، طولانی بود.               ماه، تابناک بود.

ب) توجّه به رابطه‌های معنایی (ترادف، تضاد، تضمّن و تناسب)
سیر و بیزار ←← ترادف
سیر و گرسنه ←← تضاد
سیر و پیاز ←← تناسب
سیر و گیاه ←← تضمّن

اکنون برای دریافت معانی واژه‌های «دست» و «تند» به کمک دو روش بالا، چند جمله‌ی مناسب بنویسید.

پاسخ: دست:
الف) رابطه‌ی معنایی تضمّن: دست از مهم‌ترین اعضای بدن است.
ب) رابطه‌‎ی معنایی تناسب: دست و پای جانباز قطع شد.

تند:
الف) رابطه‌ی معنایی ترادف: تند و سریع به کمک من آمد.
ب) رابطه‌ی معنایی تضاد: دور تند و کُند کولر باید متناسب با هوای بیرون انتخاب شود.
پ) قرار گرفتن در جمله: غذا تند بود.

جواب قلمرو ادبی صفحه 15 درس 1 فارسی یازدهم

۱) از متن درس، دو کنایه بیابید و مفهوم آن‌ها را بنویسید.

پاسخ: زنخدان به جیب فروبردن: یعنی چانه در گریبان بردن: کنایه از به تفکر فرورفتن و در اینجا نشستن و کوشش نکردن نیز مقصود است»
دست گرفتن: کنایه از یاری رساندن

۲) در بیت زیر، شاعر، چگونه آرایه‌ی جناس همسان (تام) را پدید آورده است؟

با زمانی دیگر انداز ای که پندم می‌دهی / کاین زمانم گوش بر چنگ است و دل در چنگ نیست (سعدی)

پاسخ: در این بیت، کلمه‌ی «چنگ و چنگ» جناس همسان دارند. «چنگ» اوّل نوعی آلت موسیقی است و «چنگ» دوم در معنای پنجه و انگشتان دست به کار رفته است.

۳) ارکان تشبیه را در مصراع دومِ بیت دوازدهم مشخّص کنید.

پاسخ: مشبه: تو
مشبه به: روباه
ادات تشبیه: چو
وجه شبه: به وامانده سیر شدن

۴) در این سروده، «شیر» و «روباه» نماد چه کسانی هستند؟

پاسخ: شیر: نماد مردان کوشا و متکی به خود
روباه: نماد کسانی که هیچ کوششی نمی کنند.

پاسخ قلمرو فکری صفحه 15 درس اول فارسی یازدهم

۱) معنی و مفهوم بیت شانزدهم را به نثر روان بنویسید.

پاسخ: معنی: تا می‌توانی از درآمد بازوی خودت غذا بخور، چرا که سعی و تلاش خودت میزان و سنجش رفاهت خواهد بود.

مفهوم: آنکه صاحب مغز و اندیشه است البته کریم هم هست (اندیشمندان، بخشندگانند)؛ زیرا که بی‌اراده‌ها و راحت طلبان اهل اندیشه نیستند و تنها پوست و ظاهری از انسان بودن را دارند.

۲) درک و دریافت خود را از بیت زیر بنویسید.

یقین، مرد را دیده، بیننده کرد / شد و تکیه بر آفریننده کرد

پاسخ: «ایمان قلبی (به قدرت خداوند) چشم دل مرد را بینا کرد.» پس رفت و دست از کار کشید و بر خدا توکل کرد. به نوعی، یادآور این حکایت است: بادیه‌نشینی از پیامبر شنید که می‌گوید بر خدا توکل کنیم (کارها را به خدا بسپاریم) او نیز بی آنکه مغز سخن را دریابد، شتران خویش را در صحرا به امان خدا رها کرد و به شهر آمد. وقتی پیامبر او را در مسجد دید، فرمود: پس با شترانت چه کردی؟ گفت: به خدا توکل کردم و آمدم. پیامبر فرمود: عقل و توکل یعنی شتران خود را ببند و بعد توکل کن.

منظور از این قول پیامبر این است که انسان ابتدا باید کار خود را بر اصول عقلی انجام دهد و سپس به خدا توکل کند؛ یعنی که هر آنچه می‌کند، باید به خدا بپیوندد که بی او همه چیز ابتر است.

۳) برای مفهوم هر یک از سروده‌های زیر، بیتی مناسب از متن درس بیابید.

رزق هر چند بی گمان برسد / شرط عقل است جُستن از درها (سعدی)

پاسخ: چنان سعی کن کز تو ماند چو شیر / چه باشی چو روبه به وامانده، سیر؟

سحر دیدم درخت ارغوانی به گوش ارغوان آهسته گفتم:
کشیده سر به بام خسته جانی / بهارت خوش که فکر دیگرانی (فریدون مشیری)

پاسخ: بگیر ای جوان، دست درویش پیر / نه خود را بیفکن که دستم بگیر

چه در کار و چه در کار آزمودن / نباید جز به خود، محتاج بودن (پروین اعتصامی)

پاسخ: بخور تا توانی به بازوی خویش / که سَعیَت بود در ترازوی خویش

۴) درباره ارتباط معنایی متن درس و مَثَل «از تو حرکت، از خدا برکت» توضیح دهید.

پاسخ: هر دو متن به این مطلب اشاره دارند که آدمی باید کوشش و جنب و جوشی داشته باشد و خداوند نیز هنگامی که کوشش آدمی را ببیند به او یاری می رساند.

همچنین بخوانید: جواب قلمرو زبانی و ادبی و فکری درس دوم فارسی یازدهم

توجه: شما دانش آموزان عزیز و کوشا می توانید برای دسترسی سریع تر و بهتر به مطالب کمک درسی کتاب فارسی پایه یازدهم متوسطه دوم ، کلمه و عبارت « ماگرتا » را به همراه مطلب مورد نظر خود جستجو کنید.

در انتها امیدواریم که مقاله جواب و پاسخ سوالات قلمرو های کارگاه متن پژوهی صفحه ۱۴ و ۱۵ درس اول ادبیات فارسی یازدهم ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. سوالات خود را در بخش نظرات بیان کنید.