جواب سوال های کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی دهم

جواب سوال های کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی دهم ؛ در این مقاله پاسخ و جواب سوالات کارگاه متن پژوهی قلمرو زبانی ، قلمرو ادبی و قلمرو فکری ۱۵ و ۱۶ درس اول چشمه کتاب ادبیات فارسی پایه دهم تجربی ، انسانی و ریاضی متوسطه دوم را فراهم کرده ایم. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

همچنین بخوانید: معنی شعر چشمه درس اول فارسی دهم

جواب سوالات قلمرو زبانی صفحه 15 درس اول فارسی دهم

1) معنای واژه های مشخص شده را با معادل امروزی آنها مقایسه کنید.

در بُنِ این پردۀ نیلوفری / کیست کند با چو منی همسری؟

پاسخ: همسری کردن در متن کنایه از برابری کردن، هم شانی کردن و امروزه به معنای «زوج» (شوهر یا زن) است.

راست به مانند یکی زلزله / داده تنش بر تن ساحل، یَله

پاسخ: در متن به معنی «درست» و امروزه به معنی سمت راست یا سخن درست است.

2) بیت زیر را براساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی، مرتّب کنید و نام اجزای آن را مشخص نمایید.

گشت یکی چشمه ز سنگی جدا / غُلغله زن، چهره نما، تیز پا

پاسخ: یک چشمه ، جوشان ، خود نما و تندرو از تخته جدا شد.

یک : صف شمارشی اصلی / چشمه : هسته در نقش نهاد / جوشان : گروه قیدی / خود نما : معطوف به قید / تندرو : معطوف به قید / از : نشانه یا نقش نمای متمم / تخته سنگ : متمم / جدا : مسند / شد : فعل اسنادی

جواب سوال های قلمرو ادبی صفحه 15 و 16 درس اول فارسی دهم

1) هر یک از بیت های زیر را از نظر آرایه های ادبی بررسی کنید.

چون بگشایم ز سر مو، شِکَن / ماه ببیند رخ خود را به من

پاسخ: چشمه: تشخیص و استعاره / ماه: تشخیص و استعاره / مو، سر، رخ، مو و شکن: مراعات نظیر / مو: استعاره از آب چشمه / شکن: استعاره از امواج خروشان / مصراع اول: کنایه از آرام شدن

گه به دهان، بر زده کف چون صدف / گاه چو تیری که رود بر هدف

پاسخ: تشبیه: چشمه به تیر و صدف / صدف و هدف: جناس ناقص اختلافی / چشمه و صدف: تشخیص و استعاره / مراعات نظیر: تیر و هدف، دهان و کف / کف بر دهان زدن: کنایه از خشمگین شدن، مستی و نشاط و نیرومندی

2) با توجّه به شعر نیما، «چشمه نماد» چه کسانی است؟

پاسخ: نماد «انسان مغرور و خودخواه» یا مردم «مردم خودخواه، ناهشیار و خودپسند»

3) آمیختن دو یا چند حس و یا یک حس با پدیدهای ذهنی (انتزاعی)، در کلام را «حس آمیزی» می گویند.

نمونه: «حرف هایم مثل یک تکه چمن روشن بود.»

در این نمونه، سپهری از «روشن بودن حرف» سخن گفته است. «روشن بودن» امری دیدنی و «حرف»، شنیدنی است. شاعر در این مصراع، دو حس بینایی و شنوایی را با هم آمیخته است.

نمونه ای کاربرد این آرایه ادبی را در سروده نیما بیابید.

پاسخ: لیک چنان خیره و خاموش ماند / کز همه شیرین سخنی، گوش ماند

4) هر واژه امکان دارد در معنای حقیقی و یا معنای غیر حقیقی به کار رود. به معنای حقیقی واژه، رود. به معنای حقیقی واژه، «حقیقت» و به معنای غیر حقیقی آن، «مجاز» می‌گویند. «حقیقت»، اوّلین و رایج‌ترین معنایی است که از یک واژه به ذهن می‌رسد. «مجاز»، به کار رفتن واژه‌ای است در معنی غیر حقیقی؛ به شرط آنکه میان معنای حقیقی و معنای غیر حقیقی واژه، ارتباط و پیوندی برقرار باشد؛ مثال:

پشت دیوار آنچه گویی، هوش دار / تا نباشد در پسِ دیوار، گوش سعدی

همان طور که می دانید، «گوش» اندام شنوایی است و در این معنا، «حقیقت» است و نمی‌تواند در پسِ دیوار بیاید؛ شاعر در بیت اوّل، به مفهوم مجازی «گوش ،»یعنی؛ «انسانِ سخن چین» تأکید دارد. اکنون به بیت دوم توجّه نمایید.

ما را سرِ باغ و بوستان نیست / هر جا که تویی تفرّج آن جاست سعدی

عالَم از شور و شر عشق خبر هیچ نداشت / فتنه انگیز جهان نرگس جادوی تو بود حافظ

در بیت اوّل، واژۀ «سر» در مفهوم مجازی «قصد و اندیشه» به کار رفته است. «سر» محل و جایگاه «اندیشه» است.

در بیت دوم، مقصود شاعر از واژۀ «نرگس»، معنایی غیر حقیقی، یعنی «چشم» است. آنچه که «گل نرگس» و «چشم» را به هم می‌پیوندد و اجازه می‌دهد تا یکی به جای دیگری به کار رود، «شباهت» میان آن دو است.

در شعر این درس دو نمونه مَجاز بیابید و مفهوم هر یک را بنویسید.

پاسخ: آشکار و نهان مجاز از همه موجودات و هستی
دانا و نادان مجاز از همه انسان ها
کام مجاز از دهان و زبان
خاک مجاز از زمین
سر و دوش مجاز از تمام وجود چشمه
گوش مجاز از شنیدن

پاسخ سوالات قلمرو فکری صفحه 16 درس اول فارسی دهم

1) پس از رسیدن به دریا، چه تغییری در نگرش و نحوه تفکر «چشمه» ایجاد شد؟

پاسخ: با دیدن شکوهمندی دریا کوچکی خودش را دریافت و سکوت اختیار کرد و دست از غرور برداشت.

2) معنی و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.

نعره بر آورده، فلک کرده کر / دیده سیه کرده، شده زَهره در

پاسخ: دریا فریاد بلندی برآورد و گوش فلک ناشنوا کرده بود و چشمانش را سیاه کرده و بسیار ترسناک شده بود.

3) سروده زیر از سعدی است، محتوای آن را با شعر نیما مقایسه کنید.

یکی قطره باران ز ابری چکید / خجل شد چو پهنای دریا بدید
که جایی که دریاست من کیستم؟ / گر او هست حقّا که من نیستم
چو خود را به چشم حقارت بدید / صدف در کنارش به جان پرورید
بلندی از آن یافت کو پست شد / در نیستی کوفت تا هست شد

پاسخ: 1) شعر نیما و شعر سعدی هر دو در قلب مثنوی سروده شده اند.
2) هر دو شعر پرهیز از خودبینی و خودستایی را پیشنهاد می کنند.
3) هر دو شعر تمثیلی هستند.
4) سعدی در این شعر «تواضع» را می ستاید اما نیما غرور و ناآگاهی را نکوهش می کند.
5) بسامد توصیف تصویر و تعداد ابیات شعر نیما بیشتر از شعر سعدی است.
6) نیما ما را دعوت می کند که از پیله ی ناهشیاری و غرور و خودپسندی بگریزیم و وسعت و عظمت جهان پیرامون را ببینیم و درک کنیم.
7) سعدی می گوید که تواضع سبب توفیق و تعالی است.

4) دوست دارید جای کدام یک از شخصیت های شعر نیما (چشمه، دریا) باشید؟ برای انتخاب خود دلیل بیاورید.

پاسخ: دوست داشتم که به جای شخصیت دریا باشم، چون شکوه و عظمت و صلابت دریا باعث می شود هیچ گزندی از چیزهای بی ارزش و مغرور نبیند.

همچنین بخوانید: معنی و آرایه های ادبی شعر ستایش به نام کردگار فارسی دهم

توجه: شما دانش آموز پایه دهم رشته های نظری ریاضی ، تجربی و انسانی می توانید برای دسترسی سریع و آسان تر به معنی کلمات و جواب سوالات تمرین درس های کتاب ادبیات فارسی دهم متوسطه دوم ، در انتهای عنوان خود عبارت «ماگرتا» را نیز در گوگل جستجو کنید.

در انتها امیدواریم که مقاله جواب سوال های کارگاه متن پژوهی قلمرو زبانی ، ادبی و فکری صفحه 15 و 16 درس اول کتاب ادبیات فارسی دهم ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد.