جواب قلمرو های کارگاه متن پژوهی درس سوم فارسی دوازدهم

جواب قلمرو های کارگاه متن پژوهی درس سوم فارسی دوازدهم ؛ در این نوشته با جواب سوالات تمرینات کارگاه متن پژوهی قلمرو های ادبی و زبانی و فکری صفحه ۲۸ و ۲۹ درس ۳ سوم آزادی کتاب ادبیات فارسی ۳ دوازدهم متوسطه دوم رشته های تجربی و ریاضی و انسانی و فنی حرفه ای آشنا می شوید. در ادامه با بخش آموزش و پرورش ماگرتا همراه ما باشید.

همچنین بخوانید: معنی شعر آزادی و دفتر زمانه درس سوم فارسی دوازدهم

جواب قلمرو زبانی صفحه 28 درس سوم فارسی دوازدهم

۱) معنای واژه‌ٔ «همّت» را در بیت‌های زیر بررسی کنید.

الف) همّت اگر سلسله جنبان شود / مور واند که سلیمان شود (وحشی بافقی)

پاسخ: همت در اینجا به معنای اراده و تلاش

ب) همّتم بدرقهٔ راه کن ای طایر قدس / که دراز است و ره مقصد و من نو سفرم (حافظ)

پاسخ: همت در اینجا به معنای طلب دعای خیر

۲) در بیت زیر، «نهاد» و «مسند» را مشخّص کنید.

در پیشگاه اهل خرد نیست محترم / هر کس که فکر جامعه را محترم نداشت

پاسخ: محترم: مسند
هرکس: نهاد

۳) در کدام بیت‌ها، یکی از ارکان جمله حذف شده است؟ نوع حذف را مشخّص کنید.

پاسخ: بیت ۳: فکری ای هموطنان در ره آزادی خویش / بنمایید که هر کس [فکری] (حذف) نکند، مثل من است ← حذف به قرینه لفظی

بیت ۴: خانه‌ای کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کُنش آن خانه که [آن خانه] (حذف) بیت الحَزَن است ← حذف به قرینه لفظی

بیت ۵: جامه‌ای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن / بِدَر آن جامه که [آن جامه] (حذف) ننگ تن [است] (حذف) و [آن جامه] کم از کفن است ← حذف به قرینه لفظی

بیت ۱: هرگز دلـم برای کـم و بیش غـم نداشـت / آری [دلم] (حذف) نداشت غم که [دلم] غم بیش و کم نداشت ← حذف به قرینه لفظی

بیت ۴: با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است / ما را فراغتی است که [آن فراغت را] جمشید جم نداشت ← حذف به قرینه لفظی

بیت ۵: انصاف و عدل داشت موافق بسی ولی / چون فرخی، [انصاف و عدل] موافقِ ثابت قدم نداشت ← حذف به قرینه لفظی

جواب قلمرو ادبی صفحه 28 درس 3 فارسی دوازدهم

۱) کدام یک از ترکیب‌ها و واژه‌های مشخّص شده، مفهوم مجازی دارند؟ دلایل خود را بنویسید.

الف) نالهٔ مرغ اسیر این همه بهر وطن است / مسلک مرغ گرفتارِ قفس، هم چو من است

پاسخ: «مرغ اسیر» معنای مجازی دارد؛ زیرا در معنای حقیقی خود به کار نرفته و به معنی انسان آزادی‌خواه است؛ اما «مرغ گرفتار» در معنای حقیقی خود (پرنده اسیر در قفس) به کار رفته است.

ب) نشاط غربت از دل کی برَد حبِّ وطن بیرون / به تخت مصرم اما جای در بیت الحزن دارم (صائب تبریزی)

پاسخ: در این بیت «بیت‌الحزن» استعاره از میهن سراینده است.

پ) در بیت ‌ا‌لاحزان درآمد و نالید؛ چنانچه هر پرنده بر بالای سر یعقوب بود، بنالید. (قصص‌الانبیا)

پاسخ: معنای حقیقی دارد نه مجازی؛ و معنی خانه اندوه می‌دهد.

۲) با توجّه به بیت‌های زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید.

با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است / ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت
در دفترِ زمانه فتد نامش از قلم / هر ملّتی که مردم صاحب قلم نداشت

الف) درباره تلمیح به کار رفته در بیت اوّل توضیح دهید.

پاسخ: این بیت اشاره به داستان جمشید، پادشاه بزرگ و اسطوره‌ای ایران دارد. جمشید، نام پادشاه معروف و بزرگ است. مدت سلطنت وی حدود هفت صد سال بود. نخستین کسی است که جاده ها در کوه ها و صحرا ها ساخت. در اواخر سلطنت ادعای خدایی کرد و ضحاک بر او چیره شد و با ارّه او را به دو نیم کرد. جمشید جامی داشت منسوب به «جام جم» که با نگاه کردن به آن نادیده ها را می دید.

ب) مصراع‌های مشخّص شده را با توجّه به آرایه «کنایه» بررسی کنید.

پاسخ: تهی بودن جیب از مال: کنایه از فقیر بودن
تهی بودن جام از می: کنایه از شاد نبودن، خوشی نداشتن
از قلم افتادن: کنایه از فراموش شدن

پاسخ قلمرو فکری صفحه 28 و 29 درس سوم فارسی دوازدهم

۱) شعر «آزادی»، نمونه‌ای از اشعار وطنی عارف قزوینی است که به سلطهٔ بیگانگان و بیدادگری محمّد علی شاه اشاره دارد؛ با توجّه به این نکته و مفهوم بیت‌های زیر را بنویسید.

آن کسی را که در این ملک سلیمان کردیم / ملّت امروز یقین کرد که او اهرمن است

پاسخ: معنی بیت: آن کسی را که در این سرزمین (ایران) به پادشاهی رساندیم، امروز مردم مطمئن شدند که او شیطان است.
پیام و مفهوم: محمدعلی شاه ظالم شایستگی پادشاهی ندارد و به اشتباه او را پادشاه کردند. (محمد علی شاه پادشاه ظالمی است)

خانه‌ای که کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کُنش آن خانه که بیت‌الحَزَن است

پاسخ: معنی بیت: آن کشوری که به دست بیگانگان آباد شود آن را با اشک ویران کن؛ زیرا آن خانه، خانه غم و اندوه است.
پیام و مفهوم: تکیه داشتن مردم به خود – محمدعلی شاه بیگانه پرست بود و کمک از روسیه گرفت و این کار نادرستی بود.

۲) در متن درس، مقصود از موارد زیر چیست؟

الف) رفیقی که به طَرْف چمن است => پاسخ: علامه علی‌اکبر دهخدا
ب) مردم صاحب قلم => پاسخ: روشنفکران، نویسندگان و شاعران خردمند

۳) به غزل‌هایی که محتوای آنها بیشتر مسائل سیاسی و اجتماعی است، غزل اجتماعی می‌گویند؛ در عصر مشروطه با توجّه به دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی، این نوع غزل رواج یافت؛ در سروده‌های شاعرانی چون محمدتقی بهار، عارف قزوینی و فرّخی یزدی می‌توان نمونه‌های آن را یافت.

– از این دیدگاه، متن درس را تحلیل و بررسی کنید.

پاسخ: تا پیش از مشروطیت، غزل درون مایه ای کاملاً عاشقانه و عارفانه داشت؛ اما پس از مشروطه درون مایه غزل، سیاسی – اجتماعی شد و سرایندگان به مشکلات مردم توجه کردند. هر دو غزل درس به بیان مسائل سیاسی – اجتماعی توجه دارد. آزادی خواهی، وطن پرستی، بیگانه ستیزی و … از جمله مسائل مهمی اند که این دو شاعر به آنها پرداخته اند.

۴) فرّخی یزدی، در بیت آخر، خود را با کدام ویژگی معرّفی می‌کند؟

پاسخ: ثابت قدم بودن برای به دست آوردن انصاف و عدل و آزادی خواه و متعهد

۵) با توجّه به ادبیّات پایداری، مضمون مشترک ابیات زیر را بنویسید.

جامه‌ای کاو نشود غرق به خون بهر وطن / بِدَر آن جامه که ننگ تن و کم از کفن است (عارف قزوینی)
فرّخی ز جان و دل می‌کند در این محفل / دل نثار استقلال، جان فدای آزادی (فرّخی یزدی)

پاسخ: پیام مشترک: برای آبادانی و استقلال وطن باید از جان و تن گذشت. جامعه برای پیشرفت نیاز به انسان های از خود گذشته دارد.

همچنین بخوانید: جواب کارگاه متن پژوهی درس پنجم فارسی دوازدهم

توجه: شما دانش آموزان عزیز و کوشا می توانید برای دسترسی سریع تر و بهتر به مطالب کمک درسی کتاب فارسی پایه دوازدهم متوسطه دوم ، کلمه و عبارت « ماگرتا » را به همراه مطلب مورد نظر خود جستجو کنید.

در انتها امیدواریم که مقاله جواب و پاسخ قلمرو های کارگاه متن پژوهی صفحه ۲۸ و ۲۹ درس سوم ادبیات فارسی دوازدهم ؛ برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد. سوالات خود را در بخش نظرات بیان کنید.