معنی و ارایه های شعر شکوه چشمان تو فارسی دوازدهم

معنی و ارایه های شعر شکوه چشمان تو فارسی دوازدهم ؛ در این نوشته با معنی کلمات و آرایه های قلمرو ادبی و زبانی و فکری شعر شکوه چشمان تو از مرتضی امیری اسفندقه صفحه ۹۸ و ۹۹ کتاب ادبیات فارسی دوازدهم متوسطه دوم رشته های تجربی و ریاضی و انسانی و فنی حرفه ای آشنا می شوید. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

بعدی: جواب درک و دریافت شعر شکوه چشمان تو فارسی دوازدهم
معنی شعر گذر سیاوش از آتش درس دوازدهم فارسی دوازدهم
جواب سوالات کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دوازدهم
معنی حکایت به جوانمردی کوش فارسی دوازدهم

معنی و آرایه های ادبی شعر شکوه چشمان تو صفحه ۹۸ و ۹۹ فارسی دوازدهم

نوع ادبی این شعر غنایی است، مرثیه ای در رثای شهید حججی، شاعر مدافع حرم از مرتضی امیری اسفندقه شاعر انقالب اسلامی است.

قالب و وزن شعر شکوه چشمان تو چیست ؟

پاسخ: قالب: قصیده / وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (رشته انسانی) / لحن: تغزلی

آه، این، سرِ بریدهٔ ماه است در پگاه؟ / یا نه! سرِ بریدهٔ خورشیدِ شامگاه؟

معنی (قلمرو فکری): آیا این شهید سربریده همچون ماهی است که در پگاه طلوع کرده است؟ (شاعر تصویر هلال ماه را به سربریدگی آن تعبیر می کند.) خورشید سربریده است به هنگام غروب؟

قلمرو زبانی: پگاه: صبح زود
آه: شبه جمله، صوت
لحن: پرسشی
شامگاه: هنگام شب
بیت: چهار جمله
سر: نقش مسند
پگاه: نقش متمّم

قلمرو ادبی: تشبیه در هر دو مصراع: این سر بریده شهید مانند سر بریده خورشید و ماه است
پگاه، شامگاه: تضاد
بیت تجاهل العارف دارد.
سر ماه و سِر خورشید: اضافهٔ استعاری، تشخیص
تناسب: ماه، خورشید
واژه آرایی: سر، بریده
مجاز: سر مجاز از گردن است.
آه و ماه: جناس ناقص اختلافی
سر بریده: آرایه تکرار
واج آرایی «ر»
خورشید و پگاه و شامگاه: مراعات نظیر (تناسب)

پیام: زیبایی پیکر شهید

خورشید، بی حفاظ نشسته به روی خاک؟ / یا ماه بی ملاحظه افتاده بین راه؟

معنی (قلمرو فکری): آیا سر بریده، خورشید است که بدون هیچ پوششی خود را از آسمان به روی خاک انداخته؟ یا ماه است که بدون ملاحظه زیبایی هایش، خود را روی زمین و بین راه انداخته است؟

قلمرو زبانی: بی حفاظ: بدون حصار و نرده، آنچه اطراف آن را حصار نگرفته باشند.
لحن: پرسشی، توصیفی و روایی
بیت: دو جمله به شیوه بلاغی
خورشید و ماه: نقش نهاد

قلمرو ادبی: خورشید، ماه: استعاره از سر شهید
خاک: مجاز از زمین
نشستن خورشید روی خاک: تشخیص و استعاره
ماه و راه: جناس ناقص اختلافی
خورشید و ماه: تناسب
بی ملاحظه ماه زیباست و بی ملاحظگی در مورد زیبارو یعنی زیبایی خود را آشکارا در معرض دید قرار دادن.

پیام: ارزشمندی پیکر شهید

ماه آمده به دیدن خورشید، صبح زود / خورشید رفته است سر شب سراغ ماه

معنی (قلمرو فکری): گویا که ماه، صبح زود به دیدن رزمنده شهید آمده است و یا خورشید، شب آمده تا با شهید ملاقات کند.

قلمرو زبانی: صبح زود، احتمالا اشاره به زمان شهادت شهید دارد که صبح بوده است.
لحن: پرسشی، توصیفی و روایی
بیت: دو جمله به شیوه بلاغی
نقش ماه به ترتیب: نهاد – مضافٌالیه
نقش خورشید به ترتیب: مضافٌ الیه – نهاد

قلمرو ادبی: جانبخشی
واژه آرایی: ماه، خورشید
تضاد: صبح، شب؛ آمده، رفته
خورشید نخست: استعاره از سر شهید
ماه دوم: استعاره از سر شهید
ماه و خورشید: استعاره از شهید حججی
ماه و خورشید: مراعات نظیر
خورشید و ماه: آرایه تکرار
آمدن ماه به دیدن خورشید و رفتن خورشید سراغ ماه: تشخیص و استعاره
آمده و رفته – خورشید و ماه – صبح و شب: تضاد
واج آرایی «د».
تجاهل العارف

پیام: ارزشمندی پیکر شهید

حُسنِ شهادت از همه حُسنی فراتر است / ای محسنِ شهید من، ای حُسنِ بی گناه

معنی (قلمرو فکری): زیبایی و نیکویی شهادت، از هر زیبایی ای برتر است. ای محسن حججی شهید، ای زیبای بی گناه.

قلمرو زبانی: حسن: زیبایی
فراتر: برتر
لحن: تعلیمی و منادایی
بیت: سه جمله
فراتر: نقش مسند
نقش حُسن به ترتیب: نهاد – منادا

قلمرو ادبی: واژه آرایی: حسن، ای
حسن، محسن: اشتقاق (همریشگی)؛ جناسواره
واج آرایی: «ن»
کلّ بیت تلمیح به آیه قرآن
حُسن: آرایه تکرار
حُسن در مصراع دوم: استعاره از شهید

پیام: ارزش شهادت

ترسم تو را ببیند و شرمندگی کِشد / یوسف، بگو که هیچ نیاید برون ز چاه

معنی (قلمرو فکری): ای شهید! تو از حضرت یوسف هم زیبا‌تری و من می‌ترسم که او با دیدن تو اندوهگین و شرمنده شود.

قلمرو زبانی: لحن: تغزلی و عاشقانه
بیت: پنج جمله
یوسف: نقش نهاد برای جمله دوّم
هیچ و برون: نقش قید
تو و شرمندگی: نقش مفعول
چاه: نقش متمّم

قلمرو ادبی: تلمیح به داستان حضرت یوسف
می‌ترسم: ایهام (۱- یقین دارم. ۲- واهمه دارم)
هیچ نیاید برون ز چاه: کنایه از اینکه خود را آشکار نکند.
یوسف: نماد زیبایی
دلیل بیرون نیامدن یوسف از چاه برای شرمندگی: حُسن تعلیل
یوسف و چاه: مراعات نظیر
اغراق

پیام: زیبایی شهادت

شاهد نیاز نیست که در محضر آورند / در دادگاه عشق رگ گردنت گواه

معنی (قلمرو فکری): نیازی به حضور شاهد و گواه نیست؛ زیرا در دادگاه عشق، رگِ گردنِ تو، خود گواهی خواهد داد که در راه عشق شهید شده ای.

قلمرو زبانی: شاهد: گواه
محضر: محل حضور، دفترخانه، اینجا به معنای دادگاه
لحن: تغزلی و عاشقانه
بیت: سه جمله
«است» در جمله پایانی به قرینه معنایی حذف شده است
نیاز و گواه: نقش مسند

قلمرو ادبی: دادگاه عشق: اضافهٔ تشبیهی؟
رگ گردن مانند گواه: تشبیه
واج آرایی «گ» و «د»
رگ گردنت گواه: کنایه از جان باختن و شهادت
گواهی دادن رگ گردن: تشخیص و استعاره

پیام: شاعر به ویژگی‌های عاشق شهادت بودن، اسارت و شرافت شهید اشاره دارد.

دارد اسارت تو به زینب اشارتی / از اشتیاق کیست که چشمت کشیده راه؟

معنی (قلمرو فکری): اسارت تو مانند اسارت حضرت زینب است. به شوق دیدن چه کسی چشم به راه و منتظر هستی؟

قلمرو زبانی: اسارت: اسیر شدن
لحن: تغزّلی و عاشقانه
بیت: سه جمله
اسارت و چشم: نقش نهاد
اشارت: نقش مفعول

قلمرو ادبی: اسارت، اشارت: جناس ناهمسان اختلافی
چشمت کشیده راه: ترکیب کنایی است؛ یعنی به راه چشم دوخته شده است؛ به راه می‌نگری و منتظر هستی.
بیت، تلمیح دارد به واقعهٔ عاشورا و اسارت حضرت زینب
واج آرایی: «ش»

پیام: شهید، راه حضرت زینب را می‌رود، انتظار برای آمدن نجات دهنده

از دوردست می‌رسد آیا کدام پیک؟ / ای مسلم شرف، به کجا می‌کنی نگاه؟

معنی (قلمرو فکری): آیا از دوردست ها برای تو قرار است پیکی برسد که اینچنین نگاه زیباست به آنجا خیره شده؟ ای مسلمان شریف و بزرگوار به کجا می نگری؟

قلمرو زبانی: لحن: تغزلی و عاشقانه
آیا کدام: لغزش نگارشی
مسلم: مسلمان، پیرو دین اسلام، منظور مسلم بن عقیل است
پیک: نامه بر، فرستاده
شرف: بزرگواری، حرمت و اعتباری که از رعایت کردن ارزش های اخلاقی به وجود می‌آید.
بیت: سه جمله
پیک: نقش نهاد
نگاه: نقش مفعول

قلمرو ادبی: به قرینهٔ پیک و مسلم بیت تلمیح دارد، به ماجرای مسلم بن عقیل پیک امام حسین به سوی کوفیان
مسلم: ایهام (مسلمان، مسلم بن عقیل)
استعاره: شهید با نام مسلم بن عقیل مورد خطاب واقع شده است.
پیک و مسلم: مراعات نظیر
مسلم شرف: استعاره از شهید حججی

پیام: انتظار برای آمدن نجات دهنده

لبریز زندگی است نفس‌های آخرت / آورده مرگ گرم به آغوش تو پناه

معنی (قلمرو فکری): نفس‌های آخر تو، نشانه مرگ تو و پایان کار تو نیست؛ بلکه امید زندگی است، برای همین است که مرگ به تو پناه آورده است تا پایان کارش نباشد و از شهادت تو، زندگی بیابد.

قلمرو زبانی: لحن: تغزلی و عاشقانه
گرم: با شور و نشاط
بیت: دو جمله به شیوه بلاغی
نفس ها و مرگ: نقش نهاد
لبریز: نقش مسند
گرم: نقش قید
آغوش: نقش متمّم
پناه: نقش مفعول

قلمرو ادبی: لبریز زندگی است نفس‌های آخرت: متناقض نما (پارادوکس)
مصراع دوّم: تشخیص و استعاره
تضاد: مرگ، زندگی
مرگ گرم …: حس‌آمیزی، متناقض نما
گرم بودن مرگ: حس آمیزی و تناقض (پارادوکس)

پیام: شهادت مرگ نیست.

یک کربلا شکوه به چشمت نهفته است / ای روضهٔ مجسّمِ گودال قتلگاه

معنی (قلمرو فکری): ای شهید، در چشمان تو شکوه و عظمت کربلا دیده می‌شود. شهادت تو، گودال قتلگاه امام حسین را ذهن‌های ما مجسم می‌کند.

قلمرو زبانی: لحن: تغزلی و عاشقانه
کربلا: وابسته وابسته از نوع ممیّز
روضه: باغ، سوگواری برای امام حسین، ذکر مصیبت و نوحه سرایی ( شبه همآوا: روزه)
مجسّم: تجسم یافته
روضه: ذکر مصیبت و نوحه سرایی، آنچه در مراسم سوگواری اهل بیت پیغمبر و به ویژه در مراسم سوگواری امام حسین خوانده می‌شود.
نهفته: پنهان شده
شکوه: شوکت، هیبت، مهابت
بیت: دو جمله

قلمرو ادبی: بیت تلمیح دارد به واقعهٔ عاشورا و گودال قتلگاه که پیکر مطهّر امام حسین در آن افتاد و در آنجا به شهادت رسید. نیز با توجه به قرینهٔ روضه اشاره ای دارد به روضه خوانی در سوگ حضرت.
یک کربلا: کنایه از بسیار
چشم شهید مانند کربلا: تشبیه
روضه … : استعاره از شهید
تناسب: کربلا، گودال، قتلگاه
روضه: ایهام ۱ .بهشت ۲.ذکر مصیبت

پیام: شکوه شهید

معنی کلمات و واژه های شعر شکوه چشمان تو مرتضی امیری اسفندقه فارسی دوازدهم

پگاه: بامداد، صبح زود
شامگاه: شب
بی‌ملاحظه: بی‌احتیاط و بی‌پروا
سراغ: نشانی
شاهد: گواه و شهادت دهنده
محضر: پیشگاه، محل حضور، دفترخانه، اینجا به معنای دادگاه
اسارت: گرفتاری و حبس (اسیر شدن)
شرف: بزرگواری
پناه: امان، حفاظ
شکوه: بزرگی و جلال
روضه: ذکر مصیبت و نوحه‌سرایی
مجسم: نمایان، تجسم یافته
نهفته: پنهان شده
پیک: نامه بر، فرستاده
حسن: زیبایی
فراتر: برتر
بی حفاظ: بدون حصار و نرده

قبلی: جواب قلمرو های کارگاه متن پژوهی درس یازدهم فارسی دوازدهم
معنی و ارایه های درس یازدهم فارسی دوازدهم
معنی گنج حکمت تیرانا فارسی دوازدهم
جواب سوالات کارگاه متن پژوهی درس دهم فارسی دوازدهم
معنی شعر فصل شکوفایی درس دهم فارسی دوازدهم

توجه: شما دانش آموزان عزیز و کوشا می توانید برای دسترسی سریع تر و بهتر به مطالب کمک درسی کتاب فارسی پایه دوازدهم متوسطه دوم ، کلمه و عبارت « ماگرتا » را به همراه مطلب مورد نظر خود جستجو کنید.

در انتها امیدواریم که مقاله معنی و ارایه های ادبی شعر شکوه چشمان تو از مرتضی امیری اسفندقه صفحه ۹۸ و ۹۹ کتاب فارسی دوازدهم ، برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. نظرات خود را در بخش دیدگاه به اشتراک بگذارید.